در دوره آموزشی ثبت و ضبط تاریخ شفاهی صنعت نفت مطرح شد:

تاریخ شفاهی؛ رویارویی مورخ و منبع تاریخی

به گزارش مدیریت مرکز اسناد و موزه‌های صنعت نفت دوره آموزشی ثبت و ضبط تاریخ شفاهی صنعت نفت با حضور اساتید برجسته و متخصصان این حوزه آغاز شد.

 این دوره با هدف حفظ و مستندسازی خاطرات و تجربیات پیشکسوتان صنعت نفت برگزار می‌شود و فرصتی ارزشمند برای پژوهشگران و علاقه‌مندان به تاریخ این صنعت محسوب می‌شود.

در این برنامه، شرکت‌کنندگان با روش‌های مصاحبه، مستندسازی و چالش‌های تاریخ شفاهی آشنا خواهند شد. دوره مذکور به همت مرکز اسناد و موزه‌های صنعت نفت و انجمن تاریخ شفاهی ایران برگزار شده و طی یک روز ادامه خواهد داشت.

شفیقه نیک‌نفس، رئیس اسبق گروه تاریخ شفاهی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران و مدرس نخستین کارگاه تاریخ شفاهی، در دوره ثبت و ضبط تاریخ شفاهی صنعت نفت، به بررسی جایگاه و اهمیت این حوزه پرداخت. وی با اشاره به روند شکل‌گیری تاریخ شفاهی در ایران گفت: «ما این حوزه را به‌صورت تجربی آغاز کردیم و در ابتدا دستورالعمل مشخصی نداشتیم.»

نیک‌نفس تأکید کرد که برای درک بهتر تاریخ شفاهی، پژوهشگر باید اصول پژوهش تاریخی را بشناسد، چراکه تاریخ شفاهی نیز ماهیت پژوهشی دارد و آشنایی با این اصول به موفقیت بیشتر محققان کمک می‌کند. او با اشاره به ضرورت تحقیق پیش از انجام مصاحبه تاریخ شفاهی افزود: «پژوهشگر باید تمامی منابع مرتبط با شخص و دوره موردنظر را بررسی کند، از جمله کتاب‌ها، اسناد، فیلم‌ها، روزنامه‌ها، خاطرات و مصاحبه‌های پیشین، تا با آگاهی کامل به سراغ مصاحبه‌شونده برود.»

نیک‌نفس تاریخ شفاهی را روشی تکمیلی برای رفع کاستی‌های سایر منابع دانست و تصریح کرد: «این روش به پژوهشگر امکان می‌دهد اطلاعاتی را که در منابع دیگر ثبت نشده، از طریق مصاحبه به‌دست آورد.» وی مصاحبه را ابزار اصلی تاریخ شفاهی معرفی کرد اما در عین حال محدودیت زمانی آن را یادآور شد و گفت: «تنها می‌توان درباره وقایعی که افراد حاضر در آن هنوز در قید حیات هستند، تاریخ شفاهی ثبت کرد. به‌عنوان مثال، تهیه تاریخ شفاهی مشروطه دیگر امکان‌پذیر نیست، اما همچنان می‌توان تاریخ شفاهی کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲، قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ یا انقلاب اسلامی را ثبت کرد.»

او همچنین به اهمیت منابع دست اول و دست دوم اشاره کرد و توضیح داد: «منابع دست اول، اسنادی هستند که هم‌زمان با وقوع رویداد ثبت شده‌اند، مانند خاطرات، روزنامه‌ها، مصاحبه‌ها و گزارش‌های رسمی. در مقابل، منابع دست دوم بر اساس منابع دست اول تدوین شده‌اند.» نیک‌نفس در پایان تأکید کرد که تاریخ شفاهی تنها منبعی است که امکان گفت‌وگوی مستقیم با منبع تاریخی را فراهم می‌کند. وی افزود: «پژوهشگر در این روش می‌تواند به‌طور مستقیم از فردی که در یک رویداد حضور داشته، اطلاعات موردنیاز را کسب کند. این ویژگی موجب شده تاریخ شفاهی جایگاه ویژه‌ای در پژوهش‌های تاریخی مدرن پیدا کند و امکان ثبت روایت‌های افرادی را فراهم آورد که کمتر در منابع رسمی حضور داشته‌اند.»