اسناد محرمانه حوزه "روابط کار" در شرکت ملی نفت ایران (1350 – 1333)

دوشنبه دوم تير ماه 1399اسناد محرمانه حوزه

اسنادي كه در اين شماره خدمت خوانندگان سايت موزه ها و مركز اسناد صنعت نفت ارائه مي شود، اسناد محرمانه در حوزه "روابط کار" را در شرکت ملی نفت ایران بين سال هاي 1333 تا 1350 خورشيدي شامل مي شود. موضوع اين اسناد برخی مکاتبات ميان مقامات شرکت ملی نفت با نهادهای رسمی همچون وزارت کار، یا تشکل های کارگری و سندیکاهای کارکنان است كه عموما به مسائلي همچون حل مشکلات کارکنان مربوط مي شود. برخی از این اسناد نیز نمایانگر نمودارهای مقایسه حقوق کارکنان در سنوات مختلف و یا تلاش در برقراری کمک های جنسی و غیرنقدی برای کارکنان مناطق عملیاتی است كه با مقدمه اي در مورد تاريخچه پيدايش روابط كار در ايران و جايگاه صنعت نفت در اين زمينه، از نظرتان مي گذرد.


با پیدایش صنعت نفت در زمان سلسله قاجار، تحول قابل توجهی در روابط کار در ایران ایجاد شد. اما شیوه تبعیض آمیز خارجیان حاکم بر این صنعت موجب نارضایتی کارگران ایرانی گردید و زمینه تشکل آنان را فراهم کرد. مبارزات این تشکل های کارگری با کمک تحولی که بعدها انقلاب مشروطه ایجاد کرده بود، دگرگونی هائی را در روابط کارگران و کارفرمایان به وجود آورد.

پيمان كارگران نفت

در حدود پنجاه سال قبل، حرکت کلی کشور به سوی صنعتی شدن با احداث راه آهن، کارخانجات نساجی، قند، سیمان، کبریت سازی، پالایشگاه و ...... شروع شد. در نتیجه با افزایش کارگران، نیاز به وضع قوانین و مقرراتی جهت تعیین حقوق آنان احساس شد. از طرفی با ازدیاد واحدهای تولیدی و عدم توجه کارفرمایان به حقوق کارگران، تدریجا زمینه دخالت دولت در روابط کار نیز فراهم و دولت ناگزیر شد تا به تدریج قوانین و مقرراتی را برای ساماندهی روابط کار وضع كند.

در این برهه زمانی اولین سند دخالت دولت در روابط کار، فرمانی است که در سال 1302 شمسی توسط والی کرمان و بلوچستان در حمایت از کارگران کارگاه های قالیبافی صادر شد و پیرامون ساعات کار، ایام تعطیل، حداقل سن کار، شرایط محیط کار و بازرسی از محیط کار مقرراتی را وضع کرد.

نامه اشل هاي كارگري نفت

مقررات مربوط به قرارداد کار در قانون مدنی مصوبه 1307 که در آن به اجاره اشخاص اشاره شده است.
وضع و اجرای قانون تامین اجتماعی در سال های 1309 تا 1311. زیرا احداث راه آهن سراسری و ساختمان های دولتی، با وقوع حوادث ناشی از کار توام بود.
 نظامنامه کارخانه ها و موسسات صنعتی کشور (مصوب 1315 هیئت دولت) که در آن مواردی از قبیل حفاظت و بهداشت کار، بازبینی کار و تامین اجتماعی پیش بینی شده بود.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی، وزارت کار و امور اجتماعی، قانون کار جدید را تدوین كرد که به تصویب دولت و مجلس شورای اسلامی هم رسید، ولی به دلیل ایرادات شورای نگهبان، سرانجام پس از اصلاح در 76 ماده به تصویب مجمع تشخیص مصلحت نظام رسید و به دولت ابلاغ گردید و از سال 1369 به اجرادر آمد .

تاریخچه روابط کار (روابط صنعتی) در شرکت ملی نفت

از بدو پیدایش صنعت نفت در کشور موضوعات روابط کار به اشکال مختلف مورد امعان نظر قرار داشته اند و واحد متولی آن تحت عنوان واحد "روابط صنعتي" انجام وظیفه می کرده است. اهم فعالیت هاي این واحد بدین شرح است:

نامه كارگري نفت

تقویت ارکان ایمنی و بهداشت محیط.
حمایت از کارکنان در برابر عوارض و حوادث خاص ناشی از کار.
حفظ و ارتقا سلامتی و بهداشت روانی کارکنان.
بررسی و ارائه گزارش های تحلیلی همراه با پیشنهاد برای تامین و توسعه رفاه کارکنان در محیط کار و محیط زندگی.
مطالعه و پیشنهاد برای تعدیل حقوق/ دستمزد و جبران سختی کار.
شناسائی مشاغل سخت و زیان آور و توجه به شاغلین این مشاغل
مشارکت در تهیه و تدوین مقررات، آئین نامه ها و دستورالعمل ها

اسناد حاضر برخی از مکاتبات ميان مقامات شرکت ملی نفت با نهادهای رسمی همچون وزارت کار و یا تشکل های کارگری و سندیکاهای کارکنان را شامل مي شود. موضوع اين مكاتبات عموما در زمینه حل مشکلات کارکنان است. برخی از این اسناد نیز نمایانگر نمودارهای مقایسه حقوق کارکنان در سنوات مختلف و یا تلاش در برقراری کمک های جنسی و غیرنقدی برای کارکنان مناطق عملیاتی است.

منابع:

اسناد آرشیو مرکز اسنادصنعت نفت
پروژه "اصلاح طرح تامین آتیه کارکنان".

 

با تشکر ویژه از همیار بازنشسته آقای نصرا.. جنگجو

محمدحسن تدریسی

مرکز اسنادصنعت نفت

 

پيمان كارگران نفتنامه اشل هاي كارگري نفتنامه كارگري نفتجدول دستمزد كارگري نفتروابط كار نفتشرايط كاري نفتنامه نفت به وزارت كارنموداري دستمزد نفت
  • قدمت : 1333 تا 1350
  • محل نگهداری : مركز اسناد صنعت نفت

آخرین اسناد