قطار موزه هاي نفت به راه افتاده است
شنبه دوم بهمن ماه 1395
به بهانه افتتاح نخستين موزه نفت در آبادان
"بر اساس برنامه ريزي هاي انجام گرفته، پس از گشايش موزه پمپ بنزين آبادان، موزه هاي آموزشگاه فني اين شهر و موزه پمپ بنزين قديمي شماره 6 دروازه دولت تهران افتتاح خواهد شد تا جمع موزه هاي صنعت نفت را به سه موزه برساند."
اين گفته هاي دكتر اكبر نعمت الهي مدير موزه ها و مركز اسناد صنعت نفت در يازدهم دي ماه امسال در جمع كاركنان موزه نفت است. اكنون موزه پمپ بنزين (بنزين خانه آبادان) گشايش يافته و با در دستور كار قرار گرفتن افتتاح دو موزه ديگر نفت در آينده نزديك به نظر مي رسد قطار موزه هاي نفت به راه افتاده است.
شك نيست كه خلا تشكيلاتي منسجم براي حفظ ميراث، اسناد و مدارك صنعت نفت ايران به عنوان يك صنعت تاثيرگذار و كليدي و با پيشينه 107 ساله از مدت ها پيش احساس مي شد و اين در حالي بود كه جز اقدامات و ابتكارات پراكنده و البته حفظ اسناد و مدارك در چارچوب كاركردهاي اداري و نه با نگاه تاريخي، فرهنگي و رو به سوي آينده، حركتي جدي در اين عرصه انجام نگرفته بود.
براي اين تاخير شايد دلايل متعددي وجود داشته باشد كه در اينجا مجال پرداختن به همه آنها نيست و چنين قصدي هم نداريم. چرا كه برخي از اين دلايل به شرايط دروني صنعت نفت و برخي نيز فراتر از آن بازمي گردد. اما چنانچه دكتر محمدرضا كارگر، مديركل موزه هاي كشور در مراسم افتتاح موزه بنزين خانه آبادان اشاره داشت "موزه محصول توسعه و عامل توسعه است."
به عبارتي مي توان گفت موزه ها در جامعه اي مورد توجه قرار گرفته و اهميت مي يابند كه نخستين گام هاي توسعه برداشته شده يا آن جامعه در مسير توسعه قرار گرفته باشد. چنانچه به آمارهاي مربوط به تعداد موزه ها در جهان نگاهي بيندازيم، خواهيم ديد رابطه اي مستقيم ميان تعدد و تنوع موزه ها و ميزان پيشرفت و توسعه ديده مي شود.
آمار سرسام آور موزه ها به لحاظ كمي و كيفي در كشورهاي پيشرفته در حوزه هاي گوناگون مبين اين واقعيت است، چنانچه مثلا در مورد صنعت نفت، برخي از كشورهاي صنعتي مانند آمريكا داراي ده ها موزه مرتبط با نفت و انرژي هستند و برخي كشورها مانند فرانسه و آلمان نيز كه فاقد صنعت نفت بوده يا در مدت محدودي در گذشته از اين صنعت برخوردار بوده اند، اكنون حداقل يك يا دو موزه نفت دارند.
از سوي ديگر همان طور كه در نقل قول بالا اشاره شد، موزه مي تواند عامل توسعه نيز باشد. نقش آگاهي بخشي و آموزشي موزه ها از جمله مواردي است كه اهميت آن را در توسعه مشخص مي سازد. اين آگاهي بخشي و آموزش مي تواند در زمينه هاي اجتماعي، فرهنگي و تاريخي باشد، يا به ارتقاي دانش فني و نگاه تخصصي فعالان يك صنعت و مردمي كه با آن مرتبط هستند، منجر شود.
در مورد نخست آشكار است كه صنعت نفت به عنوان صنعتي كه در تاريخ معاصر ايران ارتباط تنگاتنگي با مسائل سياسي، فرهنگي و اجتماعي داشته است، حرف ها و رازهاي زيادي براي گفت و شنيدن دارد. نكته هايي كه شايد براي محققان و پژوهشگران تشنه حقيقت و علاقه مند به اطلاعات تازه بسيار ارزشمند باشد همچنين اطلاعات زيادي را به نسل كنوني كه علاقه مند به كنكاش در تاريخ كشورشان هستند، منتقل سازد.
راه اندازي موزه هاي نفت در شهرهاي نفتي ايران مانند آبادان و مسجدسليمان، علاوه بر اين به رونق و احياي دوباره اين شهرها به عنوان نقاطي با ارزش به لحاظ تاريخي و برخوردار از ميراث فرهنگي كمك كرده و در نتيجه آنها را در مسير توسعه و آباداني قرار مي دهد، در عين حال كنكاش و مروري بر تاريخ گذشته اين شهرها را به دنبال خواهد داشت.
اما در مورد نقش آموزشي موزه در ارتقاي دانش و آگاهي جامعه نسبت به صنعت نفت و مبحث انرژي، به نظر مي رسد، موزه هاي نفت، از جمله موزه علوم و فناوري نفت كه قرار است در تهران راه اندازي شود، مي توانند نقشي اثر گذار ايفا كنند.
لازم به يادآوري است كه مسئله انرژي و نحوه مواجهه با آن در جهان امروز از اهميت و حساسيت بسياري برخوردار است و اين در حالي است كه متاسفانه نقاط ضعف بسياري در اين زمينه در كشور ما وجود دارد. بدون ترديد يكي از اقدامات موزه هاي نفت در اين حوزه مي تواند آشنا كردن عموم مردم، بويژه نسل جوان با نحوه مصرف و اهميت صرفه جويي در انرژي باشد.
بالاخره موزه نفت مي تواند تصويري را كه از اين صنعت در اذهان مردم وجود دارد، دگرگون سازد. تصويري كه در آن صرفا بعد درآمدي اين صنعت برجسته است و ساير زمينه ها از جمله ويژگي هاي تخصصي، فشارها و حساسيت هاي كاري و حرفه اي، از نگاه عموم جامعه دور مانده است. شايد راه اندازي موزه هاي نفت فرداي متفاوتي را براي اين صنعت رقم زد.
مهرداد علمداري
موزه ها و مركز اسناد صنعت نفت
