چگونه ظرف 48 ساعت به جزیره "فاو" سوخت رسانی شد؟

خاطرات دو تن از بازنشستگان صنعت نفت

ماجرای سوخت رسانی به جزیره فاو، تنها 48 ساعت پس از تسخیر آن، از آن دست حوادث به یادماندنی تاریخ دفاع مقدس و صنعت نفت است، که متاسفانه مغفول مانده و آن گونه که باید و شاید به آن پرداخته نشده است.
بازخوانی این رویداد از زبان دو تن از بازنشستگان و پیشکسوتان صنعت نفت، مهندس احمد فرج پور و مهندس علی اکبر هاشمی که به ترتیب مسئولیت های پخش فرآورده های نفتی و معاونت فنی عملیات پخش کشور را در دوران دفاع مقدس بر عهده داشتند، برگ زرین دیگری از افتخارات صنعت نفت و دلاورمردان عرصه دفاع مقدس را پیش روی مان می گشاید:

اول اسفند 1364، یک هواپیمای نظامی گروهی از مسئولان پخش کشور را به خوزستان می برد. هدف بررسی چگونگی سوخت رسانی به جزیره تازه تسخیر شده فاو است. همزمان هواپیمای دیگری شامل تعدادی از مسئولین وقت، از جمله حجت الاسلام و المسلمين شيخ فضل ا... محلاتي نماينده امام (ره)، تعدادی از نمايندگان مجلس شوراي اسلامی، مسئولين قوه قضاييه، اساتيد حوزه علميه و... تهران را به سمت خوزستان ترک می کنند.
مقصد هواپیمای اولی امیدیه و هواپیمای دوم شهر اهواز است. متاسفانه، در حادثه ای که یکی از فجایع جنگ را رقم زد، هواپیمای حجت الاسلام محلاتی و همراهان به وسیله نیروهای متجاوز عراقی قبل از فرود در اهواز، در آسمان خوزستان سرنگون می شود.
فرج پور می گوید: "با اعلام خبر سقوط هواپیمای حامل مسئولین در آسمان خوزستان، اغلب خانواده های ما ابتدا گمان کردند که ما سقوط کرده ایم. اما هواپیمای ما که عازم امیدیه بود به مقصد رسید و ما از آنجا به آبادان و صبح زود از آبادان عازم فاو شدیم."
او در تشریح وضعیت فاو می گوید: "این جزیره تازه تسخیر شده بود و هنوز پل یا راه ارتباطی وجود نداشت. ما را با قایق به آن سوی رود بردند. البته این در شرایطی بود که منطقه زیر آتش قرار داشت و و هواپیماهای دشمن نیز در آسمان ظاهر می شدند."
"وقتی به فاو رسیدیم فرمانده منطقه وضعیت را برای ما تشریح کرد. وضعیت تامین سوخت بحرانی بود. حتی آب را هم با پاکت شیر به آن طرف می بردند! گفتیم آخر ما در داخل کشور که همه زیر ساخت ها فراهم است سوخت رسانی می کنیم. تا کنون در چنین شرایطی قرار نداشتیم."
اما روشن بود که سوخت رسانی به موقع برای تثبیت مواضع رزمندگان تا چه اندازه اهمیت دارد. مهندس فرج پور تلفنی با مهندس هاشمی مسئول پخش فرآورده های نفتی کشور مشورت می کند و پس از رایزنی های بسیار قرار می شود با استفاده از طریق لوله های انتقال سوخت که در جایگاه های فروش بنزین مورد استفاده قرار می گیرد، سوخت به آن طرف آب منتقل شود تا فرصت لازم برای ایجاد خط لوله مطمئن تر فراهم شود."
هاشمی می گوید: "امتیاز این لوله ها داشتن هرز گرد در دو طرف است که امکان وصل لوله ها را به یکدیگر بدون جوشکاری فراهم می آورد. اما مشکل اینجا بود که باید 1100 متر از این لوله ها ظرف مدت کمی تهیه و به منطقه ارسال می شد. بنا بر این با انبارهای سراسر کشور تماس گرفتیم و گفتیم که هر مقدار از این لوله ها موجود دارند، جمع آوری و به منطقه ارسال کنند."
ظرف مدت 24 ساعت لوله ها به میزان کافی به منطقه می رسد. اکنون باید لوله ها از داخل جریان آب رودخانه عبور داده می شد. به گفته فرج پور برای این کار هم باید قسمتی از رودخانه انتخاب می شد که کمترین عمق را داشته، چرا که در غیر این صورت ممکن بود لوله ها در اثر فشار آب مچاله شود. سرعت جریان آب اورند رود نیز کار را مشکل می کرد.
سرانجام با مشارکت غواصان سپاه لوله ها و با استفاده از وزنه هایی لوله ها به کف رودخانه فرستاده شده و در آنجا محکم می شوند. همزمان جنس ها و تجهیزات از آبادان و اهواز می آمد و موتورخانه و مخزن به آن سوی رود فرستاده شد و پمپ بنزینی در آنجا ساخته شد که بیشتر قسمت هایش در زیر زمین و خاکریز و کاملا استتار شده بود. اما لوله ای در بیرون داشت که خودروها، نفربرها و تانک های می آمدند و سوخت گیری می کردند. در واقع یک جایگاه بنزین برای کل رزمندگان و منطقه تاسیس شد.

فرج پور به یاد می آورد که انجام بخش های بسیاری از این عملیات به افراد آشنا به مسائل فنی نیاز داشت و نمی شد همه کار را به دست نیروهای نظامی سپرد. این بود که گروه های 7 تا 8 نفره داوطلب از مناطق مختلف پالایش و پخش به منطقه آمده بودند: "اینها از نقاطی در ایران بودند که شاید تا پیش از این اصلا معنی جنگ را نمی فهمیدند، با این وجود در آن شرایط کار کردند و زحمت کشیدند. این یکی از افتخارات ما در جنگ و صنعت نفت است که متاسفانه ندیدم در جایی منعکس شود."
هاشمی نیز با تایید این مسئله می گوید: "البته گویا در کتابی چند جلدی که توسط سپاه در مورد تاریخ جنگ نوشته شده، به این مسئله اشاره شده است که شاید دلیلش این باشد که آنها اهمیت این مسئله را لمس کرده بودند و می دانستند که چنین اقدامی تا چه اندازه در تثبیت موقعیت رزمندگان و سرنوشت جنگ مهم بوده است."
به هر حال در ظرف 48 ساعت عملیات سوخت رسانی به جزیره فاو با موفقیت انجام می شود و دست اندرکاران این پروژه در گزارشی به تهران، ضمن اعلام این مطلب یادآور می شوند که لوله ها کار گذاشته شده موقت بوده و 15 روز تا یک ماه دوام خواهند آورد و از این رو باید با لوله های دائمی جایگزین شوند.
هاشمی می گوید: خوشبختانه شرکت ملی گاز در کمتر از یک ماه لوله کشی را انجام داد و در این مدت نیز هیچ مشکلی برای سوخت رسانی به جزیره فاو پیش نیامد.
وی می افزاید: اینها تاریخ و حقایق جنگ است و همه ما وظیفه داریم که آن را ثبت و ضبط کنیم؛ گذشته از این که چه کسانی در آن نقش داشته اند که اغلب نیز افراد گمنامی بوده اند که جایی نامی از آنها برده نشده است؛ اتفاقی افتاده که باعث افتخار صنعت نفت کشور است.

تهيه و تنظيم: مهرداد علمداري