بوی خوش بنزین!

مهرداد علمداري

روزگاری که پمپ بنزین ها هنوز برقی نبودند، اهرمی روی هر پمپ وجود داشت که کارگر جایگاه سوخت گیری باید آن را به چپ و راست حرکت می داد تا بنزین از داخل مخزن به درون باک خودرو تلمبه شود.

عکسی که در اینجا مشاهده می کنید، روی جلد مجله "سپید و سیاه" به تاریخ دوم مهر ماه 1334 است. تصویری از یک جایگاه سوخت گیری با پمپ هایی که اهرم دستی روی آن به خوبی قابل مشاهده است.

البته در این تصویر خبری از کارگر پمپ بنزین دیده نمی شود، اما چنانچه می دانیم و در خاطرات قدیمی های شرکت پالایش و پخش شنیده ایم، این کارگران معمولا بالا تنه درشت و تنومندی داشتند که نتیجه فعالیت مداوم روزانه آنها در چپ و راست کردن این اهرم ها بود.

در عوض آنچه در این عکس مورد توجه قرار گرفته پیرمردی عصا به دست با ظاهری سنتی است که کنار پمپ ها ایستاده و در پس زمینه نیز یک خودرو قدیمی که احتمالا در حال سوختگیری بوده دیده می شود. در شرح عکس روی جلد در داخل مجله نیز از عنوان "در کنار پمپ بنزین" استفاده شده است.

احتمالا جناب عکاس و مجله مزبور با این تصویر خواسته اند، به نوعی سنت و مدرنیسم را کنار هم به نمایش بگذارند؛ به عبارت دیگر این تلمبه ها که اکنون بسیار ابتدایی و قدیمی به نظر می آیند، زمانی نماد فرارسیدن دوران تجدد و مدرنیسم بود.

شاید به همین دلیل است که در خاطرات برخی از بزرگترها می شنویم که در آن روزگار بچه ها بوی بنزین را دوست داشتند و حضور در پمپ بنزین ها و مشاهده عملیات سوخت گیری برای شان خاطره ای فرآموش نشدنی بود!

اما نکته دیگری که در عکس قابل مشاهده است، دو صفحه دایره ای در مسیر شلنگ های بنزین است که در قسمت بالایی عکس به چشم می خورد. در داخل این صفحات با عبور بنزین پروانه ای به چرخش می افتاده که به رانندگان و خریداران نشان می داده که بنزین در حال عبور است و مثلا به جای آن هوا جریان ندارد.

گذشته از اینها صفحه نشانگر سوخت گیری نیز چنانچه ملاحظه می نمایید عقربه ای بود و با کمک دو عقربه کوچک و بزرگ میزان سوخت گیری را نمایش می داد. البته همه می دانیم که بعدها این نشانگرها به جای عقربه، از نمایشگر عددی استفاده کردند و بالاخره امروزه میزان سوختگیری به صورت دیجیتال نشان داده می شود.

البته اگر پای صحبت کارکنان جایگاه های قدیمی سوخت بنشینیم، خاطرات بیشتری را از این پمپ بنزین ها برای مان نقل خواهند کرد، مثل این که به دلیل عدم وجود تابلوهای راهنما در جاده های آن زمان، به هنگام غروب و تاریک شدن هوا، کارگر جایگاه فانوسی را در کنار جاده، نصب می کرد. این فانوس تا صبح فردا روشن بود و رانندگانی که در تاریکی شب رانندگی می کردند با نزدیک شدن به این فانوس درمی یافتند که به پمپ بنزین رسیده اند!