خاطره اي از دوران جنگ تحميلي

چگونه نفتي ها راه را براي عمليات در هورالعظيم گشودند!

آبراهه های هورالعظیم از جمله ميدان هاي عملياتي در دوران جنگ تحميلي بود كه نيزارهاي وسيع آن مشكلاتي را براي انجام عمليات در اين آبراه ها ايجاد مي كرد.

آنچه در پي مي آيد خاطره اي است به قلم رضا احمدي رئيس وقت كارگاه مركزي مناطق نفتخيز- اهواز كه در مورد چگونگي ساخته شدن دستگاه هاي "ني بر" در اين كارگاه به نگارش درآمده است. با هم مي خوانيم:

وجود انبوه نی با ساقه های ستبر و ضخیم كه گاه ارتفاع آنها به بيش از دو تا سه متر مي رسيد، سبب شده بود كه قایق های تندرو رزمندگان که در آبراهه های هورالعظیم و هورالحّمار گشت مي زدند با مشكل رو به رو شوند و عملیات رزمی در اطراف جزایر مجنون که به تصّرف نیروهای رزمندگان درآمده بود، به كندي انجام شود.

این نی ها در موتور و رادیاتور قایق های تندرو فرو مي رفت و تعداد زیادی از آنها را تخریب و از رده خارج کرده بود. لذا در ستاد فرماندهی تصمیم گرفته شد تا تمهیدی اندیشیده شده و برای قلع و قمع نی های انبوه در آبراه ها چاره اي انديشيده شود. هورالعظیم بخش ایرانی نیزارها و هورالحّمار بخش عراقی آنها بود.

اما دستگاه هايي كه با آن بتوان، ني ها را به سرعت و با تعداد زياد قطع كرد در کشور هلند ساخته مي شد و زماني که هیأتی از ایران برای خرید عازم آنجا شد، هلندی ها كه متوجّه شده بودند ایران آنها را برای مقاصد نظامی می خواهد، به دستور آمریکا از فروش اين دستگاه ها خودداری کردند.

* دستگاه هايي كه با آن بتوان ني ها را به سرعت و با تعداد زياد قطع كرد در کشور هلند ساخته مي شد و هلندی ها كه متوجّه شده بودند ایران آنها را برای مقاصد نظامی می خواهد، به دستور آمریکا از فروش اين دستگاه ها خودداری مي کردند.

بار ديگر تحقيقات و بررسي هايي انجام گرفت و مشخص شد اين دستگاه هاي قطع ني در کشور برزیل هم توليد مي شود. این بار گروهي از كارشناسان برای خرید ماشین آلات مزبور راهی کشور برزیل شدند، اما برزیلی ها هم مثل هلندی ها به توصیه آمریکا از فروش آن طفره رفتند.

با اين همه هوشیاری و ذکاوت ایرانی کار خود را کرد. زیرا هنگامی که برزیلی ها فیلم عملیات اجرائی این ماشین را به هیأت ایرانی نشان می دادند، آنها یک فیلم حدود 10 تا 15 دقیقه ای از عملیات اجرائی ماشین نی بر را به همراه خود به ایران آوردند. فيلم تكثير شد و برای ساختن ماشین مورد نظر، در اختیار وزیر صنایع سنگین قرار گرفت.

اين وزارتخانه نيز نسخه هايي از فیلم مزبور را با بودجه لازم برای ساخت و توليد در اختیار سازمان هائ مختلف مثل ماشین سازی اراک، ذوب آهن اصفهان، وزارت نیرو، راه آهن و بالاخره صنعت نفت قرار داد. اما جالاب اين كه هيچ كدام از ماشین های طراحی و ساخته شده در هنگام کار و عملیات اجرائی مفید و موثر واقع نشدند و بالاخره از رده خارج شدند. اين در حالي بود كه دستگاه ساخته شده در صنعت نفت كه در كارگاه مركزي اهواز ساخته شده بود، كارايي لازم را از خود نشان داد.

در کارگاه مرکزی نفت اهواز چه گذشت؟

زماني كه فيلم هاي ارسالي از وزارت صنايع به كارگاه مركزي نفت اهواز رسيد، ابتدا از سپاه پاسداران منطقه، یک دستگاه قایق تندرو و یک دستگاه موتور خودروی ولوو درخواست شد. سپس تعدادی شاه فنر ماشین باری تهيه شد. اين فنرها در کوره صاف و لبه هاي آنها کوره کاری شد. سپس فنرها با دستگاه برقی همچون لبه شمشیر بران تیز شدند و به صورت هشت پر به يك  دستگاه موتور هیدرولیکی قوی متصل شدند.

اين تيغه ها، به شکل لیفتراک، به صورت عمودی بالا و پائین حرکت می کرد و نیروی دوار و گرداننده خود را هم از موتور ولوو مي گرفت. برای آزمایش و امتحان کارائی این قطعات برنده كه به صورت هشت پر و بسیار تیز در دو طرف دستگاه هیدرولیکی نصب شدند، دستگاه به وسیله یک تریلر به کنار رود کارون برده شد. سپس دستگاه ني بر به وسیله جراثقال در رودخانه پیاده شد. موتور قایق روشن شد و دستگاه به طرف نیزارهای رودخانه هدایت گردید.

* فرماندهان و مقامات ارشد نظامي مي گفتند: مي دانستيم كه نفتي ها با وجود آن كه زمان بيشتري را صرف ساخت و تحویل این دستگاه خواهند كرد، امّا مطمئن بوديم که در نهايت فقط آنها موفق به ساخت این دستگاه خواهند شد.

با رسيدن به نيزارها، بلافاصله سیستم هیدرولیک دستگاه به همراه موتور ولوو استارت زده شد. خوشبختانه شاه فنرهائی که قبلاً به صورت شمشیرهای بران و گردنده در این سیستم نصب شده بود، با سرعت و چرخش بالا، نی های موجود در رودخانه کارون را با ارتفاع لازم و دلخواه، مثل بوته های گندم درو و به اطراف پراکنده کرد.

پس از انجام موفقيت آميز اين آزمايش، مراتب به اطلاع فرماندهی سپاه پاسداران رسانده شد و یک روز سردار محسن رضائی، به همراه سردار رحیم صفوی محرمانه به اهواز و کارگاه مرکزی نفت آمدند و فرداي آن روز، ساعت چهار صبح، دستگاه ساخته شده، با یک دستگاه تریلر حمل و به همراه یک دستگاه جراثقال به صورت سرّی و محرمانه عازم هورالعظیم در منطقه سوسنگرد شد.

بعد از پیاده شدن قایق تندرو به وسیله جراثقال و قرارگرفتن آن در یکی از آبراهه های بی شمار هورالعظیم، با شروع عملیات قطع و برش نی ها از عمق حدودا 60 سانتی متری زیر آب، خوشحالی در چهره تك تك رزمندگان و فرماندهان عمليات مشاهده مي شد.

از زبان بسياري از فرماندهان و مقامات ارشد نظامي مي شنيديم كه مي گفتند: مي دانستيم كه نفتی ها با وجود آن كه زمان بیشتری را صرف ساخت و تحويل اين دستگاه خواهند كرد، اما مطمئن بوديم که در نهايت فقط آنها موفق به ساخت این دستگاه خواهند شد.

سپس دستگاه ماشین نی بر تحویل فرمانده واحد عملیات رزمی در آبراهه های هورالعظیم شد. بعدها خبر رسید که قایق های تندرو سپاه پاسدارن، با برش نی های آبراهه های هورالعظیم و ایجاد آبراهه های جدید برای تردد آنها، عملیات رزمی درخشاني را در اطراف جزایر مجنون انجام داده اند که یک نمونه آن انهدام انبارهای مهمات و ادوات نظامی ارتش بعث عراق بود که بر اساس اصل غافلگیری دشمن صورت گرفت.