وقتی "نفت لامپا" گران شد!
سه شنبه هفدهم آذر ماه 1394
لامپا نام نوعی چراغ بود. یا به عبارتی نوعی برند که نخستین نسل چراغ های نفتی را نمایندگی می کرد. تا پیش از آن در خانه ها از پی سوز برای روشنایی استفاده می شد که هم دود می کرد و هم نور کمی داشت.
چراغ پی سوز
اما چراغ لامپاها با نفت سفید یا کرسن می سوخت. لامپاها دارای منبعی از جنس مس یا شیشه بودند که در آن نفت سفید ریخته می شد و فتیله ای نیز شبیه پی سوز داشتند با این تفاوت که فتیله توسط قسمتی به نام ماشین روی منبع سوار می شد و قابل تنظیم بود. اطراف شعله هم شیشه ای قرار می گرفت که نور چراغ را درخشان تر می کرد، بعلاوه مانع از آن می شد که باد به راحتی آن را خاموش کند.
چراغ لامپا
سوخت مورد استفاده در لامپا، یعنی نفت سفید، ناخالصی کمتری داشت و باعث می شد که چراغ موقع سوختن دود کمتری تولید کند و طبعا قیمت آن نیز نسبت به سایر انواع نفت گرانتر بود. با این همه از آنجا که عمده مصرف نفت سفید در چراغ های لامپا بود، مردم این نوع سوخت را با نام "نفت لامپا" می شناختند.
در سال 1312 دولت لایحه ای را مبنی بر افزایش قیمت نفت لامپا و بنزین به مجلس ارائه کرد که بر اساس آن بهای این دو فرآورده باید یک ریال افزایش می یافت. روز قبل از به بحث گذاشتن لایحه افزایش قیمت، چند تن از نمایندگان از ریاست مجلس خواسته بودن که نرخ افزایش یافته باید براساس شرایط اقتصادی مردم صورت گیرد و لذا مخالفت خود را با افزایش بهای یک ریال در هر لیتر اعلام نمودند.
سرانجام پس از کش و قوس های فراوان مقرر شد که قیمت نفت لامپا یا همان نفت سفید و بنزین نه یک ریال، بلکه 50 دینار، معادل ده شاهی، یعنی نصف یک ریال، افزایش یابد و چنانچه در تصویر بریده روزنامه اطلاعات مربوط به آن زمان می بینید این مسئله در مجلس به تصویب رسد.
البته بعد ها چراغ های گردسوز جایگزین چراغ های لامپا شدند. تفاوت این چراغ ها با لامپاها در شکل فتیله آنها بود که به صورت دایره بود و به همین خاطر به آنها گرد سوز می گفتند. روی فتیله نیز یک کلاهک قرار داشت که بر لوله ای که از وسط منبع نفت گذشت، سوار می شد. این کلاهک هوا را از زیر چراغ وارد قسمت روشن چراغ می کرد و باعث می شد چراغ بهتر بسوزد.
چراغ زنبوری
بالاخره چراغ های زنبوری از راه رسیدند که فناوری پیشرفته تری داشتند و شعله آنها در اثر پاشیده شدن ذرات نفت و هوا به به یک توری، ایجاد می شد. سوختن این توری ها اگر چه با صدایی وزوز مانند همراه بود، اما نور درخشان و خیره کننده ای را ایجاد می کرد.
در آن زمان شعر زیر ورد زبان مردم کوچه و خیابان بود که در خصوص افزایش ده شاهی قیمت نفت لامپا برای هم می خواندند.
گرون شدها، عزیزُم نفت لامـپا بکوبُـم بر سرِ دولـت با دَمـپا
مو حالا از کجا «دیـنار» بیارُم؟ نه چِل تا و نه بیس تا و نه دَه تا!
احمد کعبی فلاحیه
(نقل مطلب، با ذکر منبع آزاد است).
