اضطراب در يدك كش هاي خارك

سید نعمت اله امام

 يدك كش ها شناورهاي بسيار پرقدرتي هستند كه براي پهلو دادن و جداسازي نفتكش ها از اسكله ها به كار گرفته مي شوند. انجام عمليات پهلودهي نفتكش ها، با توجه به اوضاع جوي، سرعت باد، ارتفاع امواج دريا و موقعيت اسكله ها كار تخصصي، پرمخاطره و پيچيده اي است كه كوچكترين اشتباه در محاسبات، موجب صدمه به نفتكش و اسكله ها شده و ضرر و زيان ميلياردي در پي دارد.

 با شروع جنگ تحميلي و شروع حملات دشمن از هوا و دريا به شناورها، شرايط بسيار دلهره آور و نگران كننده اي براي يدك كش ها و كاركنان آنها به وجود آمد. در همين حال گزارش هايي از ناراحتي هاي كاركنان يدك كش ها و برخي موارد شكايت هاي آنها به اينجانب كه در آن زمان رئيس اداره بهبود كار مناطق نفتخیز بودم رسيد. هر چند اين كاركنان با فداكاري و از جان گذشتگي كار خود را انجام داده و نگذاشتند صادرات نفت به صفر برسد.

يكي از مشكلات زمان بندي شيفت كاري بود. تا پيش از پيروزي انقلاب اسلامي و در زمان كنسرسيوم، زمان كاري كاركنان يدك كش ها به صورت 48 ساعت كار در شناور و 48 ساعت استراحت در خشكي برنامه ريزي شده بود. بدين ترتيب كاركنان يدك كش ها كه غالباً در خانه هاي سازماني در ماهشهر يا جزيره خارك ساكن بودند، پس از دو روز كار در دريا، به خشكي مي رفتند.

تعداد كاركنان يدك كش ها نيز 15 نفر بود (14 تكنسين و يك ناخدا). اين كاركنان در زمان كاري به دوگروه هفت نفره تقسيم مي شدند و هر 12 ساعت يك گروه روي عرشه كار مي كرد و گروه ديگر در اتاق هاي تحتاني يدك كش به استراحت مي پرداخت. البته ناخدا برنامه مستقل خود را داشت.

پس از پيروزي انقلاب اسلامي نيز براي مدت كوتاهي كار به همين منوال بود تا اينكه با گسترش طرح اقماری در نفت و فراگير شدن دو هفته كار و دو هفته استراحت، كاركنان يدك كش ها نيز مشمول اين طرح شدند. اما با شروع جنگ تحميلي، يدك كش در معرض حملات هوايي و دريايي دشمن قرار گرفتند؛ حملاتي كه غالبا با صدمات جدي همراه بود و هر دو گروه را، چه آنها كه در حال كار روي عرشه بودند و چه آنها كه در حال استراحت، در معرض خطر قرار مي داد.

همين مسئله سبب شده بود كه اداره خدمات يدك كش ها تعدادي كانكس را در ساحل مستقر كند تا افراد پس از 12 ساعت كار روي عرشه، براي استراحت به كمپ بيايند و با تغيير شيفت، مجددا به يدك شناور بازگردند؛ اما مديريت جزيره با اين طرح موافق نبود، چرا كه نه تنها استراحت كاركنان در زمان كار در خارج از يدك كش ها را خلاف مقررات مي دانست، بلكه احتمال مي داد، كاركنان در شرايطي كه دور از شناورها هستند، سرگرم كارهاي ديگر يا از كمپ دور شوند.

در اوايل سال 1362 اينجانب به اتفاق كاپيتان مريواني، رئيس اداره خدمات يدك كش ها كه در اهواز و خارك در تردد بود، براي بررسي مسئله به جزيره خارک رفتيم. ذكر اين نكته خالي از لطف نيست كه آن زمان به علت بسته شدن فرودگاه خارک، رفتن به جزيره از طریق دریا و بوشهر انجام می گرفت و بسیار سخت و طاقت فرسا بود، چرا كه یدک کش ها غروب با کالا و کارکنان از بوشهر حرکت کرده و نیمه های شب به خارک می رسیدند. بازگشت آنها نيز نیمه شب بود و ساعت 6 صبح مجددا در بوشهر پهلو می گرفتند.

به هر حال به محض رسيدن به جزيره خارک، با تعدادي از كاركنان يدك كش ها، در حدود 50 نفر، كه در كمپ در حال استراحت بودند، روبر شديم. ناراحتي، نگراني و اضطراب در چهره آنان مشهود بوده و اظهار مي داشتند كه به چشم خويش هدف قرار گرفتن شناورها و قطعه قطعه شدن دوستان و همكاران شان را ديده اند. آنها مي گفتند رسیدن به اسكله فقط 3 دقيقه زمان مي برد و هر وقت كه لازم باشد، سريعا در يدك كش حاضر خواهند شد. در چنين شرايطي چرا بايد در زمان استراحت در يدك كش بمانند تا اگر شناور هدف قرار گرفت، هر 15 تن در معرض خطر باشند.

همان طور كه پيشتر گفته شد، كار كردن در يدك كش ها، حتي در شرايط عادي پيچيده و پرمخاطره بود. در زمان كنسرسيوم نفت، ناخدایان و كاركنان اين يدك كش ها كه برخي ملكي و برخي استيجاري بود، اکثرا افسران و تكنسين هاي هلندي و انگليسي بودند. رئیس اداره خدمات یدک کش ها نيز یک ناخدای باسابقه انگلیسی بود. اما پس از پيروزي انقلاب و عزيمت يدك كش ها و تكنسين هاي خارجي، كاركنان ايراني جاي آنها را گرفتند. اگر چه چند فروند يدك كش استيجاري نيز وجود داشت كه ناخدايان آنها اكثراً فيليپيني بودند.

خوشبختانه در دوران كنسرسيوم تعدادي از كارمندان ايراني پس از انجام آزمايش هاي لازم استخدام شده و براي آموزش رشته هاي ناخدايي و مهندسي كشتي به كالج کامرشیال نَويگِيشِن انگلستان (Commercial Navigation Collage) اعزام شده بودند. اين افراد پس از چهار سال گذراندن واحدهاي تئوري و عملي، عنوان ناخدا دوم را به دست مي آوردند و پس از دو سال كار عملي روي نفتكش ها يا يدك كش ها رسماً ناخدا و مشغول به كار مي شدند. همين افراد بودند كه بعد از انقلاب جايگزين كاركنان خارجي شدند.

به هر حال پس از گفت و گو با كاركنان يدك كش ها، همچنين مذاكره و جلب موافقت دو نماينده اي كه مديريت جزيره معرفي كرده بود، تصميم لازم در مورد نحوه استقرار كاركنان در زمان شيفت كاري گرفته و قرار شد كاركنان يدك كش ها، زمان استراحت را در كمپ باشند، ولي تحت هيچ عنوان از كمپ دور نشده و آنجا را ترك نكنند تا در سريع ترين زمان ممكن، امكان دسترسي به آنها فراهم باشد.

اين تصميم از طريق هماهنگي با رئيس اداره خدمات يدك كش ها كه از ناخدایان تحصيل كرده و با تجربه بود، به اجرا گذاشته شد تا در صورت هدف قرار گرفتن شناور، حداقل نيمي از كاركنان  در امان باشند. بحث در مورد مسائل و مشکلات فرهنگی و اجتماعی مربوط به طرح اقماری در نفت بسیار گسترده است كه شايد در فرصت هاي آينده بيشتر به آنها بپردازيم.