كاربرد استانداردهای محیط‌های مستعد خطر و دستگاه‌های ضد انفجار در صنایع نفت، گاز، پتروشیمی، شیمیایی، معادن و سیلوها

يکشنبه دوم دي ماه 1403 كاربرد استانداردهای محیط‌های مستعد خطر و دستگاه‌های ضد انفجار در صنایع نفت، گاز، پتروشیمی، شیمیایی، معادن و سیلوها

کتاب ارزشمند پیش رو حاصل سال‌ها تجربه و تخصص آقای مهندس محمدرضا اشرفی از مدیران ارشد صنعت نفت است که هم‌اکنون در دسترس کارکنان، مدیران و علاقه‌مندان قرار گرفته است.

مهندس محمدرضا اشرفی نویسنده کتاب با ارسال یادداشتی برای مرکز اسناد و موزه‌های صنعت نفت به معرفی این کتاب پرداخته است

تاریخچه صنعت نفت ایران، آکنده از حوادث خطرناک کلی و جزئی‌ است که در بسیاری از موارد، به علت عدم رعایت استانداردهای ایمنی و یا فنی، باعث تلفات جانی کارکنان درگیر در عملیات و یا تعمیرات شده است. اینجانب با اتکاء به ۳۸ سال تجربه در واحدهای عملیاتی، بازسازی‌های پالایشگاه‌ها در زمان جنگ تحمیلی، شرکت در طراحی‌ها و اجرای پروژه‌های بزرگ صنعت نفت، نظیر احداث پالایشگاه‌های گاز در عسلویه به همراه شرکت‌های معتبر جهانی نظیر TOTAL و ENI و ۷ سال مسئولیت کمیته فنی متناظر تدوین استانداردهای نفت و گاز و پتروشیمی و سکوهای نفتی و گازی در ایران و نماینده کشور ایران در ایزو بین‌الملل در همین رابطه و حدود ۱۰ سال تاکنون به عنوان رئیس کمیته‌های فنی متناظر استانداردهای محیط‌های مستعد خطر و دستگاه‌های ضد انفجار در ایران و عضو کارشناسان خبره تدوین استانداردهای بین‌المللی در سازمان جهانی IEC و به دلیل آنکه تاکنون کارشناسان محترم صنعت نفت، تجارب خود را کاملاً به دیگران منتقل ننموده و پس از بازنشستگی، اطلاعات و تجاربشان را با خود برده‌اند، به عنوان یک وظیفه ملی، بر آن شدم که تجارب خود را در این زمینه کاملاً به رشته تحلیل درآورم و در اختیار کارشناسان محترم صنعت نفت کشور قرار دهم که انشاالله از آن بهره بگیرند و از تکرار حوادث تلخ گذشته پیشگیری شود که حاصل آن، کتاب حاضر در ۷۰۶ صفحه است که با صرف حدود ۵۰۰۰ ساعت کار مداوم تحقیقی به زیور چاپ آراسته شده‌است.

در این کتاب سعی شده‌است که به صورتی کاملاً کاربردی و با ذکر مثال‌های عینی، کلیه موارد خطر در صنعت نفت شناسایی و تجزیه و تحلیل گردد و سپس راه‌های مقابله با آن‌ها را به نحوی که برای خواننده قابل درک باشد آموزش دهم.

حوادثی که در این محیط‌ها به وقوع می‌پیوندد و باعث اشتعال یا انفجار می‌‍‌شود معمولاً با تشکیل مثلث انفجار (وجود ماده قابل اشتعال به میزان مناسب، وجود جرقه با انرژی کافی و وجود هوا یا اکسیژن به میزان مناسب) است که اگر بتوانیم حداقل یکی از این سه عامل را حذف کنیم، امکان تشکیل آن از بین می‌رود که براساس آن، دستگاه‌های ضد انفجار برقی و مکانیکی نظیر«الکتروموتورها، تابلوهای برق، انواع چراغ‌ها، بیسیم‌های دستی، موتورهای احتراق داخلی رفت و برگشتی، توربین‌های گازی، آسانسور، سیستم‌های تهویه و..... ضد انفجار» ساخته شده و در صنعت مورد استفاده شده است که محیط‌های مستعد خطر را به محیط امن تبدیل نموده‌اند.

علاوه بر آن ممکن است پخش مواد سمی خطرناک نیز باعث آسیب جدی به افراد شود که در مورد آن‌ها نیز به تفصیل توضیح داده شده است.

بخشی از مباحثی که در این کتاب، به طور مشروح مورد بررسی قرار گرفته است شامل موارد زیراست: چگونگی وقوع یک انفجار یا اشتعال، تاریخچه ساخت دستگاه‌های ضد انفجار، بررسی کلیه محیط‌های مستعد خطر در همه ابعاد و زوایای آن‌ها و راهکارهای تقلیل خطرات در این محیط‌ها، آزمایش‌های دستگاه‌های ضد انفجار، راهنمایی‌های لازم درمورد نصب، راه‌اندازی و تعمیر دستگاه‌های ضد انفجار، مباحث مربوط به استانداردهای محیط‌های مستعد خطرIEC جهانی وATEX اروپای متحد، گواهینامه‌های اصلی دستگاه‌های ضد انفجار و نحوه راستی آزمایی آن‌ها، موسسات صادرکننده گواهی‌نامه‌های دستگاه‌های ضدانفجار، لیست کامل استانداردهای IEC، ISO، CEN، CENELEC و اختصارات کاربردی هر یک از آنها، نمونه برچسب‌های دستگاه‌های ضد انفجار (Marking)، اتاق‌های باطری، اتاق‌های کنترل، مراکز فرعی برق، دستگاه‌های تشخیص گازها و مواد سمی، شرایط ایمنی کشتی‎‌های نفتکش، الکتریسته ساکن و صاعقه،HAZOP ،HAZID ،SIL و مقررات جدید ATEXمشخصات دستگاه‌های ضد انفجار در محیط‌های آب و هوایی سخت و دشوار،Electric Heat tracing برای جلوگیری از یخ‌زدگی لوله‌های فرایندی در زمستان، ارزیابی انطباق دستگاه‌های ضدانفجار، معادن زغال‌سنگ، نمونه‌های استاندارد مجوزهای کار در محیط‌های مستعد خطر (حفرگودال، کار سرد، کار گرم، کار در ارتفاع با جرثقیل)، تقسیم‌بندی مناطق مستعد خطر شامل Zoneهای صفر و 1 و 2 برای گازها و 20 و 21 و 22 (برای غبارات) Zone Ne، Splash Zone،Fire zone ، Restricted area وimpacted area، سیستم‌های تهویه ضدانفجار، بادبزن‌ها و مکنده‌های ضدانفجار و بقیه تجهیزات ضد انفجار مورد استفاده در صنعت نفت، گواهینامه CE، باطری پک‌ها و باطری شارژرها، توافق‌نامه های بین IEC و CENELEC و نیز CEN وISO با یکدیگر، به نحوی که در آینده نزدیک استانداردهای اروپای متحد بسیار نزدیک و یا مشابه استانداردهای جهانی شوند (در حال حاضر به عنوان مثال حدود 72 درصد استانداردهای برقی اروپای متحد مساوی سازمان جهانی IEC است به نحوی که هم‌اکنون استانداردهای IEC برای اظهار نظرتدوین کنندگان، همزمان برای CENELEC اروپای متحد نیز ارسال می‌شود و مشترکآً تدوین می‌کنند(.
امید است با مطالعه این کتاب، ابهامات کارشناسان محترم نفت در رابطه با مباحث فوق‌الذکر رفع گردد.