آشنایی با صنعت نفت ایران

کتاب "آشنایی با صنعت نفت ایران" از انتشارات روابط عمومی شرکت ملی نفت در سال 1352 است. کتاب از هفت مقاله از نویسندگان مختلف که کارشناسان نفتی آن زمان هستند، تشکیل شده و از این رو کتاب مولف واحدی ندارد، اما در پیشگفتار نام رئیس روابط عمومی آن زمان (امیر نویدی) به چشم می خورد.

نخستین مقاله کتاب با عنوان "چگونگی پیدایش نفت" به قلم امان ا.. جعفری مقاله ای علمی و خواندنی است که نسبت به زمان خود اطلاعات مفید و جالبی  را به خوانندگان علاقه مند به صنعت نفت، منتقل می کند. در این مقاله روند شکل گیری نفت از باکتری ها و تک سلولی های جانوری گرفته تا تبدیل آنها به مایع سیاه و چرب که بعدها نفت خام نامیده شده، تشریح و توضیح داده شده است. به عبارتی این مطلب را می توان یکی از بهترین مقالات کتاب نامید.

این مطلب حتی در زمینه ریشه یابی برخی از واژه ها نیز نکات دقیق و مبتنی بر اطلاعات علمی را مطرح می کند. مثلا واژه نفت (Napht) را که تصور می شد انگلیسی یا لااقل یونانی است، واژه ای اوستایی عنوان می کند که از ریشه "نپتا" گرفته شده است. از این رو این واژه را کاملا ایرانی دانسته است.

کتاب همچنین دارای عکس ها، جداول و نمودارهایی است که به غنای آن افزوده است. البته تصاویر کتاب عمدتا به تلمبه خانه های نفتی در خوزستان محدود می شود، ولی نمودارها و جداول از کلیت بیشتری برخوردارند و مقاطع زمانی مختلفی را در بر می گیرند. برای مثال آمار و نمودارهای مصرف سرانه نفت در سال های مختلف، می تواند به عنوان مرجعی معتبر در مطالعات نفتی مورد استفاده قرار گیرد.

کتاب در مجموع حاوی بیش از 20 جدول و نمودار، 10 تصویر و تعدادی نقشه جغرافیایی از جمله نقشه هایی در مورد خطوط لوله های نفتی در نقاط مختلف ایران است. تصاویر اگر چه از کیفیت بالایی برخوردار نیستند اما قدیمی و نوستالژیک بودن آنها حس خوبی را به خواننده منتقل می سازد. از جمله دیگر ضمائم کتاب سخنرانی های مقامات کشور در اجلاس اوپک است که به لحاظ بررسی های تاریخی و تحلیل سیاسی خواندنی و قابل استفاده است.

کتاب آشنایی با صنعت نفت به نکات علمی نیز بی توجه نیست. شاید در حدود یک صد فرمول مرتبط با مباحث فیزیکی و شیمیایی نفت در آن به چشم می خورد. از اینها گذشته فرمول های مربوط به بازاریابی و خرید و فروش نفت که مباحثی اقتصادی و آماری هستند، یادآوری و توضیح داده شده اند.

مقوله بازاریابی که نسبتا موضوع پیچیده ای است، تا حد زیادی در این کتاب مطرح شده و نویسندگان که ظاهرا از کارشناسان نفتی در زمان خود بوده اند، تلاش کرده اند تا این مباحث به گونه ای ارائه شود که تا حد ممکن برای همگان قابل فهم باشد.

سبک نگارش ساده و قابل فهم بودن نسبی برای عموم، آن هم در  کتابی که به مباحث تخصصی و نیمه تخصصی می پردازد، از محاسن کتاب و نشان دهنده دقت و وسواس مولفان در ارائه این اثر است. شاید همین مسئله باعث شده که این کتاب حتی با گذشت سال ها، بتواند همچنان مخاطب را راضی و خرسند نگه دارد.

فعالیت های شرکت ملی نفت، قوانین و مقررات نفتی و نظام حقوقی، جایگاه نفت ایران در عرصه بین المللی و ... از جمله مواردی هستند که در سایر مقالات کتاب مورد بحث و بررسی قرار گرفته اند.

گذشته از مقاله نخست کتاب که شرح آن آمد، می توان به مقالات زیر اشاره کرد: فعالیت شرکت ملی نفت ایران در زمینه اکتشاف و تولید (رضا کلهر)، فعالیت شرکت ملی نفت ایران در زمینه ایجاد خطوط نفت (محمود قنات آبادی)، نفت ایران از نظر بین المللی (منصور صدری)، سازمان اوپک و فعالیت های آن (حسن ایزدی) و قوانین و مقررات نفتی و نظام حقوقی صنعت نفت ایران (فضل ا.. مشاور).

احمد کعبی فلاحیه