معرفی کتاب/ هفت تا هفتاد

معمولا کارشناسان فنی، از هر رسته و صنفی که باشند، میل دارند به شکلی، تجربیات خود را پس از اتمام خدمت در اختیار دیگران قرار دهند. این گونه آثار مکتوب، گاه به نام خاطرات، گاه به نام روایت و گاه به نام حدیثِ نفس، در عرف رایج، جا افتاده است.

کتاب «هفت تا هفتاد» که به تازگی منتشر شده است، تاليفي دیگر از همین نوع است. این کتاب که به روایت محمد بیرمی، مهندس بازنشسته نفت و با ویراستاری گلناز بیرمی به رشته تحریر در آمده، حاصل بازگویی خاطرات 40 سالهِ مولف کتاب است.

البته مولف، پا را از محدوده سنوات خدمت هم فرا گذاشته و سری به دوران کودکی و نوجوانی خود هم زده است. در واقع محدودهِ یاد شده همان گونه که ازعنوان کتاب بر می آید، خاطرات هفت سالگی تا هفتاد سالگی مولف را در بر می گیرد.

مولف کتاب در سال 1326 در آبادان متولد شده است. وی در سال 1349 در رشته فیزبک  از دانشگاه شیراز و در سال 1355 در رشته مهندسی برق از دانشکده نفت آبادان فارغ التحصیل شده است. بيرمي یک سال پیش از انقلاب اسلامي، یعنی در سال 1356 برای تکمیل دوره آموزشی خود به انگلستان مي رود و پس از تحصیل در رشته ابزار دقیق در دانشگاه هادسفیلد به کشور بازمي گردد.

بیرمی پس از سال ها خدمت صادقانه و پیوسته در صنعت پتروشیمی، در پُست های کلیدی، در داخل و خارج از کشور، از جمله مديرعاملي شركت پتروشيمي رازي، حتی پس از بازنشستگی به فعالیت خود ادامه می دهد و کتاب در واقع فشرده ای از تجاربی است که حاصل یک عمر تلاش و خدمت علمی مولف به جامعه نفتی کشور است.

محمد بیرمی در اين کتاب، تنها به شرح اطلاعات فنی و معلومات آکادمیک خود، اکتفا نکرده بلکه خلاصه ای از تجربیات اجتماعی خود را نیز در این مجموعه گنجانده است. بی شک تجارب کاری، پدیده ای جدا از تجارب اجتماعی نیست. بدیهی است که تجارب حرفه ای (به معنای شغل یا حرفه شخصی) با آنچه که تجارب اجتماعی خوانده می شود، متفاوت است. ولی نیک می دانیم که آمیختگی این دو، در هر جایگاهی اجتناب ناپذیر است.

روایت هاي کتاب دقیقا از همین دست است، هر چند راوی در نهایتِ صداقت به انتقال تجربیات خود از هر شکلی که قابل تصور باشد، پرداخته. آمیختگی این دو نوع تجربه، در جای جاي کتاب به چشم می خورد. ولی پیش از خواندن کتاب، بايد این پیش فرض را داشت که مولف حداقل 40 سال تمام در رشته خود، از بهترین ها بوده است. کسی که همواره به فکر ارتقای علمی و فنی خود بوده و سعی داشته"هرجا که خبری هست" سری به آنجا بزند و توشه علمی خود را سنگین­تر سازد.

مولف درباره سختی های سفرش به انگلیس جهت تبت نام در دانشگاه هادسفیلد، مطالبی دارد که از هر نظر خواندنی است. با اين همه به نظر می رسد، از ذكر بسياري از جزييات خودداري كرده است. همه خوب می دانيم که اقامت در یک کشور خارجی آنهم به قصد درس، و نه تفریح، در آن زمان چه سختی ها و مصایبی داشته است و در این مورد مولف، بزرگوارانه از بازگویی خيلي موارد گذشته است. به زبان ساده، ایشان چندان به «ذکر مصیبت» نپرداخته است.

به عبارتي قصد و غرض وی صرفا انتقال تجربیات علمی و اجتماعی بوده و کمابیش در این مسیر، موفق هم به نظر مي رسد.

خوشبختانه مولف كتاب «هفت تا هفتاد» از دامي كه معمولا چنين آثاري در معرض آن هستند، يعني توسل به حديث نفت، به جاي اتوبيوگرافي، تا حدود زيادي به سلامت جسته است. این طور به نظر می رسد که نويسنده براستی خواسته تا اندوخته های علمی خود را به سایرین انتقال دهد. در تمام کتاب، رد پای این نیّت انسانی به چشم می خورد.

از جمله بخش هاي قابل توجه كتاب، خاطرات حرفه اي نويسنده از دوران جنگ و كار در شرايطي است كه كمبود قطعات و لوزام، فعاليت در صنعت نفت را با مشكل رو به رو ساخته بود. وي در اين باره مي نويسد: «در زمان جنگ، ما با کمبود وسایل و قطعات یدکی روبرو بودیم و عملا ناچار بودیم شرایط موجود را به هر شکل و قیمتی بپذیریم و تحمل کنیم».

شرح و توضيح اين مخاطرات و مشكلات از ديد يك كارشناس فني نفت، مي تواند براي مخاطبان، بويژه كساني كه امروز با اين گونه فعاليت ها در تماس هستند، جالب و خواندني باشد. هر چند تجربه هاي نقل شده در كتاب صرفا به تجربه هاي فني و كارشناسي محدود نمي شود و مولف ضمن روايت خاطراتي از دوران كاري، به برخي تجربه هاي دوران مديريتي خود نيز اشاراتي دارد.

در واقع يكي از كاربردهاي ثبت خاطرات حرفه اي هاي، علاوه بر ماندگار ساختن آنها، فراهم آوردن امكان بهره برداري سايرين از اين تجربيات است. از سوي ديگر اين خاطرات پراكنده از دوره هاي كاري مختلف در صورت گردآوري و كنار هم قرار گرفتن مي تواند به يافتن بسياري از حلقه هاي گم شده در تاريخ حرفه اي نفت كمك كند. و اي كاش اتفاقاتي از اين دست، يعني ثبت خاطرات حرفه اي اهالي صنعت نفت از دوران هاي مختلف مي توانست با ساز و كاري حرفه اي تر و سنجيده تر صورت پذيرد.

اين نكته را از آن جهت آوردم كه غالب آثار اين چنيني با همت و ابتكار شخصي مولفان آنها تدوين مي شود و هر چند بسياري از اين افراد طبعا از ذوق و طبع ادبي بي بهره نيستند، اما به هر حال لغزش و اشتباه به اضافه بي تجربگي در امر انتشارات مي تواند به آثاري اين چنين آسيب هايي وارد آورد كه اجتناب از آنها از عهده يك فرد خارج است.

به هر حال محمد بيرمي اين جرات را به خود داده تا به ثبت قدم به قدم خاطرات حرفه اي خود در بخش هاي مختلف نفت بپردازد كه علي رغم برخي نقطه ضعف هاي نگارشي، شايد مطالعه آنها براي دست اندكاران امروز و ديروز اين صنعت خالي از لطف نباشد.

نكته ديگر در مورد كتاب تصاوير متعددي است كه مولف از دوران كاري خود و همكارانش در پايان كتاب آورده است. اين تصاوير عموما رنگي و داراي كيفيت خوب هستند.

احمد كعبي فلاحيه