همسفران ققنوس

دوشنبه چهارم تير ماه 1397همسفران ققنوس

كتاب "همسفران ققنوس/ خاطرات پيشكسوتان صنعت نفت در هشت سال دفاع مقدس" پانزده مصاحبه را با كاركنان صنعت نفت كه در دوران جنگ تحميلي در اين صنعت فعاليت داشتند، شامل مي شود. تدوين كنندگان اين كتاب تلاش كرده اند تا با مرور خاطرات و نقل قول هاي پيشكسوتان نفتي، به ثبت رويدادهاي يكي از حساس ترين مقاطع تاريخ كشورمان و انتقال آنها به نسل هاي بعدي بپردازند.

در مقدمه اين كتاب به قلم دكتر اكبر نعمت الهي، مدير موزه ها و مركز اسناد صنعت نفت چنين مي خوانيم: "صنعت نفت ايران را مي توان مهم ترين منبع درآمد اقتصادي كشور برشمرد كه از زمان اكتشاف نفت (خرداد 1287) تا به امروز علاوه بر نقش اقتصادي، در تحولات سياسي و اجتماعي ايران، نيز تاثير بسزا و چشمگيري داشته است."

وي سپس با اشاره به آغاز جنگ تحميلي از سوي رژيم بعث عراق در شهريور 1359 و نقش و حساسيت صنعت نفت در اين برهه زماني، مي افزايد: "پيش از آن، با توجه به اطلاعات موجود در آرشيو مركز اسناد صنعت نفت ايران، مزدوران بعثي، از سال 1358 به گلوله باران تاسيسات نفتي در مناطق غربي و جنوب غربي كشور و به ويژه پالايشگاه آبادان، خانه هاي سازماني كاركنان صنعت نفت و ايجاد آتش سوزي در چاه هاي نفت شهر پرداخته بودند..."

چنانچه در سطرهاي بالا اشاره مي شود، ارتباط صنعت نفت با حوادث جنگ تحميلي، حتي پيش از آغاز رسمي حملات دشمن، شكل مي گيرد و شايد همين رابطه انكارناپذير، به حضور برجسته و موثر كاركنان اين صنعت در جبهه و پشت جبهه هاي جنگ منجر شد؛ مسئله اي كه البته مي تواند يكي از انگيزه هاي اصلي انتشار اين كتاب باشد.

نزديكي جبهه هاي جنگ به مناطق نفتخيز، اهميت استراتژيك اين صنعت و هدف گرفتن تاسيسات و شريان هاي صنعت نفت در نقاط مختلف كشور از جمله مهم ترين دلايلي است كه نشان مي دهد پرداختن به موضوع جنگ تحميلي از زاويه رخ دادها و حوادثِ صنعت نفت و روايت هاي كاركنان آن، از ظرفيت و پتانسيل بالايي برخوردار است.


* در اين كتاب مي خوانيم كه كاركنان صنعت نفت چگونه با كمترين امكانات و در شرايط تحريم و بعضا با ابتكارات شخصي به دفاع و حفظ سرمايه هاي ملي در صنعت نفت و جلوگيري از قطع شريان هاي اقتصادي كشور پرداختند.


پيشكسوتاني كه در اين كتاب مورد مصاحبه قرار گرفته اند، اغلب از دست اندركاران و مديران نفتي هستند كه در روزهاي جنگ سمت هاي حساسي را در بخش هاي مختلف صنعت نفت بر عهده داشتند. از جمله آنها مي توان به بهروز بوشهري، قائم مقام وزير نفت و مديرعامل شركت ملي نفت ايران در دوران دفاع مقدس؛ حيدر بهمني، معاون ستاد جنگ وزارت نفت در دوران دفاع مقدس؛ محمد جواد عاصمي پور، مدير مناطق نفتخيز جنوب و معاون جنگ، پدافند و بازسازي تاسيسات وزارت نفت در دوران دفاع مقدس و بهمن سروشي، رئيس ستاد و معاون مدير مناطق نفتخيز در دوران دفاع مقدس، اشاره كرد.

آشنايي مصاحبه كنندگان با صنعت نفت يكي ديگر از نقاط قوت كتاب است كه به طرح سوالات تخصصي تر و دقيق تر از مصاحبه شوندگان منجر شده و متن كتاب را براي آشنايان با اين صنعت، جذاب تر ساخته است. اگر چه به هر حال موضوع كتاب مي تواند مورد توجه همه علاقه مندان به تاريخ معاصر كشورمان قرار گيرد.

كتاب عنوان فرعي "دفتر اول" را به همراه دارد كه نشان مي دهد مجلدهاي ديگري از اين اثر در راه است و البته اين مسئله با توجه به پتانسيل ها و توان بالقوه ناشي از نقش و اهميت صنعت نفت در حوادث و رويدادهاي جنگ تحميلي و حضور گسترده كاركنان نفت در آن، امري دور از انتظار به نظر نمي رسد.

بخش هاي مهمي از اين خاطرات كه مي تواند براي نسل جديد حاوي تجربيات ارزشمندي نيز باشد، به نحوه حفاظت از امكانات و تاسيسات نفتي  در دوران جنگ تحميلي بازمي گردد آن هم در شرايطي كه تضعيف شاهرگ هاي اقتصادي كشور و از جمله صنعت نفت، از اصلي ترين اهداف استراتژيك دشمن در دوران جنگ تحميلي بود.

در اين كتاب مي خوانيم كه كاركنان صنعت نفت چگونه با كمترين امكانات و در شرايط تحريم و بعضا با ابتكارات شخصي به دفاع و حفظ سرمايه هاي ملي در صنعت نفت و جلوگيري از قطع شريان هاي اقتصادي كشور پرداختند.

نكته جالب اين كه خاطرات و روايت هايي كه در اين كتاب نقل مي شود، تنها به دوران هشت ساله دفاع مقدس محدود نيست و علاوه بر اشاراتي كه در خلال برخي از گفت و گوها به وقايع روزها و ماه هاي پاياني منتهي به جنگ تحميلي مي شود، دوران بازسازي پس از جنگ نيز مورد توجه قرار گرفته است.

مصاحبه شوندگان در اين كتاب، گاه به نكاتي اشاره كرده اند كه معتقدند اشاره به آنها در زمان وقوع اين رويدادها به دلايل امنيتي يا برخي حساسيت هاي سياسي ممكن نبود. در واقع آنها امروز با نگاهي به گذشته كارنامه اي را پيش روي خود و خواننده قرار مي دهند كه مرور آن پس از سال ها، مي تواند چشم اندازها و افق هاي تازه اي را به روي مخاطبان خود بگشايد.

شايد چنانچه تدوين كنندگان كتاب مي توانستند عكس هاي مرتبط بيشتري را در مورد وقايعي كه در كتاب از آنها سخن رفته است، از منابع و آرشيوهاي مختلف يا با كمك خود مصاحبه شوندگان، تهيه و درج كنند، اين اثر از جذابيت و تنوع بيشتري برخوردار مي شد.

با اين همه "همسفران ققنوس" كتابي ارزشمند است كه مطالعه آن را به همه علاقه مندان به تاريخ نفت و حوادث جنگ تحميلي، توصيه مي كنيم. پايگاه اطلاع رساني موزه ها و مركز اسناد صنعت نفت در فرصت هاي آتي به درج بخش هاي برگزيده اي از اين كتاب مبادرت خواهد كرد.