نگاهي به كتاب "گفت‌وگو با پيشکسوت صنعت پتروشيمي؛ مهندس عباس شعری‌مقدم"

يکشنبه دوم دي ماه 1397نگاهي به كتاب

همراهِ پتروشيمي؛ از نوپايي تا شكوفايي


احمد كعبي فلاحيه

دومين كتاب از مجموعه تاريخ شفاهي صنعت نفت ايران كه از سوي مديريت موزه ها و مركز اسناد صنعت نفت به چاپ رسيده، حاصل یک گفتگوی چند بخشي با پیشکسوت صنعت پتروشیمی ایران، مهندس عباس شعری مقدم است.

شعري مقدم با سابقه اي نزديك به عمر صنعت پتروشيمي ايران، كه مناصبي را هم از جمله به عنوان معاون وزير نفت در اين صنعت داشته، اين بار طرف گفت و گوي گردآورندگان تاريخ شفاهي نفت است. کتاب به شيوه اي تنظيم شده که می توان آن را مرزي ميان مصاحبه دوستانه و رسمی تلقی كرد. اگر چه مصاحبه شونده از ذكر جزييات دقيق و تاريخي رويدادها در ضمن گفت و گوها دريغ نمي كند.

نكته حالب توجه اين كه خاطرات مصاحبه شونده، تقریبا در هر بخش از کتاب، روايت مي شود. در واقع مواردی که به کرونولوژی (گاه شماری) مربوط می شود، تكميل و تاكيدي بر قسمت هاي قبلي و بعدی کتاب است. با اين تفاسير شايد بهتر باشد اين اثر را در ردیف گفتگوهای غیررسمی قرار دهیم. البته غیر رسمی بودن، چیزی از ارزش کتاب نمی کاهد، بلکه مراد نشان دادن سبک مصاحبه و شکل و شمایل آن است.

خاطراتی که در کتاب آمده، از جمله نقاط قوت آن بشمار می روند و کمک زیادی به درک شرایط و فضاي شغلی و حرفه اي مهندس شعری مقدم در مقاطع زمانی مختلف نموده است. هرچه باشد خاطرات، همانا حاصل تجربیات عینی «فرد» است که در واقع  خود را به صورت یک اتفاق ماندگار ثبت کرده است.

شعري مقدم

* شعري مقدم با سابقه اي به عمر صنعت پتروشيمي ايران، كه مناصبي را هم از جمله به عنوان معاون وزير نفت در اين صنعت داشته، اين بار طرف گفت و گوي گردآورندگان تاريخ شفاهي نفت است.


این اثر يا در واقع دومین مجموعه از گفتگوهای سریالی با پیشکسوتان صنعت نفت كه نخستین آن با مرحوم مهندس معین فر انجام گرفت، در  148 صفحه به زيور چاپ آراسته شده است. اما مطالب آن را می توان از نگاهي، به دو بخش کلی تقسیم کرد؛ اول: مطالبی که به صنعت پتروشیمی مربوط مي شود و دوم: مطالبی که به زندگي شخصي و حرفه اي مصاحبه شونده ارتباط پيدا مي كند.

مطالب بخش نخست، تماما به تجربیات كاري، حرفه اي و بعضا فنی مهندس شعری مقدم در صنعت پتروشيمي بازمي گردد. اين بخش بويژه آنجا كه با سال هاي دور سرو كار پيدا مي كند و سخن از صنعت نوپای پتروشیمی ايران در سال هاي تولد و شكل گيري آن است، با خاطرات و تجربيات خواندني همراه است.

مطالب بخش دوم، اما عمدتا خاطرات تلخ و شیرین اين پيشكوست نفتي است که مستقل از صنعت پتروشيمي است يا با اين صنعت و مسایل وابسته به آن، ارتباطي غيرمستقيم دارد. اين بخش با خاطراتي از محل تولد، خانواده، خاطراتي از دوران زندگي و تحصيل و حوادث سياسي كه شعري مقدم با آنها درارتباط بوده، آغاز مي شود و با اندكي اغماض مي توان خاطرات حضور در جبهه های جنگ و برخورد با رزمندگان را نيز جزو اين بخش به حساب آورد. هر چند در اين موارد اخير نيز ردپاهايي از فردي كه به خانواده بزرگ صنعت نفت تعلق دارد، به چشم مي خورد.

مطالعه بخش هاي نخست در واقع خواننده را با اهمیت و جایگاه سیاسی و اقتصادی صنعت پتروشیمی در ايران آشنا مي كند، صنعتي كه شعري مقدم از سال هاي مياني دهه 1340، با حضور در كارخانه كود شيميايي شيراز با آن آشنا بوده است. همين طور پيشرفت ها و پسرفت ها و موانع و مشكلاتي كه در راه توسعه اين صنعت، وجود داشته است. اشاره به حوادثي كه بر اثر جنگ هشت ساله بر صنعت پتروشيمي مي گذرد، از جمله اين موارد است.

پتروشیمی رازی

* از آنجا که تاسیسات نفتی و پتروشیمی عمدتا در جنوب غربی ایران متمرکز بود، جنگ محدوديت هايي را در راه توسعه اين صنعت، تحميل كرد كه شرح اين چالش ها و مقابله با آنها در قالب خاطراتي از روزهاي جنگ تحميلي، در كتاب آمده است.


از آنجا که تاسیسات نفتی و پتروشیمی عمدتا در جنوب غربی ایران متمرکز بود، جنگ محدوديت هايي را در راه توسعه اين صنعت، تحميل مي كند. هر چند بسياري از اين موانع با تلاش هاي مهندسان و كارشناسان بومي، پشت سر گذاشته مي شود كه شرح برخي از اين چالش ها در قالب نقل خاطراتي از روزهاي جنگ تحميلي و مقابله با مشكلات غيرمترقبه در صنعت پتروشيمي، آمده است.

شرح اين موارد و بررسي كم و كيف و جزييات آنها از زبان كسي كه خود از نزديك دستي بر اين آتش داشته و به عنوان يك مدير نفتي در حين انجام وظايف شغلي و حرفه اي با آنها روبرو بوده است، مي تواند تجربيات گرانبهايي را براي نسل حاضر و آينده كاركنان و مديران صنعت نفت و پتروشيمي كشور به همراه داشته باشد.  

از امتيازات كتاب اين است كه خواننده مي تواند با جايگاه و موقعيت تاسیسات پتروشیمی در منطقه جنوب کشور، در شرایط ابتدای جنگ تحميلي و سال هاي بعد از آن آشنا شود. ماجراهايي مانند در معرض تهديد قرار گرفتن مخازن عظيم و ارزشمند ذخيره آمونياك در پتروشيمي ماهشهر، نحوه رويارويي با اين مخاطرات از سوي مهندسان و كارشناسان جوان صنعت و حوادثي مانند آزاد سازي اجباري برخي از اين مخازن در فضاي آزاد در هراس از هجوم جنگنده های دشمن.

طبعا تداوم جنگ در سال های بعد، فعالیت تولیدی و حتی تحقیقاتی پتروشیمی را تحت الشعاع خود قرار داد، اگر چه دست اندركاران اين صنعت با تكيه بر تجربياتي كه از همين رويدادها به دست آورده بودند، در بسياري از موارد به رويارويي با اين چالش ها برخاستند.

در میان تصاویری که به کتاب افزوده شده، نقشه هاي جغرافیایی از مناطقی که تاسیسات پتروشیمی در سال هاي جنگ تحميلي، در آن قرار داشت، دیده می شود. این نقشه ها به مخاطب کمک می کند تا از جزيياتي، مثلا موقعيت و فاصله نیروهای دشمن با تاسیسات پتروشیمی، اطلاع يابد.

اما ادامه فعاليت هاي پتروشيمي در دوران پس از جنگ و بازسازي، از بخش هاي ديگر كتاب است؛ فعاليت هايي كه به دنبال وقفه اي نسبتا طولاني از سر گرفته شده است. اين فعاليت ها هم در زمينه توليد و هم در عرصه هاي پژوهشي شكل مي گيرد و صنعت پتروشيمي را از به تعبير اين مدير نفتي بلاتكليفي و زمينگير شدن، نجات مي دهد.

مهندس شعری مقدم درباره اين برهه زماني كه از آن تحت عنوان دوران نقاهت ياد مي كند، نيز حرف هاي جالبي دارد. او شایستگی های فردی، مدل های ذهنی، آرمان های مشترک، یادگیری جمعی و تفکر سیستمی را از جمله عوامل موفقيت می داند و معتقد است چنانچه عوامل یاد شده، بخوبی به كار گرفته شوند، بازدهی يك مجموعه را تا حد زيادي ارتقا خواهند داد.

انتظار مي رود انتشار دومين كتاب از مجموعه تاريخ شفاهي صنعت نفت كه حاصل گفت و گو با پيشكسوتي است كه طي نزديك به پنج دهه، مسيري را از نخستين پله هاي حرفه اي تا جايگاه يك مدير ارشد در صنعت نفت و پتروشيمي پيموده، مورد توجه و استقبال مخاطبان قرار گيرد و دريچه هاي تازه تري را به روي علاقه مندان به رويدادهاي معاصر و تاريخ صنعت نفت بگشايد.