روز حقوق

سه شنبه سی ام آذر ماه 1395روز حقوق

نمايي از صف كارگران نفت براي دريافت حقوق در سال 1289 خورشيدي

دريافت حقوق در پايان هر ماه يا به اصطلاح "سر برج" شايد امروزه امري عادي باشد، اما بد نيست بدانيد در سال هاي آغازين فعاليت صنعت نفت در ايران، حقوق كاركنان هر 14 روز يك بار پرداخت مي شد.

اين سيستمي بود كه انگليسي ها با خود به ايران و بسياري ديگر از كشورهاي برده بودند و هنوز نيز در برخي از نقاط جهان رايج است. به هر صورت كاركنان نفت هر 14 روز يك بار در روزي كه اصطلاحا به آن "روز معاش" مي گفتند در جايي جمع مي شدند تا حقوق خود را دريافت كنند.

photo_2016-12-15_11-33-08

يكي از خودروهاي حمل پول

البته اين مسئله تاثيرات خود را كما بيش در ساير شئون  زندگي مردم مناطق نفتخيز گذاشته بود، براي مثال در همچو شرایطی کارگران، کرایه خانه خود راهم به صورت دوهفته يك بار به صابخانه تقدیم می کردند، يا کسبه نيز فعاليت هاي خود را براساس روز پرداخت حقوق، تنظيم و مثلا اگر جنس خوبی داشتند، ترجيحا آن را در روز پانزدهم عرضه مي كردند.

البته ناگفته پيدا است كه مسايلي از قبيل پرداخت خرجی خانه، بخصوص سهم خانم خانه و احتمالا پول توجیبی بچه ها و ... نيز تابعي از اين شيوه پرداخت بود. از نکات جالب ديگر در سیستم پرداخت 14 روزه اين بود كه 48 ساعت قبل از زمان پرداخت، برگه حقوق، موسوم به "چیتی" به کارگران تحویل داده می شد که براساس مبلغ قید شده در آن، شاغلین حقوق خود را دريافت مي كردند.

photo_2016-12-19_14-04-08

جعبه برگه دان يا فايل حقوق

از سوي ديگر از آنجا كه در آن زمان حساب هاي شخصي يا نقل و انتقال پول مثل امروز به صورت الكترونيك هم وجود نداشت، مسئولان حسابداري با مقدار قابل توجهي پول عازم محل پرداخت حقوق مي شدند و در شرايطي كه ميان ادارات ستادي و محل كار كارگران يا كارمندان فاصله قابل توجهي وجود داشت، معمولا اعزام مسئولان پرداخت حقوق به محل با همراهي دوسه تن گارد ویژه نفت و با اتومبیل «ضریع دار» یا بهتر بگوییم «فِنس دار» صورت می گرفت.

معمولا حقوق داده شده در پاکت سربسته و مهر خورده به شاغلین تحویل داده می شد. به ندرت  پیش می آمد کسی جرئت کند و پاکت شاغل دیگری را بدون اجازه باز کند. اگر این امر ثابت می شد، جریمه سنگینی برای شخص خاطی در نظر گرفته می شد. روی همه پاکت های حقوق عبارت معروف   «شخصی و محرمانه» به دو زبان فارسی و انگلیسی قید شده بود. (Private & confidential)

نكته جالب ديگري كه در مورد نحوه پرداخت حقوق در سال هاي آغازين و قبل از ملي شدن صنعت نفت مي توان به آن اشاره كرد، اين بود كه هرکس بسته به ملیت اش، حقوقش را به ارز محلی خود دریافت می کرد. مثلا انگلیسی ها به پوند، هندی ها و آمریکایی ها (که بعدا سروکلیه شان پیدا شد) به دلار، و ایرانی ها به ریال و ...

به هر روي سیستم پرداخت 14روزه دو سه دهه بیشتر دوام نیاورد و جای خود را به پرداخت معمولی ماهیانه داد.

احمد کعبی فلاحیه