توجه به ابتکارات و مشارکت کارکنان در صنعت نفت

یک دهه پیش، زمانی که طرحی با نام "نظام مشارکت" در صنعت نفت مطرح شد و در آن کارکنان به ارایه نظرات و پیشنهادات فنی و اداری برای بهبود وضعیت کار و تولید، فرا خوانده شدند، كمتر كسي مي دانست كه اين ابتكار در صنعت نفت، پیشینه ای قديمي دارد.

فرشید خدادادیان

پژوهشگر تاریخ نفت و مدرس دانشگاه

گزارش منتشر شده در شماره سوم نشریه "نفت بین خودمان/ ناشر افکار کارکنان شرکت ملی نفت ایران" به تاریخ شنبه اول آبان ماه 1338 بیانگر این است که توجه به نظرات و پیشنهادات مبتکرانه در صنعت نفت، قدمتی نزدیک به نیم قرن قبل از نظام مشارکت سال 1384 داشته است!

در صفحات هشتم و نهم اين شماره از نشریه "نفت بین خودمان" با عنوان "صندوق ابتکارات" آمده است که این صندوق که از ابتدای همان سال و با ابتکار اداره امور اجتماعی شرکت ملی نفت تاسیس شده است، به مرور به صورت مرکزی درآمده که تمامی ابتکارات، پیشنهادات و نظرات کارمندان را در خود جمع می نماید.

نویسنده گزارش ادامه داده است: "در حقیقت صندوق ابتکارات واسطه ای است که به یاری آن کارکنان و روسای شرکت همواره از افکار یکدیگر استفاده می برند، از معایب احتمالی کارها آگاه می شوند و می کوشند راه بهتر و مفیدتری بیاندیشند و پیشنهاد دهند. کارکنان شرکت می توانند هر پیشنهادی که تصور می کنند از نظر بهره برداری، بهبود کارها، اصلاح شیوه های کار و صرفه جویی در وقت سودمند است، برای هیئت های مخصوص رسیدگی به ابتکارات ارسال دارند، تا بعداً در هیئت مرکزی صندوق ابتکارات مورد توجه قرار گیرند."

هیئت مرکزی این صندوق مرکب از هفت نفر نمایندگان ادارات مختلف شرکت بوده و در سال 1338، این هفت نفر عبارت بودند از: مهندس فرخان از طرف اداره اکتشاف، بوسعیدی از طرف اداره امور مالی و اداری، نصر از طرف اداره امور اجتماعی، دکتر رضوی پور از طرف اداره بهره برداری، راد به نمایندگی از اداره کل خرید، امونا به نمایندگی از طرف اداره پخش و دکتر همایونی از طرف اداره امور اجتماعی شرکت ملی نفت ایران.

تا ابتدای آبان همان سال، حدود چهل پیشنهاد از طرف کارکنان شرکت به هیئت مرکزی رسید که برخی از آنها بسیار جالب بود. از جمله حسین اصغری نائینی که تصویرش نیز روی جلد نشریه منتشر شده بود، یکسره شدن ساعات کاري را در تمامی فصول سال ارائه داده بود.

* تا ابتدای آبان همان سال، حدود چهل پیشنهاد از طرف کارکنان شرکت، به هیئت مرکزی "صندوق ابتكارات" رسید که برخی از آنها بسیار جالب بود. از جمله حسین اصغری نائینی که تصویرش نیز روی جلد نشریه منتشر شده بود، یکسره شدن ساعات کاري را در تمامی فصول سال ارائه داده بود.

 اصغری نائيني که راهنمای ادارات مرکزی بود در خصوص محاسن پیشنهاد خود نوشته: در صورت یکسره شدن کار، تسریعی در اجرای همه ی کارها پیش می آید، زیرا کار حین اجرا قطع نمی گردد و علاوه بر آن مخارج گوناگون شرکت مانند هزینه های برق آسانسور، شوفاژ، حمل و نقل و غیره صرفه جویی می شود و برای کارکنان نیز این فایده را دارد که وقت کمتری را صرف رفت و آمد می نمایند و بسیاری فواید دیگر.

اشاره اصغری نائینی که بابت پیشنهاد خود برنده یک دستگاه پنکه (به بیان آن روز کولر) از شرکت ملی نفت ایران شد، به ساعات کار کارکنان شرکت ملی نفت بود که به رسم سابق همچنان در دو مقطع صبح و بعد از ظهر در محل کار حاضر می شدند و ظهر برای صرف ناهار به منزل رفته و مجدداً بعد از صرف ناهار و استراحت کوتاه به محل کار باز می گشتند.

از دیگر پیشنهاد دهندگان، خانم د. مقدم بود که ایشان نیز پیشنهادهایی در زمینه های گوناگون فرستاده بودند. از جمله اینکه درخواست کرده بودند ترتیبی داده شود که بعضی بازی های تفریحی باشگاه کارمندان که صورت قمار به خود می گیرد، متروک گردد! منظور خانم مقدم بازی هایی همچون "لوتو" بود که گر چه برای تفریح و سرگرمی برگزار می شد، اما چون شکل برد و باخت به خود می گرفت، گاه به درگیری هایی بین شرکت کنندگان، آن هم در حضور خانواده ها و بچه ها منجر می شد که اصلاً صورت خوشی نداشت!

فتح الله هلاکویی، انبار دار اداره پخش شیراز نيز از دیگر ارسال کنندگان پیشنهاد به صندوق ابتکارات در زمينه رفع نقایص ساختمان محل کار خود بود. محمود قدیمی معاون وقت اداره مهندسی نفت نیز پیشنهاد داده بود در هر یک از ساختمان های شرکت، یک دستگاه تلفن عمومی نصب شود تا کارمندان از آن برای کارهای شخصي شان استفاده كنند.

هیئت مرکزی صندوق ابتکارات و پیشنهادات، برای آنکه کارکنان شرکت بیشتر به خودشان، محیط و طرز کار خود و سایر همكاران و اصلاح امور بیندیشند، همچنين برای تشویق کارکنان به مشارکت در این امر، جوایزی را نیز در نظر گرفته و به پیشنهاد های برگزیده ارایه می کرد. از جمله جایزه آقای اصغری که توسط مهندس انتظام مدیر عامل وقت شرکت به ایشان اهدا شد. همين طور یک رادیوی جیبی كه به خانم مقدم و یک خودنویس پارکر نيز كه به محمود قدیمی اهدا گردید.

برنامه تشویقي متولیان شرکت ملی نفت ایران، برای مشارکت بیشتر کارکنان در ارایه پیشنهادات به هیئت مدیره صندوق ابتکارات، با این رویکرد تعریف و مصوب شده بود که روسای شرکت باور داشتند کارکنان و کسانی که مستقیم با موضوع تولید و کار ارتباط دارند، بهتر از هر کس دیگری می توانند نقاط ضعف و قوت هر حوزه کاری را تشخیص و بیان دارند.

پیشنهادات شرکت کنندگان در این طرح، پس از بررسی در هیئت مرکزی، چناچه مفید تشخیص داده می شد و منافاتی با اساسنامه و قوانین و مقررات شرکت نداشت، جهت بررسی بيشتر به هیئت مدیره شرکت ارجاع می شد و اگر امکانِ اجرا داشت پس از تصویب در هیئت مدیره، برای اجرا به ستاد و ادارات تابعه ابلاغ می گردید.

بر اساس گزارش مذكور، مدیرعامل وقت شرکت ملی نفت ایران در مراسم اهدای جوایز، مختصری در باره کمک های فکری کارکنان و اصولاً ارزش این قبیل کارها صحبت کرده و با اشاره به این كه تازه قدم اول برداشته شده، ابراز امیدواری کرده است كه در آتیه تمام کارکنان هرجا هستند چشم خود را باز کرده ببینند کجای کارها عیب دارد و چطور می توان عیوب را رفع و به بهبود شرايط کمک كرد.

رئیس هیئت مدیره شرکت در پایان سخنان خود، به طنز خطاب به رئیس اداره امور اجتماعی شرکت گفته است: امیدوارم دفعه بعد لقمه قدری چرب تري بگیرید و جوایز بهتری تعیین کنید.

صندوق ابتکارات شرکت ملی نفت در سال 1338 و سال های پس از آن باعث انجام اصلاحات و تغییرات مهمی در عملکرد شرکت ملی نفت ایران شد.