موقعیت پمپ بنزين آبادان روی يك نقشه قدیمی

به بهانه افتتاح "موزه بنزين خانه آبادان"

پمپ بنزين قديمي آبادان كه با پشت سر گذاشتن مراحل بازسازي قرار است در روزها آينده به عنوان نخستين موزه از طرح موزه هاى صنعت نفت افتتاح شود، بي شك از تاريخچه اي شنيدني برخوردار است كه بخش هايي از آن تا كنون در قسمت هاي گوناگون سايت موزه هاي نفت به اطلاع علاقه مندان رسيده است.

به عبارتي مي توان گفت اين پمپ بنزين از جمله تاسيساتي بوده كه با پاگرفتن و توسعه پالايشگاه آبادان در اطراف اين پالايشگاه ساخته شد. در آن زمان شرکت نفت دامنه وسیعی از خودروها را در اختیار داشت ولی مهمترین وسایل نقلیه آن تانکرهای نفتکش بودند که از کار افتادن آنها می توانست جابجایی نفت را با اختلال مواجه کند که نتیجه ای جز زیان اقتصادی نداشت.

ساختمان پالایشگاه آبادان در زمستان سال 1909 میلادی شروع شد، لکن بر اثر اشکالات ناشی از بدی آب و هوا و تأخیر در رسیدن ماشین‌ها و لوازم از انگلستان و بالاخره اشکالات غیر مترقب فنی تکمیل آن تا سال 1912 مقدور نگردید و تا تابستان سال بعد نیز به طور عادی پا به مرحله عمل نگذارد. این نکته قابل توجه است که از زمانی که امتیازنامه دارسی به امضاء رسید تا موقعی که محصولات نفتی تصفیه شده ایران برای فروش در بازارهای دنیا مهیا گردید 12 سال تمام طول کشید.

اما بر اساس تاريخي كه بر تابلوي پمپ بنزين آبادان در تصاوير قديمي از اين جايگاه ديده مي شود، تاريخ ساخت آن 1927 ميلادي (1306 خورشيدي) است. هر چند به احتمال فراوان سابقه اوليه ساخت اين بنا به سال هاي قبل تر از آن نيز مي رسد. چرا كه با گذشت چند سال از تكميل پالايشگاه آبادان، در نزدیکی آن ساختمانی کوچک با عنوان SERVICE STATION BP ساخته شد كه توسعه آن به شكل گيري اين بنا منجر شد.

در اين جايگاه ابتدا سوختگیری با استفاده از حلب هایي كه در شرکت BP توليد شده بود، انجام می گرفت. ولی پس از چند سال با نصب یک پمپ در کنار این بنا عملا این محل به یک پمپ بنزین تبدیل شد. از آن پس تا دهه ‌ها این محل به وعده گاه راننده‌های شرکت نفت انگلیس و ایران بدل شد که برای سوختگیری یا تعمیر خودروهایشان به آن مراجعه می کردند^.

در آذر ماه 1330 کتابی تحت عنوان راهنمای ایران توسط انتشارات دائره جغرافیایی ستاد ارتش به چاپ می‌رسد. این کتاب که در برگیرنده اطلاعات، نقشه‌ها و جداول جغرافیایی ایران از وزارتخانه‌ها، ادارات دولتی و بنگاه‌های مختلف می‌باشد، در صفحات 2 تا 4 بخش سوم راهنمای ایران، نقشه قدیمی آبادان را ارائه مي كند. در اين نقشه پمپ بنزين آبادان كاملا مشخص شده است. این نقشه سندی است که فعال بودن پمپ بنزین قدیمی آبادان را در سال 1330 نشان می‌دهد.

محسن افتخاري

موزه ها و مركز اسناد صنعت نفت

منابع:
1. تاريخچه شركت نفت انگليس و ايران، چاپخانه بانك ملى، ١٩٤٧
2. گفتگو با برزو سپاسى، مؤلف كتاب تاريخچه تصويرى آگهى هاى خودرو در ايران
3. راهنمای ایران، انتشارات دائره جغرافیایی ستاد ارتش، آذر ماه 1330.