نشست خبری دست اندرکاران باغ موزه نفت کرمان با نمايندگان رسانه ها

طلوع کرده ز مشرق طلایه خورشید

سپیده‌دم که شهنشاه گنبد گردان                      کشید تیغ و بر اطراف شرق گشت روان

ز بهر مقدم سلطان چرخ پرتو صبح                 به سوی عرصه‌ خاور کشید شادروان

طلوع کرده ز مشرق طلایه خورشید                 چو از بلاد حبش پادشاه ترکستان

به یمن دولت و اقبال شاه بنده نواز                            مرا به جانب کرمان کشید بخت عنان

نظر گشادم و دیدم خجسته مملکتی                 مقر جاه و جلال و مقام امن و امان

فضای او همه پر باغ و راغ و گلشن                و کاخ زمین او همه پر یاسمین و پر ریحان

گذشته تارک ایوانهای عالی او                        ز اوج منظر برجیس و طارم کیوان

ز شکل طاق و رواقش نشانه‌ای شبدیز              ز وضع کنگره‌هایش نمونه‌ای هرمان

چه توصیف نغز و پرمغزی از کوچک مملکتی، در شرق دیاری کهن در خاور نزدیک به قلم شاعر نامدار و لطیفه پرداز نکته بین ایرانی، عبید زاکانی و برای این نویسنده، غیرمنتظره من باب شباهت عبارات به کار رفته در شعر از حیث ایوان ها، طاق ها، رواق ها و کنگره های بناهای کرمانی با عمارتی موسوم به "باغ آقا" که چندی است در زمره موزه های صنعت نفت قرار گرفته است. با خواندن این شعر، به طور ناباورانه ای تصویر این عمارت که قرار است این بار به عنوان شرقی ترین موزه نفت طلوع کند، در ذهن متجلی می شود و چه زیبا سرود شاعر، "طلوع کرده ز مشرق طلایه خورشید".  

در آستانه افتتاح شرقی ترین موزه صنعت نفت با عنوان "باغ موزه نفت کرمان" این بار میزبان جمع دوستانه نویسندگانی جوان هستیم از اصحاب رسانه در کرمان تا از منظری جدید و تازه، شرح ظهور مجدد این عمارت را به شکلی دیگر به نگارش درآورند. میزبان اصلی اما، منطقه پخش فرآورده های نفتی در کرمان و متولی ایجاد این موزه در منطقه است. این سفر و بازدید دو روزه، در هفته پایانی آبان ماه با هدف آگاهی رسانی و انعکاس اقدام ها، پیشرفت ها و دستاوردهای پروژه این موزه که انتظار می رود تا پایان سال افتتاح و به بهره برداری برسد، انجام شد. صبح روز نخست این برنامه، 24 آبان به نشستی با حضور 20 نماینده از رسانه های ایسنا، ایران، اعتماد، شرق، همشهری، اطلاعات و دیگر رسانه های فعال در حوزه میراث فرهنگی و مدیران موزه ها و مرکز اسناد صنعت نفت و شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی اختصاص داشت و پس از آن، بازدید میدانی از عمارت.

حمایت قاطعانه منطقه از پروژه فرهنگی باغ موزه نفت کرمان

در این نشست، سالاری نسب در ابتدا ضمن خیر مقدم و خوش آمدگویی، به تشریح فعالیت ها و شرایط عملیاتی منطقه پرداخت. وی در ابتدا با اشاره به موقعیت جغرافیایی استان کرمان در کشور، وسعت و جمعیت منطقه، عملیات سوخت رسانی را کاری سخت و طاقت فرسا خواند و گفت: استان کرمان 11 درصد از خاک ایران را به خود اختصاص داده است و به منظور تسهیل در عملیات توزیع فرآورده های نفتی، به 9 ناحیه، کرمان مرکزی، رفسنجان، سیرجان، بافت، جیرفت، کهنوج، بم، شهر بابک و زرند تقسیم شده است. فرآورده های نفتی استان به وسیله خط لوله از پالایشگاه بندرعباس در سه انبار کرمان، سیرجان و رفسنجان ذخیره و سپس در مناطق توزیع می شود.

وی افزود: انبار کرمان با ذخیره 350 میلیون لیتر فرآورده ماموریت سوخت رسانی به استان های سیستان و بلوچستان و بخشی از منطقه خراسان را به عهده دارد، انبار سیرجان با ذخیره 35 میلیون لیتر، شهرستان سیرجان، استان های فارس و هرمزگان را پوشش می دهد و انبار رفسنجان با ذخیره 145 میلیون لیتر فرآورده ، سوخت مورد نیاز خراسان جنوبی و تربت حیدریه و به تازگی شهرهای مشهد و تبریز را تامین می نماید.   

مدیر شرکت پخش فرآورده های نفتی کرمان ماموریت صیانت از فرآورده های نفتی را باتوجه به موقعیت سوق الجیشی کرمان و همرزی آن با استان های مرزی سیستان و بلوچستان و هرمزگان را که از مبادی قاچاق سوخت به کشورهای همسایه حساب می شوند از دیگر مسوولیت های این شرکت خواند و اظهار داشت: این شرکت در این زمینه بسیار موفق عمل کرده و نتیجه آن در سال 94 صرفه جویی 742 میلیون لیتری فرآورده های نفتی در این استان ها است.

پشتیبانی و حمایت از پروژه های فرهنگی از جمله پروژه باغ موزه نفت کرمان از جمله فعالیت های یاد شده از سوی مدیر شرکت پخش فرآورده های منطقه کرمان بود که به گفته سالاری نسب، منطقه از هیچگونه همکاری در این زمینه فروگزاری نکرده است.   

تا پایان سال سه موزه به موزه های کشور اضافه می شود

اکبر نعمت الهی، مدیر موزه ها و مرکز اسناد صنعت نفت، از دیگر سخنرانان این نشست، ضمن معرفی این پروژه و دیگر پروژه های این مدیریت و تشریح برنامه ها، اقدامات و پیشرفت های صورت گرفته از بدو گشایش دفتر موزه های صنعت نفت از سال 93 تاکنون، از مشکلات پیش رو، چالش های به وجود آمده و دست و پنجه نرم کردن با مسائل ریز و درشت که گاه مانع و یا باعث تاخیر در تحصیل نتیجه مطلوب می شوند، سخن گفت تا شاید این درد دل دلسوزانه به مدد قلم های اهل رسانه به گوش دست اندرکارانی که گاه به سبب کم آگاهی و به دلیل گاه کم لطفی، مته بر خشخاش می گذارند، رسانده شود تا ضمن تاکید بر اهمیت موضوع، توجه بیش از پیش آنها را به حفظ میراث گذشتگانی که نه هفت پشت غریبه بلکه زاییده و پرویده و شیرپاک خورده همین سرزمین هستند جلب شود و نگاه آنها از این موضوع به عنوان یک پدیده سطحی و مقطعی به یک پدیده  ملی و حتی بین المللی سوق یابد.

سخنان آغازین مدیر موزه ها و مرکز اسناد صنعت به معرفی پیشینه عمارت "باغ آقا" و حالا "باغ موزه نفت کرمان" معطوف بود. اکبر نعمت الهی در معرفی این بنای تاریخی و دلیل انتخاب این عمارت برای تبدیل شدن به موزه نفت گفت: این عمارت از جمله بناهای قدیمی شهر کرمان است که توسط والی کرمان در دوران زندیه ساخته شد. از آنجا که انگلستان در نظر داشت باتوجه به موقعیت سوق الجیشی کرمان یک کنسول منطقه ای در این شهر داشته باشد، باتوجه به موقعیت جغرافیایی و آب و هوایی این عمارت، آن را از والی خریداری می کند. بعد از رفتن انگلیسی ها، این ساختمان به شرکت نفت انگلیس و ایران واگذار می شود و تا زمان ملی شدن صنعت نفت در اختیار آنها باقی می ماند و بعد از آن در اختیار شرکت ملی نفت و سپس شرکت پخش منطقه قرار می گیرد. شرکت پخش منطقه هم فقط از آن، کاربری مسکونی داشت و در حال حاضر تعدادی از مدیران این شرکت در این عمارت ساکن هستند. از آنجای که این بنا سال ها به حال خود رها شده بود، آثار فرسودگی و تخریب در قسمت های مختلف بنا از جمله سقف ها و دیوارها به وضوح مشهود بود. پس از بازدید و شناسایی این منطقه، با همکاری و همراهی دست اندرکاران شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی و نیز شرکت پخش فرآورده های نفتی منطقه کرمان، پروژه تبدیل این بنا به موزه در دستور کار قرار گرفت و این پروژه در دو مرحله تعریف و عملیات اجرایی آن آغاز شد. مرحله اول شامل استحکام بخشی و جلوگیری از تخریب بیشتر و مرحله دوم مرمت و بازسازی بنا. پیش بینی می شود باتوجه به روند و پیشرفت کار، باغ موزه نفت کرمان تا پایان سال به بهره برداری برسد.  

مدیر موزه ها و مرکز اسناد صنعت نفت در ادامه ضمن معرفی دیگر موقعیت های موزه ای صنعت نفت در سطح کشور، از افتتاح دو موزه دیگر در شهرهای آبادان و تهران با عنوان "موزه کارآموزان آبادان" و "موزه بنزین خانه دروازه دولت" تا پایان سال خبر داد و گفت: تاکنون یک موزه در سبزوار و یک موزه در آبادان افتتاح شده است. موزه نفت تهران به عنوان موزه اصلی و مرکزی صنعت نفت در نزدیکی پژوهشگاه جدید صنعت نفت و همجوار با استادیوم آزادی احداث خواهد شد. موزه غرب کشور نیز در محل کارخانه حلب سازی و  حلب پرکنی مستقر در پالایشگاه کرمانشاه به بهره برداری خواهد رسید. در مشهد هم در نظر داریم انبار قدیمی شماره یک شرکت پخش فرآورده های نفتی منطقه را به موزه بدل کنیم. در مسجدسلیمان هم چند موقعیت موزه ای تعریف شده که فاز مطالعاتی آنها پارسال به پایان رسید و عملیات اجرایی و عمرانی تعدادی از آنها از جمله موزه اصلی مسجدسلیمان در بی بیان و نیروگاه تمبی از مدت ها پیش آغاز شده است. سکوی نفتی بهرگانسر نیز به عنوان نخستین سکوی نفتی کشور با قدمت 50 سال که به دلیل خارج شدن از مدار تولید به تازگی به فهرست موقعیت های موزه ای نفت اضافه شده است، در حال حاضر، فاز مطالعاتی خود را پشت سر می گذراند.

ثبت 104 منطقه تاریخی مرتبط با صنعت نفت در فهرست آثار ملی کشور در سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی از دیگر خبرهای عنوان شده از سوی مدیر موزه ها و مرکز اسناد صنعت نفت در این نشست بود . وی با تاکید بر ضرورت ثبت این آثار به منظور جلوگیری از تخریب، فروش و واگذاری آنها بر لزوم ادامه عملیات شناسایی دیگر اماکن تاریخی نفتی تصریح و اظهار امیدواری کرد که تعداد این آثار تا پایان سال به 124 مورد برسد.

به گفته نعمت الهی تا کنون کارشناسان واحدهای اشیا و اسناد مدیریت موزه ها و مرکز اسناد صنعت نفت موفق شده اند در بازدید و بررسی انبارهای مازاد، تاسیسات، کارگاه ها و اماکن نفتی در سطح کشور به ویژه مناطق عملیاتی نفتی، بیش از دو میلیون سند تاریخی و 8 هزار شی قدیمی و منحصر به فرد را شناسایی و گردآوری کنند که عملیات مرمت، بازسازی، ترمیم، کدگذاری، ثبت و نگهداری آنها در حال انجام است.

راه اندازی واحدی تحت عنوان واحد تاریخ شفاهی به منظور شناسایی پیشکسوتان و نخبگان صنعت نفت و جمع آوری خاطرات و تجربیات آنها از دیگر نکات مطرح شده از سوی مدیرموزه ها و مرکز اسناد صنعت نفت بود که وی با اشاره به این مهم از انتشار کتابی حاوی خاطرات علی اکبر معین فر، وزیر پیشین صنعت نفت تهیه شده توسط این مدیریت خبر داد.

وی در پایان با اشاره به ابلاغیه مهندس زنگنه، وزیر نفت در خصوص حفظ و نگهداری مستندات تاریخی صنعت نفت و باوجود تاکید ایشان بر عدم فروش، امحا و یا نابودی این مستندات بدون اطلاع و صدور مجوز توسط مدیریت موزه ها و مرکز اسناد، از خرید و فروش آثار تاریخی نفت اظهار تاسف کرد و افزود: در صنعت نفت اشیا، اسناد و اماکن تاریخی، منحصر به فرد و ارزشمندی وجود دارد که تلاش می شود با همکاری همه کارکنان این صنعت شناسایی و به منظور حفظ و نگهداری مطمئن تر در اختیار موزه ها قرار گیرد. ضمن آنکه برخی نهادها و ارگان های غیرنفتی دست روی برخی از اماکن قدیمی نفتی گذاشته اند که در تلاشیم با بازپس گرفتن آنها، مانع حذف و نابودیشان شویم.  

باغ آقا، نشان سخت کوشی مردم کرمان

محمد عبدالعلی پور، ناظر و مجری باغ موزه نفت کرمان از دیگر دست اندارکاران این موزه در جمع رسانه ای ها گفت: باغ ها از جمله ارزشمندترین اماکن تاریخی در کرمان هستند که تعداد آنها در این شهر کم نیست همچون باغ شازده، دلگشا، فتح آباد و باغ آقا، دلیل آن هم به شرایط آب و هوایی این شهر باز می  گردد. مردمان سخت کوش این منطقه کویری با هنر خود در ایجاد این باغ ها فضای خشک و کویری منطقه را دل انگیز کردند. باغ آقا هم از این امر جدا نبوده است. عبدالعلی پور در توضیح ویژگی های این باغ و عمارت مستقر در آن افزود: باغ آقا هم همچون دیگر باغ های منطقه دارای یک کوشک در وسط است که طی سالیان گذشته به دلیل عوامل انسانی و جوی تخریب و دچار فرسودگی شده است. تالار های ستون دار سنگی در قسمت های داخلی و خارجی، تزئینات و گچ بری های بسیار زیبا و نفیس در بدنه و سقف و در و پنجره های کم نظیر و منحصر به فرد، کلاه فرنگی، رواق ها و شومینه های گچی از ویژگی های بارز این بنا به شمار می رود. ضمن آن که در گوشه گوشه این باغ، سروهای زیبای 400 ساله ای موسوم به نعمت الهی دیده می شود که نه تنها به زیبایی این باغ افزوده، بلکه به آن نیز اصالت هم بخشیده است. وجود چاه و استخر هم از دیگر ویژگی های باغ ها در کرمان است که در باغ آقا هم نمونه ای از آن وجود دارد و در طراحی بعدی در نظر داریم آب را نیز در این باغ به جریان بیاندازیم.

عبدالعلی پور با ستودن اقدامات صورت گرفته در جهت شناسایی و احیای اماکن تاریخی، آن را حرکتی ستودنی و مسوولانه در حفظ آثار ملی کشور دانست که در حال حاضر کمتر مورد توجه دست اندرکاران میراث فرهنگی قرار می گیرد. وی تلاش صنعت نفت را در افزایش موزه های کشور که به واسطه آن فضای لازم را برای حضور مردم و آشنایی آنها با تاریخ صنعت نفت و سرزمین خود فراهم می آورند، کم نظیر و ماندگار خواند.   

وی در ادامه به فعالیت های مرمتی صورت گرفته بر روی بنا و ملحقات آن اشاره و تصریح کرد: اگر کمی دیرتر این بنا مورد توجه قرار می  گرفت، جز ویرانه ای از آن نمی ماند. این ساختمان مشکل سازه ای داشت که استحکام بخشی آن انجام شد. در بعضی قسمت ها تزئینات و گچ بری ها در سقف و بدنه فرو ریخته بودند که در حال مرمت است و البته در برخی موارد به دلیل مداخلات غیر اصولی از اصالت خارج شده بودند، که سعی شد الحاقات اضافی برچیده شود تا اصل بنا هوایدا شود و در طول مرمت هم تلاش شد به اصالت آن آسیبی نرسد. علاوه بر آن حدود 200 قطعه در و پنجره نفیس جمع آوری شده و در کارگارهی در حال مرمت هستند. در مجموع عملیات عمرانی رو به پایان است و در حال حاضر به دنبال برنامه ریزی برای جمع آوری تجهیزات مناسب و چیدمان این موزه با توجه به هویت تاریخی آن هستیم.

گزارش از راحله خالقي