مقدمات راه­ اندازی موزه های صنعت نفت ایران با حکم وزیر محترم نفت در تاریخ 22 دی ماه 1392 فراهم آمد. مهندس زنگنه با انتصاب دکتر اکبر نعمت ­الهی، به عنوان مسئول مطالعه و ایجاد موزه­ های صنعت نفت، به ایشان ماموریت داد تا با تشکیل کارگروهی مرکب از صاحب ­نظران و کارشناسان برجسته و بهره ­برداری از نتایج مطالعات موارد مشابه در جهان، برای پیشبرد "طرح ایجاد موزه­ های صنعت نفت کشور" اقدام نمایند.

نقش و جایگاه صنعت نفت در تحولات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و توسعه فناوری در کشور، از جمله دلایلی است که تاسیس موزه­ ای را در این زمینه با هدف حفظ و بازتاب بخش مهم و تاثیرگذاری از تاریخ و گذشته این سرزمین و ترسیم چشم ­اندازی برای آینده ضروری ساخته است.

این در حالی است که بسیاری از کشورهای جهان با پیشینه ­ای نه چندان دیرپا در صنعت نفت، موزه­ هایی را در ارتباط با موضوع و تحولات نفت و انرژی خود ایجاد کرده ­اند، به گونه­ ای که در یک برآورد تقریبی نزدیک به 200 موزه با موضوع نفت در جهان وجود دارد.

در حال حاضر و در پی اقدامات صورت گرفته در راستای تحقق دستور وزیر محترم نفت، مقدمات ایجاد و راه ­اندازی موزه صنعت نفت ایران در برخي نقاط کشور فراهم شده و ایجاد موزه در نقاط دیگر در دست بررسی است. شهرهایی که اقدامات لازم برای تاسیس موزه های نفت در آنها آغاز شده، عبارتند از:

موزه تاریخ صنعت نفت در مسجد سلیمان؛ شهر خواستگاه صنعت نفت ایران؛ این شهر به عنوان یکی از قدیمی ترین پایگاه های استخراج نفت در جهان است و پیش بینی می شود به یکی از قطب های گردشگری استان خوزستان تبدیل شود. در حال حاضر پنج نقطه براي تاسيس موزه نفت در مسجد سليمان در نظر گرفته شده است كه عبارتند از: چاه شماه يك، چشمه هاي نفتي سي برنج، نيروگاه تمبي، كارخانه تقطير و گوگرد سازي بي بيان، و كارخانه تقيطير نمره 9.

موزه هاي نفت در آبادان؛ در حال حاضر پنج نقطه برای تاسیس موزه در این شهر  نظر گرفته شده است: پالايشگاه آبادان، ساختمان نيروگاه شماره 1؛ پمپ بنزين آبادان به عنوان نخستین جایگاه سوخت کشور؛ آموزشگاه حرفه‌اي (آرتيزان اسكول) به عنوان اولين هنركده بازآموزي كاركنان صنعت نفت در ايران. اسكله‌هاي آبادان شماره 1 الي 11 (محل نگهداری جرثقیل های اکوان و گوگرد) و خانه های تشريفاتي شامل سه ساختمان در منطقه بريم.

موزه صنعت نفت غرب کشور در کرمانشاه؛ این موزه در محل کارخانه حلب سازی و حلب پرکنی پالایشگاه کرمانشاه تاسیس می شود و با توجه به قدمت حدودا یک صد ساله این کارخانه و نقش آن در توزیع فرآورده های نفتی در سراسر کشور طی دهه های گذشته، به نمایش گوشه ای از تاریخ صنعت نفت، با اولویت تاریخ این صنعت در غرب کشور، اختصاص خواهد یافت.

و بالاخره موزه فناوری صنعت نفت در تهران که به معرفی چیستی و اهمیت نفت، گاز و پتروشیمی در عرصه های گوناگون زندگی بشر از دیرباز تا کنون و فناوری های به کار گرفته شده در آن می پردازد. در تهران همچنين جايگاه سوخت دروازه دولت، كه ششمين جايگاه سوخت تهران به شمار مي آيد در حال حاضر در دست مرمت و بازسازي است تا به عنوان يكي از موزه هاي نفت افتتاح شود و آثار و اسناد مربوط به صنعت پخش و توزيع فرآورده هاي نفتي در آن به نمايش درآيد.
بنیان گذاران موزه های صنعت نفت ایران امیدوارند مجموعه­ های گردآوری شده در گنجینه موزه ها، اعم از اشیاء، اسناد و آثار بتواند مردم عزیز کشورمان را بیش از پیش با سیر تحولات و تاریخچه صنعت نفت کشورمان آشنا سازد.

بخش اسناد

در حال حاضر دفتر موزه ها و اسناد صنعت نفت در تهران فعالیت خود را در دو بخش دنبال می کند:

بخش "گنجینه اشیاء" موزه ها و اسناد صنعت نفت ایران

هدف اصلی از گردآوری گنجینه موزه صنعت نفت، حفظ آنها از گزند حوادث و اتفاقات معمول و نگهداری آنها است، تا این میراث به نسل های بعدی انتقال یابد. بدین منظور با تعریف استانداردهای جدی و لازم الاجرا، دوام و سلامت این گنجینه ها تا حد زیادی تامین و تضمین می شود.

بر مبنای تعریفی که "ایکوم" (شورای بین ‏المللی موزه ‏ها) از موزه می دهد، موزه مکان گردآوری، نگهداری، مطالعه (مستند سازی)، نمایش و در نهایت ارتباط با مخاطب به منظور آموزش، پژوهش و ارزش دادن به این مجموعه‏ ها و لذت بردن از آنها است.

گنجینه اشیاء موزه و اسناد صنعت نفت ایران، آثار، اشیاء و مستندات باقی مانده از دوران مختلف و حضور اتباع بیگانه تا قبل از پیروزی انقلاب اسلامی و پس از آن، تا زمان حال را شامل می شود: از جمله موارد کلکسیونی مرتبط با صنعت نفت، مستندات و اشیاء متعلق به مشاهیر، اشیاء تاثیرگذار در این صنعت و مواردی که به گونه ای تاریخچه نفت ایران را از جنبه های گوناگون تاریخی، هنری و فنی بیان می کنند و در معرض نابودی و فرآموشی هستند.

گردآوری اشیاء مذکور طی دو مرحله اصلی "شناسایی" و "انتقال" و زیر نظر کارشناسان فنی صورت گرفته است تا از هر گونه آسیب به این میراث گرانبها جلوگیری به عمل آید. آثار گردآوری شده در گنجینه، مربوط به چهار شرکت اصلی صنعت نفت و آثاری است که علاقه مندان، به موزه هدیه کرده اند.

در شرایطی که روز به روز بر تعداد بازدید کنندگان موزه ها در جهان افزوده می شود، بی شک تاسیس موزه ای با موضوع نفت تحولی ضروری، مثبت و اثرگذار است؛ امید که گنجینه ها و اشیاء این موزه نه تنها به حفظ میراث صنعت نفت و انتقال آن به نسل های آینده کمک  کند، که چگونه نگاه کردن را نیز به ما بیاموزد.

بخش "مدارک و اسناد" موزه ها و اسناد صنعت نفت ایران

مرکز اسناد موزه ها و اسناد صنعت نفت ایران با جدیت و پشتکار، در پی شناسايي، گردآوری، طبقه‌بندی، ساماندهی، بازیابی، آسیب‌شناسی، ترمیم، حفاظت و نگهداری اسناد صنعت نفت، به منظور آماده‌سازی و بهره‌برداری جهت انجام پژوهش توسط نویسندگان، پژوهشگران و علاقه‌مندان این حوزه است.

در حال حاضر، بيش از 150 هزار برگ سند با موضوعات تاریخی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، جغرافیایی، معماری و تأسیساتی، در انواع پرونده‌های پرسنلی، نقشه‌های جغرافیایی، مخابراتی، تأسیساتی و ساختمانی، پلان موقعیت پالایشگاه‌ها، کتابچه‌هایی با موضوع نقشه‌برداری، لرزه‌نگاری و اکتشاف، گزارش‌های اداری، عکس، اسلاید، نگاتیو، فیلم، فیلمنامه و... در آرشیو این مرکز وجود دارد.

علاوه بر موارد یادشده می توان به سربرگ‌هاي دوره‌های مختلف، مهرها، نمودارهاي فنی و سازماني، اسناد مالي و اسناد تأييد شده پروژه‌هاي صنعت نفت، اشاره کرد که در این مجموعه ها قرار خواهند داشت. ضمن آن كه كتاب‌های حوزه مطالعات تاریخی نفت و گاز، نشريات قديمي نفت، گزارش‌های خبري، تابلوها و آثار هنري مرتبط با صنعت نفت نيز مورد توجه قرار خواهند گرفت.

بی‌تردید، بخش مهمی از این اسناد (در همه انواع خود؛ دیداری - شنیداری و ...) به دلایل مختلفی از جمله قدمت و شرایط نامناسب نگهداري و آلودگی‌های محیطی (دما، رطوبت، نور، گازهای آلاینده و ...) در معرض آسیب قرار گرفته است، بنابراین، واحد آسیب‌شناسی و مرمت از مهم‌ترین بخش‌های زیرمجموعه مرکز اسناد به شمار می‌آید. کارشناسان مجرب این بخش با انجام آسیب‌شناسی، ضدعفونی و گردگیری، شرایط حفاظت و نگهداری از اسناد را مهیا می‌کنند.

در اين راستا و به منظور شناسایی اسناد، همكاري هايي با كميسيون‌هاي ارزشيابي اسناد نفت در سطح وزارتخانه، چهار شركت اصلي و شركت‌هاي تابعه در حال انجام است كه درنهايت با در نظرگرفتن شرايط فني و شاخص هاي علمي و تدوين مقررات تكميلي، آرشيوهاي جاري و راكد در مجموعه صنعت نفت ايجاد خواهد شد.

با این توصیف، آسوده‌ خاطریم که تاریخ مستند صنعت نفت ایران، در کمال امنیت و با رعایت استانداردهای آسیب‌شناسی و مرمت، در این مرکز محفوظ و آرشیو می­ شود.