گزارشي از شناسايي اشياي قديمي مخابرات در مركز انتقال نفت قزوين

سفری به اعماق تاریخ مخابرات صنعت نفت ایران

گروه تعمیرات مخابرات منطقه خطوط لوله و مخابرات نفت تهران به منظور انجام کارهای تعمیراتی و جمع آوری تجهیزات مستعمل ساختمان قدیمی مخابرات شرکت نفت در اواخر خرداد ماه گذشته به مرکز انتقال و تأسیسات قزوین اعزام شد. ماموريت اين گروه كه به مدت چهار روز به طول انجاميد، تخلیه ساختمان قدیم مخابرات به منظور تعمیرات و بازسازی این ساختمان و بهره برداری دوباره از آن برای کاربری جدید انجام شد، اما در كنار اين ماموريت، كارشناسان علاقه مندان به گذشته تاريخ نفت، كه از تشكيل موزه در اين صنعت و فعاليت هاي انجام شده در زمينه راه اندازي موزه هاي نفت آگاهي داشتند، مانع از امحاء اشيايي شدند كه از قدمت تاريخي برخوردار بود و مي توانست اطلاعات ارزشمندي از گذشته تاريخ نفت ارائه كند. آنچه در پي مي آيد گزارشي در اين زمينه است:

ساختمان مخابراتی سیستم اتنقال با فناوری لامپ خلأ در مرکز انتقال و تأسیسات قزوین

گروه اعزامی تعمیرات مخابرات منطقه خطوط لوله و مخابرات نفت تهران هنگام ورود به ساختمان قدیم تعدادی تجهیزات برقی و مخابراتی را مشاهده نمود که بسیار قدیمی و با ارزش بودند. این تجهیزات مربوط به سیستم انتقال مخابراتی با فناوری لامپ های خلأ الکترونیکی بودند که برای اولین بار در سال 1336خورشيدي در شرکت نفت ایران نصب و راه اندازی شده بودند.

باند فرکانسی این سیستم از نوع وی اچ اف بوده و براي پوشش مسير آبادان تا ری، ری تا سمنان، همچنین ری تا رشت، نصب و راه اندازی شده بود. اين سيستم تا سال 1348هـ.ش مورد بهره برداری قرار مي گرفت و در این سال با آغاز بهره برداری از نخستین سیستم انتقال مایکروویو ایران، از مدار خارج و جمع آوری شد.

دوپلکسر فیلتر مسیر قزوین- کوهین

همکاران پیشکسوت مخابرات معتقدند نیروهای امنیتی وقت کشور پس از اعلام از مدار خارج شدن این سیستم در سال 1348هـ.ش در ایستگاه های مخابراتی حضور یافتند و بنا به دلایل امنیتی اقدام به شکستن و تخریب کامل رادیوهای برخوردار از فناوری لامپ خلأ نمودند. با توجه به این که اکنون هیچ اثری از رادیوهای لامپ خلأ در شرکت نفت وجود ندارد، اظهارات پیشکسوتان مخابرات صحیح به نظر می رسد.

تجهیزات مخابراتی کشف شده در اتاق رادیو قدیم مرکزانتقال و تأسیسات قزوین اطلاعات مفیدی را در ارتباط با اولین سیستم انتقال مخابراتی شرکت نفت در اختیار گروه تعمیراتی قرار داد. نوشته های باقیمانده روی تجهیزات نشان می دهند که ایستگاه مخابراتی قزوین بین دو ایستگاه مخابراتی کرج و کوهین قرار داشته است. ساختمان های مخروبه دو ایستگاه کرج و کوهین هنوز قابل مشاهده است. این آثار اکنون کاربردی ندارند و شرکت نفت کلا آنها را رها کرده است.

ترانسفورماتور روغنی برای تأمین برق متناوب سیستم رادیو لامپ خلأ قزوین

در میان اشیاء کشف شده دو سری دوپلکسر فیلتر وجود داشت که یک سری مربوط به مسیر کرج- قزوین و سری دیگر مربوط به مسیر قزوین- کوهین بود. تعداد دوپلکسر فیلترهای مسیر قزوین- کرج شش دستگاه، سه دستگاه گیرنده با فرکانس 5/169مگا سایکل بر ثانیه (مگاهرتز) و سه دستگاه فرستنده با فرکانس 5/158مگاهرتزبود.

همچنین تعداد دوپلکسر فیلترهای مسیر قزوین- کوهین فقط دو دستگاه و هر دو از نوع گیرنده با فرکانس 5/171مگاهرتز بود. فرکانس کار رادیوهای دو مسیر طوری انتخاب شده بوده است که رادیوها با یکدیگر تداخل فرکانس نداشته باشند. دوپلکسر فیلترها کاملا سالم بودند و در جریان جمع آوری رادیوهای لامپی آسیب ندیده بودند و حتی از محل نصب روی دیوار اتاق رادیو باز نشده بودند.

سنسور حرارتي مدار فرمان هواكش اتاق راديو لامپ خلاء

در میان تجهیزات مخابراتی دستگاهی وجود داشت که به نظر می رسد رله ست یا هایبرید بوده است. نوشته روی دستگاه نشان می داد که دستگاه توسط شرکت مخابراتی تله ترا ایتالیا تولید شده است. علاوه بر دوپلکسر فیلترها و یونیت مخابراتی تعدادی تجهیزات برقی شامل فیوز و جعبه فیوز، بریکر، کلید و پریز روکار، تابلوی روکار و یک ترانسفورماتور روغنی نیز داخل ساختمان قرار داشت.

جنس بدنه جعبه فیوز، بریکر و تابلوی برق چدنی و تجهیزات ساخت انگلستان بودند. تمامی پریزهای برق به کلید مجهز بودند. در میان تجهیزات برقی ایستگاه یک ترانسفورماتور برق وجود داشت که سیم پیچ های آن برای خنک کاری داخل روغن قرار داده شده بود. این ترانسفورماتور بسیار سنگین و برای تبدیل و تأمین ولتاژ برق متناوب موردنیاز ایستگاه مورداستفاده قرار گرفته بود.

بریکرهای چدنی سیستم رادیو لامپ خلأ

ظاهرا سیستم خنک کننده و تهویه اتاق رادیو عبارت بودند از یک پنکه سقفی و یک هواکش كه هر دو دست نخورده در محل وجود داشتند. هواکش به وسیله یک سنسور حرارتی یا ترموستات روشن- خاموش می شد و در واقع این سنسور مدار فرمان هواکش بوده است.

کابل ها و لوله های برق به وسیله بست های دو پای کاملا فلزی روی دیوار نصب و فرم کاری شده بودند. این بست ها دارای میخ فولادی بوده و توسط این میخ ها به دیوار نصب شده بودند. کلیه تجهیزات فوق بجز ترانسفورماتور بلافاصله به ساختمان قدیم مخابرات ری منتقل شدند. انتقال ترانسفورماتور به دلیل سنگینی آن میسر نبود و این دستگاه نیز در آینده برای نگهداری در ميان اشیاء با ارزش موزه مخابرات صنعت نفت به ری منتقل خواهد شد.

حفظ و نگهداری این دستگاه های با ارزش به همراه سایر دستگاه های مخابراتی قدیمی نیاز به بذل توجه ویژه مسئولین موزه صنعت نفت ایران دارد. شناسنامه دار کردن این اشیاء و آماده سازی محیط نگهداری استاندارد برای آنها جزء ضروریات است و این مهم فقط در سایه عنایت ویژه مسئولین موزه صنعت نفت به تجهیزات مخابراتی بسیار ارزنده موجود ممکن و میسراست.

سیداحمد موسوی