گزارشي از برگزاري سمينار "طراحی و انطباق پذیری پالایشگاه های نفتی با موزه" در دانشگاه تهران

چهارشنبه ششم دي ماه 1396گزارشي از برگزاري سمينار

حفظ اصالت بناها و تاسيسات، اولويت موزه هاي نفت است


حفظ میراث صنعتی به شيوه هاي علمی و تخصصی، امروزه مورد توجه بسياري از مراكز تحقيقاتي و پژوهشی قرار گرفته است. از جمله اين تلاش ها مي توان به تشكيل "کمیته بین المللی حفظ میراث صنعتی" (TICCIH) اشاره كرد كه هدف آن ترویج، توسعه و مطالعه باستان شناسی صنعتی و حفاظت از میراث صنعتی جهاني است. كشور ايران از سال 1391 به این کمیته پیوست و دكتر پيروز حناحي، مدير گروه مرمت ابنيه و بافت دانشكده معماري دانشگاه تهران، نماینده ایران در این کميته است.

آنچه ذيلا از نظرتان مي گذرد، گزارشي است از برگزاري سمينار يك روزه "طراحی و انطباق پذیری پالایشگاه های نفتی با موزه" كه با حضور دكتر اكبر نعمت الهي، مدير موزه ها و مركز اسناد صنعت نفت، به دعوت گروه مرمت دانشكده معماري دانشگاه تهران برگزار شد.

در اين سمينار دكتر نعمت الهي در مورد فعاليت هاي انجام گرفته در صنعت نفت در حوزه موزه هاي آن و حفظ ميراث صنعتي سخن گفت و دكتر حناچي نيز ضمن تشكر از توجه و اهتمام موزه هاي نفت به اين مهم، صنعت نفت را از پيشگامان اين عرصه در كشورمان معرفي كرد.


پروژه موزه هاي نفت چگونه جان گرفت

اكبر نعمت الهي، در سمينار "طراحی و انطباق پذیری پالایشگاه های نفتی با موزه" كه در جمع دانشجويان کارشناسی ارشد رشته مرمت شهری دانشكده معماري دانشگاه تهران، برگزار شد، با اشاره اي مختصر به تاريخ 110 ساله اكتشاف و توليد نفت در كشور گفت: "با آغاز توليد نفت در مقياس صنعتي، نياز به ساخت پالايش آن احساس شد و نخستين عمليات پالايش در بی بیان مسجد سليمان توسط انگليسي ها انجام گرفت و نفت را از آنجا در ظرف هاي حلبي، ابتدا به درخزینه در ساحل كارون و سپس به آبادان می فرستادند."

مدير موزه هاي نفت سپس با اشاره به اين كه با افزايش تعداد چاه هاي حفر شده و لاجرم توليد نفت بيشتر، نياز به تاسيس پالايشگاه صنعتي در ابعاد بزرگ تر احساس شد، افزود: "به اين ترتيب پالایشگاه آبادان ساخته مي شود و نطفه اصلی تکنولوژی در اين شهر شکل می گیرد. پالايشگاه آبادان نخستین پالایشگاه در خاورمیانه بود و انگلیسي ها روي آن سرمایه گذاری كردند و امکانات و تجهیزات مورد نیازشان را به آنجا آوردند."

سمينار دانشگاه تهران (2)

نعمت الهي با اشاره به اين كه تجهیزات و ساختمان هاي زيادي از دوران حضور انگليسي ها و بعد از ملي شدن صنعت نفت به جاي مانده و علي رغم صدماتي كه در دوران جنگ تحميلي ديده بود، هنوز ارزش حفظ و نگهداري دارد، افزود: "در دوران اول وزارت مهندس زنگنه در نفت و دوران اصلاحات تلاش کردیم تا اين آثار در صنعت نفت حفظ و جمع آوری شود، اما با تغییر دولت، کار به تعویق افتاد و بخشي از كارهايي هم كه انجام شده و اسناد و اشيايي كه گردآوري شده بود، از ميان رفت."

وي سپس به اقدامات انجام شده در مديريت موزه ها و مركز اسناد صنعت نفت در دوره جديد اشاره كرد و افزود: "مهندس زنگنه وزير نفت در دولت تدبير و اميد از سال 1392 مجددا اين پروژه را زنده کرد. ابتدا قرار بود یک موزه در تهران بسازیم ولی بعد تعداد آنها به سه موزه افزایش یافت و در حال حاضر تعداد آنها به 23 موزه رسیده كه در سطح کشور پراکنده هستند."

حفظ اصالت بناها و تاسيسات نفتي در اولويت قرار دارد

مدير موزه ها و مركز اسناد صنعت نفت، با يادآوري اين كه مطالعات و بررسي هاي اوليه نشان داد كه ظرفيت راه اندازي موزه هاي متعدد نفت، با توجه به پتانسيل ها و استعدادهاي اين صنعت وجود دارد، افزود: "با آغاز طرح موزه هاي نفت به زودي به اين نتيجه رسيديم كه اگر تنها در تهران موزه بسازیم، شهروند آباداني و مسجد سليماني بايد بیایند تهران و آثار نفت را ببيند. لذا بنا بر اين شد كه یک مرکز در تهران بسازیم و تعدادی هم موزه اقماری در شهرستان هاي مختلف كه از پتانسيل لازم در اين زمينه برخوردار هستند، راه اندازی نماییم تا مردم آن شهرها هم با صنعت نفت آشنا شوند."

نعمت الهي افزود: به اين ترتيب پنج نقطه در آبادان، پنج نقطه در مسجد سليمان و نقاطي در تهران، مشهد، كرمانشاه، سبزوار، كرمان، اميديه، آغاجاري، بهرگانسر و ... براي ايجاد موزه هاي نفت در نظر گرفته شده اند."

وي با اشاره به مكان ها و تاسيساتي كه براي تاسيس موزه هاي نفت در نظر گرفته شده است، گفت: "تلاش ما حفظ اصالت بناهای تاریخی، انجام کمترین تغییرات در ظاهر بنا و جلوگیری از آسیب بیشتر است."               نعمت الهي تاكيد كرد: اگر بنا از بین رفته، تلاش می کنیم با مصالح اولیه باقی مانده آن را بازسازی کنیم."

پمپ بنزين آبادان

وی به عنوان نمونه به "موزه بنزين خانه آبادان" كه به عنوان نخستين موزه نفت، در محل پمپ بنزين قديمي اين شهر راه اندازي شد، اشاره كرد و افزود: "در آبادان و مسجدسلیمان، ساختمان ها را با آجرهایی که  از لندن یا بغداد با کشتی آورده می شد، می ساختند؛ چون ما تکنولوژی آجرپزی نداشتیم. بنا بر اين وقتي خواستيم بناي اين پمپ بنزين را مرمت كنيم از آجرهاي قديمي كه در انبارها و سلويج هاي نفت بود، استفاده كرديم تا اصالت بنا حفظ شود."

مدير موزه ها و مرکز اسناد صنعت نفت همچنين از ثبت تعدادي از آثار واجد ارزش تاريخي اين صنعت در فهرست ميراث فرهنگي كشور خبر داد و افزود: "سعي كرديم تعدادي از آثار و بناهای به جای مانده را به عنوان ميراث ملي به ثبت برسانيم تا از تخريب و نابودي آنها جلوگيري شود. تا كنون 104 نقطه را ثبت ملی کردیم و 20 مورد دیگر نیز در شورای سازمان میراث فرهنگی فرآینده ثبت را پشت سر می گذارند."

به گفته وي همچنين هیاتی از کارشناسان موزه هاي نفت ماموريت پيدا كرده كه آثار و اماکن قدیمی صنعت نفت را شناسايي كند تا در زمينه حفظ، مرمت و نگهداري آنها و در صورتي كه داراي ارزش تاريخي هستند، براي ثبت ملی آنها اقدام شود.

تلاش براي احياي اسناد نفتي

نعمت الهي همچنين به فعاليت هاي انجام گرفته توسط مركز اسناد صنعت نفت اشاره كرد و افزود: موزه هاي نفت همچنين داراي يك مركز اسناد است كه سندهاي تاريخي اين صنعت در آن جمع آوری می کند و کارهای لازم براي مرمت اين اسناد در این مرکز انجام مي گيرد."

وي با اشاره به جايگاه صنعت نفت در تاريخ معاصر افزود: "اين اسناد از ارزش بالايي برخوردار هستند و میراث نفتی، میراث نسل هاي گذشته اي است كه در اين صنعت زحمت كشيدند و نسل امروز و فرزندان ما باید بدانند، چه اتفاقاتی در این صنعت افتاده است. بايد بدانيم نفت نعمت بوده نه نقمت و ما نتوانستیم از آن به خوبي استفاده کنیم."

اسناد نفت

مدير موزه هاي نفت همچنين از مستندسازی لحظه به لحظه احداث پالایشگاه ها و تاسیسات نفتی در عسلویه خبر داد و گفت: "در نظر داریم در آینده در عسلویه نمایشگاه دایمی راه اندازی نماییم. همچنين رایزنی های لازم برای راه اندازی تورهای صنعتی در حال انجام است."

نعمت الهي همچنين از تهيه و انتشار تقویم تاریخی صنعت نفت در آينده نزديك خبر داد.

دكتر حناچي:

صنعت نفت در حفظ ميراث صنعتي پيشتاز است

پيروز حناچي، مدیر گروه مرمت ابنیه و بافت دانشکده معماری دانشگاه تهران نيز در اين سمينار با اشاره به اهميت حفظ ميراث صنعتي در دنياي امروز، گفت: "يكي از فعاليت هاي ما اين است كه تلاش كنيم تا دستگاه هاي اجرايي مجاب شوند در زمينه حفظ ميراث خود گام هاي موثري را بردارند."

نماينده ايران در "کمیته بین المللی حفظ میراث صنعتی"  با اظهار خوشنودي از راه اندازي موزه هاي نفت در كشور، افزود: ":وقتی مجموعه ای شکل می گیرد و شمعی روشن می شود، عده اي از علاقه مندان به حفظ ميراث گذشته دور آن جمع مي شوند و اين مايه دلگرمي ما است."

عضو شورای عالی میراث فرهنگی با تاكيد بر ضرورت توجه دستگاه هاي مختلف به موضوع حفظ ميراث صنعتي، يادآور شد: "اخیرا ترغيب به حفظ میراث صنعتی در دانشگاه مورد توجه ویژه قرار گرفته است و ما به دنبال تجربه های نو و تازه در اين زمينه هستيم كه خوشبختانه صنعت نفت و موزه هاي نفت در حوزه حفظ میراث صنعتی پیشتاز بوده است."

اهدای لوح تقدير به مدير موزه ها و مرکز اسناد صنعت نفت

پيروز حناچي، مدير گروه مرمت ابنيه و بافت دانشكده معماري دانشگاه تهران در پایان با اهداي لوح تقدیر به مدير موزه ها و مرکز اسناد صنعت نفت، از فعالیت های ارزشمند مدیریت موزه ها در حفظ و توجه به میراث صنعتی هاي نفت قدردانی کرد.