موزه ها و مركز اسناد صنعت نفت، ميزبان كميته ملي حافظه جهاني

جلسه كميته ملي حافظه جهاني، شاخه اي از كميسيون ملي يونسكو به ميزباني مديريت موزه ها و مركز اسناد صنعت نفت در مركز اسناد واقع در پژوهشگاه قديمي ري برگزار شد.

به گزارش روابط عمومي موزه ها و مركز اسناد صنعت نفت، كميته ملي حافظه  جهاني به عنوان شاخه اي از كميسيون ملي يونسكو كه در سازمان اسناد و كتابخانه ملي جمهوري اسلامي ايران مستقر است، هر ماه با حضور صاحب نظران و خبرگان كشوري در حوزه اسناد كه اعضاي اين كميته به شمار مي روند در كتابخانه ملي جمهوري اسلامي ايران برگزار مي شود. اين بار، كميته مذكور به دعوت از مديريت موزه ها و مركز اسناد صنعت نفت، به منظور آشنايي اعضاي اين كميته با ميراث مكتوب صنعت نفت و با هدف بازديد ازفعاليت هاي صورت گرفته در امر شناسايي، ثبت و حفظ آثار و بسترسازي براي تعامل و همكاري هاي دوجانبه، در مركز اسناد صنعت نفت تشكيل جلسه داد.

حبيب اله بيطرف، معاون مهندسي، پژوهش و فناوري وزارت نفت، اكبر نعمت الهي، مدير موزه ها و مركز اسناد صنعت، فرهاد نظري، مديركل دفتر ثبت سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري و دبير علمي كميته ملي حافظه جهاني، سخنرانان اين جلسه، به تشريح اهداف، برنامه ها و اقدامات صورت گرفته پرداختند.

صنعت نفت، فصل جدايي ناپذير تمدن ايراني

معاون وزير در امور مهندسي، پژوهش و فناوري، هدف از برگزاري جلسه كميته ملي حافظه جهاني در مركز اسناد را آشنايي اعضا با فعاليت هاي موزه ها و مركز اسناد صنعت نفت عنوان و تصريح كرد:  كشور ما ايران با قدمت طولاني و تحولات صورت گرفته در آن، در بردارنده آثار ثبتي ملي بي شماري در جهان است. از كميته ملي حافظه جهاني به عنوان نماينده كشور بايد تشكر كرد كه مسووليت شناسايي، حفظ و انعكاس اين آثار را در جهان به عهده گرفته است و همپاي يونسكو آن را راهبري مي كند.

وي بر همكاري سازنده و مستمر همه سازمان ها با اين دستگاه براي ثبت آثار تاريخي كه نمايانگر هويت ملي ايران است، تاكيد كرد و افزود: در وزارت نفت، طرح راه اندازي موزه هاي صنعت نفت در اواخر سال 1392 با صدور مجوزي از سوي وزيرنفت، بيژن زنگنه آغاز شد. صنعت نفت بااستناد به پيشينه تاريخي آن، از صنايع قديمي اثر گذار در توسعه كشور به شمار مي رودو منشا رويدادهاي اثر گذار در ابعاد منطقه اي، ملي و جهاني و نقش زيربنايي در گسترش علوم و فناوري در كشور ايفاد كرده است. به طور نمونه چوب زماني به عنوان سوخت مصرفي، از جمله عناصر توليد انرژي  بود كه در زندگي مردم كاربرد فراوان داشت. پس از جايگزيني آن با نفت سفيد،در  حوزه توليد انرژي و ايجاد صنايع گوناگون، تحولات شگرفي روي داد. حبيب اله بيطرف در ادامه بر همكاري دو سويه ميان اين صنعت و كميته ملي جهاني حافظه تاكيد كرد و افزود: اين صنعت بخشي از تمدن اين ملت است كه بايد سوابق آن ثبت و نگهداري شود. اميدواريم اين وظيفه خطير با همراهي و راهنمايي اعضاي كميته ملي حافظه جهاني به نحوي شايسته به انجام برسد.

وي در پايان با اشاره به گستره دامنه آثار تاريخي صنعت نفت در سطح كشور، توجه به مقوله شناسايي، گردآوري، مستندنگاري و نگهداري آنها را از اهداف مهم مسوولان اين صنعت خواند و گفت: ما در اين حوزه مديون وزير نفت، آقايمهندس زنگنه هستيم كه علاوه بر توجه جدي به برنامه هاي توليدي، فناوري، توسعه و پژوهش، منابع انساني، موضوع حفظ آثار ودستاوردهاي صد و ده ساله اين صنعت را از از اولويت هاي ساختاري اين مجموعه قرار داده است و همچنين خوشحاليم كه با انرژي و انگيزه آقاي دكتر نعمت الهي، مدير موزه ها و مركز اسناد صنعت، نه تنها زمينه براي دستيابي به اين مهم فراهم شده بلكه تا كنون آثار منحصر فرد و ارزشمندي جمع آوري و ثبت ملي شده اند. 

ميراث صنعت نفت بخشي از ميراث معاصر كشور

فرهاد نظري، مديركل دفتر ثبت سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري و دبير علمي كميته ملي حافظه جهاني از ديگر سخنرانان اين جلسه در خصوص علل تشكيل اين كميته و اهداف آن گفت: كميته ملي حافظه جهاني در راستاي اجراي اهداف حافظه جهاني در سال 1992 در يونسكو شكل گرفت.

هدف از شكل گيري اين نهاد، تسهيل دسترسي، حفاظت و به اشتراك گذاشتن ميراث مستند و فكري بشر است. از مهم ترين علل شكل گيري اين كميته آسيب پذير بودن ميراث مستند همچون كتاب هاي خطي، اسناد، نقشه ها و ... ميراث ديداري و شنيداري نظير فيلم، عكس، صوت، نگاتيو و ... بود. دبير علمي كميته ملي حافظه جهاني از نام گذاري روزي به عنوان روز ميراث ديداري و شنيداري در جهان خبر داد و گفت: اهميت حفظ ميراث مستند و اثر گذاري آن در زندگي بشر از ابتدا تا كنون، يونسكو را بر آن داشت تا 27 اكتبر هر سال را به عنوان روز ميراث ديداري و شنيداري نام گذاري نمايد. وي افزود: يونسكو با تدوين اين برنامه و تشكيل كميته ملي حافظه جهاني تلاش كرد تا مردم جهان ميراثشان را در سطح ملي، منطقه اي و جهاني شناسايي، معرفي، ثبت و حراست كنند كه ايران هم در اين ميان مستثني نبوده است.

دبير كميته ملي در ادامه از شكل گيري اين كميته در كشور سخن به ميان آورده و عنوان كرد: كميته ملي حافظه جهاني در ايران از نمايندگان صاحب نظر و خبره در حوزه حفاظت، مرمت، نگهداري و مستندسازي ميراث كشور در دستگاه هاي مختلف همچون سازمان ميراث فرهنگي، صدا و سيما، كتابخانه ملي و كميسيون ملي يونسكو تشكيل شده است. نقش اين كميته سياست گذاري و راهبري و مديريت آن به عهده كتابخانه ملي است.

فرهاد نظري ثبت 10 اثر ايراني در فهرست حافظه جهاني، 5 اثر در منطقه و بيش از 50 اثر در سطح ملي را دستاورد اين كميته عنوان كرد و اظهار داشت: 10 اثر ثبت شده در فهرست حافظه جهاني، همگي كتاب و نقشه هستند و اميدواريم به اين فهرست، مستندات ديداري و شنيداري هم افزوده شوند. كليه اين مستندات بر اساس معياري مشخص ارزيابي، اولويت بندي و انتخاب و پس از تصويب در قالب پرونده به كميته ارسال و ثبت مي شوند ولي مالكيت آنها با دارنده اثر يعني ايران است.

مديركل دفتر ثبت سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري در پايان، از ميراث صنعت نفت به عنوان ميراث منحصر به فرد و ارزشمند ياد و تاكيد كرد: مصاديق ميراث مستند صنعت نفت بي شك، بسيار ارزشمند و گرانقدر است به طور مثال اسناد مربوط به كشف و استخراج نفت در ايران، تاسيس پالايشگاه و اسناد مربوط به ملي شدن صنعت نفت كه منحصر به فرد بوده و ارزش جهاني دارند. ميراث صنعت نفت بخشي از ميراث معاصر ماست و سرنوشت معاصر ايران از نفت جدا نيست. با بازديد از مركز اسناد صنعت نفت با اسناد بي بديلي مواجه شديم كه بر اين مهم صحه مي گذارند. خوشحاليم كه در صنعت نفت مجموعه اي تحت عنوان موزه ها و مركز اسناد شكل گرفته است. آشنايي و آگاهي ما از مستندات اين صنعت و ارائه استانداردها، ضوابط و دستورالعمل ها از سوي كميته مي تواند مقدمه اي باشد براي شناسايي ميراث مستند نفت و ثبت ملي، منطقه و جهاني آنها.

ماموريت موزه ها، حراست از ميراث مستند نفت

اكبر نعمت الهي، مدير موزه ها و مركز اسناد صنعت نفت و ميزبان برگزاري اين جلسه ضمن اظهار خرسندي از برگزاري اين كميته در محل مركز اسناد به تشريح دستاوردها و  برنامه هاي آتي اين مجموعه گفت: طرح موزه های صنعت نفت با هدف معرفی جایگاه تاریخی و واقعی صنعت 110 ساله نفت ایران به عنوان یکی از پرافتخارترین صنایع، 29 دی ماه سال 1392، کار خود را آغاز کرد. در فاز اول مقرر شد در سه شهر مسجدسلیمان، آبادان و تهران موزه ایجاد شود اما باتوجه به پيشينه صنعت نفت در دیگر مناطق کشور و تحولات صورت گرفته در پي آن، احداث موزه هاي نفت در غرب کشور (كرمانشاه)، کرمان، مشهد، اهواز و ... در دستور كار قرار گرفت. انتخاب مشاور و مطالعات ميداني در حوزه هاي مختلف اجتماعي، فرهنگي، سياسي، اقتصادي به ويژه صنعت نفت در شهرهاي مسجدسليمان، آبادان و تهران نخستين اقدام اين مجموعه در آغاز كار بود.

وي با اشاره به محدوديت امكانات و تعيين اولويت ها در گام نخست، افزود: با توجه به اين كه ايجاد موزه در همه مكان هايي كه مناسب اين كار تشخيص داده شده بودند، ممكن نبود، تصميم گرفتيم در نقاط تعيين شده موزه ايجاد كنيم و ساير نقاط حفظ و مرمت شوند تا از تخريب و نابودي بيشتر جلوگيري شود.

شناسايي 25 ميليون برگ سند دستاورد مركز اسناد

مدير موزه ها و مركز اسناد صنعت نفت در معرفي مركز اسناد و اقدامات و دستاوردهاي آن چنين گرفت: مركز اسناد صنعت نفت با جديت و پشتكار، در پي شناسايي، گردآوري، طبقه بندي، ساماندهي، بازيابي، آسيب شناسي، ترميم، حفاظت و حراست اسناد صنعت نفت است. اين اسناد پس از طي مراحل مذكور براي بهره برداري توسط نويسندگان، پژوهشگران و علاقمندان آماده مي شوند. در حال حاضر 25 ميليون برگ سندبا موضوعات مختلف تاريخي، اجتماعي، اقتصادي، سياسي، جغرافيايي در انواع پرونده هاي پرسنلي، نقشه هاي جغرافيايي، مخابراتي، تاسيساتي، گزارش هاي اداري، عكس، اسلايد، نگاتيو، فيلم و ... از بايگان ها، انبارها و سلويج هاي صنعت نفت در سراسر كشورشناسايي و گردآوري شده اند. در ميان اسناد گردآوري شده، اسناد منحصر به فرد و ارزشمندي وجود دارد كه اميدواريم توسط اعضاي كميته ملي حافظه جهاني ارزيابي و زمينه هاي لازم براي ثبت جهاني آنها فراهم شود. 

ثبت 124 نقطه نفتي در فهرست آثار ملي

مدير موزه ها و مركز اسناد صنعت نفت به ديگر اقدام مهم اين مجموعه يعني شناسايي بناها و تاسيسات تاريخي و قديمي صنعت نفت و تلاش براي ثبت ملي آنها در سازمان ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع اشاره و تصريح كرد: پيش از اين در دهه 80 شمسي 93 موقعيت نفتي به كوشش سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري به ثبت ملي رسيد وپس از شكل گيري اين مديريت 11 موقعيت ديگر از جمله جايگاه پمپ بنزين ايران، آموزشگاه فني و حرفه اي، نيروگاه شماره يك، اسكله هاي نفتي 1 تا 11، تلمبه خانه دارخوين، تاسيسات نفتي و كارخانه تقطير بي بيان به اين فهرست اضافه شدند و حدود 20 اثر قديمي و تاريخي ديگر اين صنعت شناسايي و در حال انجام مراحل ثبت هستند.