دكتر نعمت الهي در گفت و گو با نشريه "زندگي نو":

غنای موزه نفت در گرو همکاری بازنشستگان

موزه در حقیقت بازتاب فعالیت‌های انسان از محیط طبیعی، فرهنگی و اجتماعی اوست. عنوانی برای محلی که اشیا و آثار برخاسته از فرهنگ و مدنیت یک کشور را در خود جای می‌دهد. موزه‌ها با جمع‌آوری و نشان دادن این آثار ما را به گذشته‌ای دور می‌برند. به جایی که خاستگاه اولین‌هاست. اولین ابزار و آلات زندگی، کار ....  

در پس هر شئی، تاریخی نهفته است و دست‌هایی که به مدد آن وسیله کاری بزرگ را به ثمر رسانده است. موزه نفت نیز با این نگرش پدید آمده است.  این که چرا با وجود تاریخ 110 ساله صنعتی به این عظمت، گذشته آن حفظ و نگهداری نشده و چیزی در دست نیست که به آیندگان نشان دهیم، چگونه این صنعت ایجاد شد، رشد کرد و بالید و به دانش و فن امروز رسید، سوالی اساسی و برانگیزاننده بود، اما حال با برپایی موزه نفت می‌توانیم دلگرم باشیم و آسوده از خطر نابودی و فراموشی.

برای اطلاع از روند پیشرفت طرح گسترش موزه‌های صنعت نفت، با دکتر اکبر نعمت‌الهی، مدیر موزه ها و مرکز اسناد صنعت نفت به گفت‌وگو نشستیم.

اندیشه تاسیس موزه

به گفته نعمت الهی کار موزه‌ها از ابتدای سال 93 با اندیشه احداث سه موزه در صنعت نفت آغاز شد. قرار بود در شهرهای آبادان، مسجدسلیمان و تهران موزه ایجاد شود و هر یک در زمینه همسو با آن، یعنی موزه مسجدسلیمان با رویکرد تولید و اکتشاف، موزه آبادان در حوزه پالایش و صادرات و موزه تهران در حوزه علم و تکنولوژی.

با توجه به حضور صنعت نفت در جای‌جای آبادان و مسجدسلیمان، این دو شهر به عنوان «شهر موزه» مورد توجه ویژه قرار گرفت و با بررسی‌ و مطالعه بر روی موضوعات اجتماعی، شهری، معماری و صنعتی این دو شهر، ظرفیت آن دو برای شهرموزه مورد سنجش و ارزیابی قرار گرفت. در این بررسی‌ها 5 نقطه از شهر برای ایجاد موزه تعیین شد و بقیه به ثبت ملی رسید چراکه ایجاد موزه باید با ظرفیت محل ایجاد آن نیز متناسب باشد. با این نگرش حدود 90 نقطه در آبادان به ثبت ملی رسید. در سایر مناطق نیز به همین ترتیب در حال فعالیت هستیم تا با یافتن میراث نفت و ثبت آن‌ها، آن را از دستبرد افراد و حوادث مصون داریم. البته برای بناها باید کاربری جدید تعریف شود چراکه در صورت بدون استفاده ماندن، روند تخریب بناها سرعت می‌گیرد.

مناطق نفتی در اولویت

در حال حاضر در آبادان دو موزه افتتاح شده و بقیه در دست اجراست. از جمله موزه اسکله که قرار است به پارک‌موزه‌ای بزرگ تبدیل شود و با روان شدن گردش امور امیدواریم در سال آینده به بهره‌برداری برسد. در مسجدسلیمان هم سه موزه در حال اجراست و پیش‌بینی می‌شود تا پایان سال به بهره‌برداری برسد. تلمبه‌خانه شماره 3 نیز از تاسیسات از مدار خارج شده‌ای است که به ثبت ملی رسیده است. در تهران نیز کار مطالعات اولیه موزه علوم و تکنولوژی انجام شده و کارهای مربوط در حال انجام است.

موزه بنزین‌خانه واقع در دروازه‌ دولت نیز مرمت شده و تا پایان سال جاری آماده است. در شهرهای مختلف هم این سیاست دنبال می‌شود از جمله در سبزوار، مشهد، کرمانشاه، امیدیه، آغاجاری، پتروشیمی مرودشت در استان فارس که خاستگاه اولیه صنعت پتروشیمی است و به نام کارخانه کودشیمیایی معروف بود و هرجایی که رد پایی از نفت در آن وجود داشته است، از نگاه ما دور نخواهد ماند چنانکه تا امروز تجهیز و راه‌اندازی حدود 29 موزه در دستور کار قرار گرفته است.

ثبت اسناد و اشیا

در بخش اسناد و مدارک و اشیا نیز فعالیت‌های زیادی صورت گرفته است. به طوری که می‌توان گفت بیش از 30 میلیون برگ سند قدیمی از انبارها، بایگانی‌های راکد و سلویج‌ها جمع‌آوری شده که در حال غبارروبی، قارچ‌زدایی، اسیدزدایی آن هستیم. همچنین با ایجاد گروهی در حال بررسی تمامی نقاط به لحاظ کشف و جمع‌آوری اشیای قدیمی مرتبط با صنعت هستیم چراکه این اشیا نیز در حال تخریب است. از آنجا که کارکنان نفت نسبت به صنعتی که در آن روزگار گذرانده‌اند پیوندی ناگسستنی دارند ممکن است که برخی از اشیا نزد آنها مانده باشد و در صورتی که در شرایط مناسبی نگهداری نشود خیلی زود از بین خواهد رفت، دیگر این که هر کسی از نوع کاربرد این وسایل اطلاع ندارد و بیم آن می‌رود که بعد از مدتی با تصور ناکارآمد بودن، این اشیا دور ریخته شود.

امروز خوشبختانه بسیاری از بازنشستگان مدارک و اشیای مختلفی را به موزه‌ها هدیه کرده‌اند تا به نام خودشان برای آیندگان ثبت شود. باید بگویم اشیای اهدایی ضرورتا نباید اشیای گرانبهایی باشد، بلکه به صرف برخورداری از قدمت و تعلق آن به صنعت، شرایط اهدا به موزه را خواهد داشت. از یک کارت شناسایی گرفته تا عکس‌های قدیمی در محل کار، حکم کارگزینی، لباس کار، کلاه ایمنی یا حتی چیزی به کوچکی یک نشان سینه می‌تواند در جای خود ارزشمند و قابل ارائه باشد. بازنشستگان با این کار می‌توانند با ما در تجهیز موزه‌ها و مهم‌تر از آن حفظ میراث کشورشان سهیم شوند و همان‌طور که در هنگام اشتغال با همکاری و تلاش و همبستگی در پیشرفت کشور صاحب نقش شدند، حال نیز می‌توانند با حفظ این میراث ملی آن را جاودانه سازند.

ثبت تاریخ شفاهی نفت

یکی دیگر از راه‌های مشارکت بازنشستگان در غنای آثار به جا مانده از نفت، ثبت یادگارهای ذهنی آنهاست. به این شکل که با بیان خاطرات خود به حفظ و بقای تاریخ شفاهی نفت کمک کنند. این کار به نوعی ادای زکات دهه‌ها فعالیت در صنعت است که باید مکتوب شود و در اختیار همگان قرار گیرد. احیای خاطرات و حفظ اشیا، راهی است برای زنده نگاه‌داشتن یاد و خاطره کارکنان صنعت نفت و احداث موزه‌ها خیزشی است برای دستیابی به این مقصود که امیدواریم نهضتی که با این نگرش ایجاد شده به یاری همکاران دیروز صنعت به نتیجه مورد نظر دست یابد.

دکتر نعمت الهی در پایان یادآور شد بازنشستگانی که مایل به اهدای آثار به جامانده از صنعت هستند می‌توانند از طریق تماس با شماره تلفن 61628005 و یا مراجعه به نشانی اینترنتی www.petromuseum.ir با مدیریت موزه‌ها ارتباط برقرار کنند. همکاران موزه نفت در ازای دریافت آثار به آن‌ها رسید داده و اشیا به نام اهداکننده در موزه نفت ثبت خواهد شد