گزارش بازديد از مجتمع فرهنگي و رفاهي محمود آباد

گذر موزه هاي نفت به محمود آباد

راحله خالقي

مركز آموزش شركت ملي نفت در محمود آباد از جمله مراكز آموزشي صنعت نفت با پيشينه تاريخي بيش از نيم قرن است كه در خطه شمال كشور قرار دارد. در اين مركز بخشي از دوره هاي آموزشي تخصصي ضمن خدمت كاركنان نفت برگزار مي شود.

تاريخچه، قدمت و جايگاه اين مركز در امر آموزش، مجاورت آن با مجتمع فرهنگي و رفاهي محمود آباد، اقامت كاركنان صنعت نفت به همراه خانواده هايشان در اوقات فراغت و بالاخره استقبال مسوولان و كارشناسان اين مركز از راه اندازي موزه نفت، سبب شد راه اندازي موزه اي به منظور معرفي تاريخچه، اهميت و تنوع آموزش در صنعت نفت، نمايش مستندات وابسته، تجهيزات و كارگاه هاي آموزشي و ... در دستور كار مديريت موزه ها و مركز اسناد صنعت نفت قرار گيرد.

آنچه در پي مي آيد حاصل گزارشي است از بازديد مسئولان مديريت موزه ها و مركز اسناد صنعت نفت از مجتمع آموزشي، فرهنگي محمود آباد و ديدار و گفت و گو با دست اندركاران اين مجتمع كه ذيلا از نظرتان مي گذرد.

فرامرز واشهري، راهنماي ما در اين بازديد از ريش سفيدهاي مركز آموزشي محمود آباد است كه ضمن آشنا كردن ما با منطقه، اطلاعات مفيدي را درباره تاريخچه و نحوه شكل گيري اين مركز در اختيار ما مي گذارد. او كه خود از فرزندان خانواده صنعت نفت است، زماني به عنوان دانش آموز در اردوهاي تفريحي كه براي فرزندان كارگران صنعت نفت برگزار مي شد، شركت مي كرد.

پل زيرگذر مجتمع كه در سال 1356 احداث شده است

پدرش مرحوم واشهري نيز يكي از قديمي ترين كاركنان مجمتع، مسووليت فضاي سبز اين منطقه را برعهده داشت. واشهري كه امسال به افتخار بازنشستگي نائل مي شود، سال هاست كه به عنوان تكنسين آزمايشگاه هاي فني برق در اين مركز مشغول به خدمت است. وي مي گويد: مجتمع ورزشي و آموزشي صنعت نفت محمود آباد كه قبلا استراحتگاه فرزندان كارگران نام داشت، از دو مجموعه تفريحي و آموزشي با دو رويكرد و مديريت جداگانه تشكيل شده است. تشكيلات اين مجتمع در بدو برپايي و پيش از ساخت به زميني ختم مي شد كه در آن براي فرزندان كارگران صنعت نفت اردو برپا مي شد.

به گفته او كلنگ اين مجمتع در سال 1339 با ساخت اتاق هاي چوبي و فلزي به زمين خورد و اولين كاروان اردوي فرزندان در تابستان 1340 وارد استراحتگاه شد. در واقع اردوي فرزندان در محل كنوني مجموعه آموزشي برپا گرديد. واشهري مي افزايد: فرزندان كارگران از تمامي نقاط كشور به جز استان هاي گيلان و مازندارن، با قطار از اهواز به قائم شهر آمده و از آنجا با اتوبوس وارد مجموعه مي شدند.

در حين بازديد از فضاي اختصاص يافته به مجموعه آموزشي، واشهري ما را به سمت زيرگذري هدايت مي كندكه در فاصله نزديكي از درب اصلي ورودي مجموعه جا خوش كرده است. مكاني كه در ابتدا به نظر متروك و بلااستفاده مي آيد، اما فضاي مناسبي است براي راه اندازي نمايشگاهي از تصاوير قديمي به جامانده از اردوي فرزندان و ايجاد فضاي نوستالژيك براي باززنده سازي خاطرات گذشته.

نمايي از يك كارگاه آموزشي در مجتمع محمود آباد

جالب آنكه با گذشت بيش از 50 سال، كليه متعلقات آن اعم از چراغ، پريز و سيم هاي برق، نرده ها، كاشي هاي نيلگون ديوار، كف و ... همچنان پابرجا است، اگرچه خاك كهنگي و ترك هاي فرسودگي بر چهره شان نشسته است. واشهري در توضيح علت ايجاد اين زيرگذر مي گويد: زماني كه زمين مجتمع خريداري شد جاده اصلي از وسط مجتمع عبور و آن را به دو قسمت شمالي و جنوبي تقسيم مي كرد، مسوولان براي حفظ جان فرزندان و جلوگيري از بروز حوادث دلخراش با دريافت مجوز از اداره راه و ترابري در سال 1343 اين تونل را احداث كردند.

طبق گفته او فرزندان مي بايست حداقل روزانه چهار بار به طور دسته جمعي براي دسترسي به رستوران، زمين ورزشي و سالن تئاتر از عرض جاده اصلي عبور مي كردند. البته اين زيرگذر در سال 1356 و پس از موافقت مسوولان شركت ملي نفت براي ايجاد جاده اي در ضلع جنوبي مجتمع و يكپارچه سازي زمين هاي اطراف جاده بلااستفاده ماند. نكته جالب آن كه اين زيرگذر محلي بود براي حضور هنرمندان خوش ذوق به ويژه نوازندگان كه براي رهگذران موسيقي مي نواختند.

صلاحي از ديگر كاركنان باسابقه اين مركز، ساختماني قديمي را به ما نشان مي دهد كه به پيشنهاد دست انداركاران اين مركز مكان مناسبي براي راه اندازي يك موزه محلي است. به گفته صالحي، هر دانش آموزي بنا به علاقه شخصي خود در كارگاه هاي مختلفي از جمله مجسمه سازي، نجاري، برق، چرم سازي، توربافي و ... شركت مي كرد و آثار هنري آنها در اين ساختمان به نمايش گذاشته مي شد. اين ساختمان از  سال 1363تا 1382به برگزاري دوره هاي آموزش زبان انگليسي و لابراتوار زبان اختصاص داده شد ولي در حال حاضر تخليه شده و بلااستفاده مانده است.

واشهري، از كاركنان قديمي مجتمع محمود آباد در حال نشان دادن يك خوراك پزي قديمي

صلاحي در ادامه از چگونگي روند تبديل اين منطقه به مجموعه آموزشي مي گويد: اين مجموعه در سال 1363 به دستور مهندس غرضي به مجتمعي براي آموزش دروس فني و مهندسي در مقاطع فوق ديپلم به كارشناسي تبديل  شد و در سال 1368 پس از اخذ مجوز از وزارت علوم به دانشكده فني و مهندسي محمود آباد توسعه يافت. دانش آموزان از طريق آزمون سراسري و قبولي در كنكور سراسري مي توانستند در همان مقاطع در رشته هاي برق، الكترونيك، مكانيك، كامپيوتر و .... در اين دانشگاه تحصيل نمايند. اين دانشگاه تا سال 1373 برپا بود، سپس اين تشكيلات و كارگاه هاي وابسته به آموزش ضمن خدمت كاركنان در رشته هاي فني، مهندسي و عمومي اختصاص يافت كه همچنان اين روندادامه دارد.

گفتني است اين مجموعه بعد از انقلاب اسلامي و  در دوران جنگ تحميلي در اختيار نيروهاي ارتش بود و تا مدت ها جنگ زدگان صنعت نفت نيز در اين محل و مجتمع رفاهي قديم اسكان يافته بودند.

كارگاه هاي آموزشي، آزمايشگاه ها و لوازم و تجهيزات موجود در آنها از ديگر نقاط اين مجموعه بود كهمورد بازديد مسوولان قرار گرفت. رشته هاي برق، مكانيك، الكترونيك، ابزار دقيق و ... در اين كارگاه ها آموزش داده مي شوند. قدمت برخي از لوازم و دستگاه هاي قديمي موجود در اين واحدها به 60 سال مي رسد كه دركنار تكنولوژي جديد و تجهيزات مدرن، بسته آموزشي موثر و كارآمدي را براي كارآموزان فراهم نموده است به طوري كه مي توانند از نزديك و به صورت ملموس با روند تكامل ابزارآلات و فرآيند كار آشنا شوند.

آنچه مسلم است مجتمع ورزشي و آموزشي محمود آباد با پيشينه تاريخي و جايگاه آن در آموزش كاركنان در درجه اول و فراهم آوردن امكانات رفاهي و ورزشي براي ايشان و خانواده هاي آنهادر پي آن، در خور توجه و بازنگري تاريخي است تا فرصتي را فراهم آورده تا كاركنان صنعت نفت به دور از هرگونه اشتغال فكري و جسمي به كار و چالش هاي وابسته به آن، مدتي هرچند كوتاه به شناخت هرچه بيشتر يكديگر و ايجاد رابطه دوسويه و دوستانه بپردازند و اين مكان فضاي مناسبي را براي نمايش و عرضه هر آن چه به دست اين بزرگ مردان و زنان در صنعت نفت ساخته و اداره مي شود فراهم مي آورد و چه شايسته است كه مسوولان با ايجاد فضايي هرچند كوچك تحت عنوان موزه، زمينه ايجاد اين نطقه طلاقي را فراهم آورند.

حسين گرجي، رئيس مركز آموزش مجتمع محمود آباد

گفتني است طي بازديد مسوولان مديريت موزه ها و مركز اسناد صنعت نفت در سال هاي گذشته از اين مجتمع، اشيا و اسناد ارزشمندي در انبارهاي مازاد اين مجموعه شناسايي شد كه برخي از آنها به تهران منتقل شد و مابقي در قالب نمايشگاهي كوچك در معرض ديد بازديدكنندگان قرار گرفته است، ضمن آن كه دو ويلا به شماره 80 و 90 به دليل قدمت طولاني نيز در فهرست سازمان ميراث فرهنگي براي ثبت ملي قرار دارند.

حسین گرجی، رئیس مرکز آموزش محمود آباد با استقبال فراوان از طرح راه اندازی موزه  و همراهی مسوولان موزه در طول این بازدید، آمادگی مجموعه را برای همکاری در به ثمر رسیدن این پروژه فرهنگی، اعلام داشت و بر ضرورت ایجاد تشکیلاتی تحت عنوان موزه در مجتمع محمودآباد تاکید کرد.

گرجي از موزه نفت به عنوان عامل اصلی و اساسی در حفظ پیشینه و هویت این صنعت یاد کرد و گفت: موزه پلی به سوی شناخت صنعت نفت است.این صنعت به واسطه موزه ها خودش را به مردم می شناساند و نسل‌های جدید از طریق موزه با تاریخ پرشکوه صنعت نفت، آشنا خواهند شد.آنها خواهند دانست که این صنعت چه روزهای پرتلاطمی را پشت سرگذاشته تا امروز به دست متخصصین و کارگران سخت‌کوش و زحمتکش ایرانی اداره شود.

نشريه داخلي كاركنان مجتمع محمود آباد در سال 1354

وي افزود: مجموعه آموزشي محمود آباد به دليل قدمت و جايگاه تاريخي آن در آموزش كاركنان صنعت نفت، موقعيت جغرافيايي آن و همچنين حضور خانواده هاي كاركنان در حين آموزش ضمن خدمت، از ظرفيت كافي و مناسب براي راه اندازي موزه برخوردار است و باتوجه به همگوني آن با ديگر مراكز آموزشي صنعت نفت در كشور، مي تواند فضاي مناسبي براي نمايش سيرتحولات تاريخي آموزش كاركنان به شمار آيد.  

چراغ خوراك پزي بنزيني كه توسط فرامرز واشهري به موزه هاي صنعت نفت اهدا شد. اين چراغ با قدمت بيش از 50 سال متعلق به پدر مرحوم او و جزو لوازم شكار او در سفرهايش بود.

اين نشريه حاوي مطالب آموزنده علمي، ادبي، داستاني و سرگرمي، روزانه در يك برگ و به صورت پشت و رو در اختيار فرزندان صنعت نفت قرار مي گرفت. جالب آن بخشي از اين نشريه به معرفي فيلم هاي سينمايي شبانه و نوع غذا اختصاص داده شده بود. نمونه اي از اين نشريه از سوي فرامرز واشهري به موزه هاي نفت اهدا شد.