مديركل دفتر ثبت آثار سازمان ميراث فرهنگي:

نمي شود به ايرانِ مدرن نگاه كرد و ميراث صنعت نفت را نديد

مديركل دفتر ثبت آثار سازمان ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي در برنامه كارگاه آموزشي حافظه جهاني در مديريت موزه ها و مركز اسناد صنعت نفت، تاكيد كرد: "نمي شود به ايران مدرن نگاه كرد و صنعت نفت و ميراث اين صنعت را نديد."

به گزارش پايگاه اطلاع رساني پتروميوزيم، دكتر فرهاد نظري در برنامه كارگاه ميراث آموزشي حافظه جهاني يونسكو كه صبح امروز برگزار شد، ضمن اظهار خوشوقتي خود و همكارانش در سازمان ميراث فرهنگي از فعاليت هاي انجام گرفته در مديريت موزه ها و مركز اسناد صنعت نفت، گفت: "اهميت قائل شدن براي ميراث فرهنگي در صنعت نفت براي ما مغتنم است، وزارتخانه اي كه در ظاهر ماهيت آن فرهنگي نيست، اما اهتمام ويژه اي براي حفظ ميراث و فرهنگ كشور دارد."

دبير كميته ملي حافظه جهاني با اشاره به درهم تنيدگي تاريخ معاصر ايران و نفت، افزود: "كشف نخستين اثر تاريخي ايران كه به ثبت جهاني رسيد، نيز در پي گزارش هاي دومورگان، باستان شناس و زمين شناس فرانسوي كه در ايران به دنبال نفت بود، رخ داد. اين گزارش ها حفاري هاي رومن گريشمان را در پي داشت كه به كشف آثار باستاني چغازنبيل در استان خوزستان منجر شد."

آبادان؛ دروزاه مدرنيته به ايران

دكتر نظري در ادامه با اشاره به شكل گيري شهر آبادان در پي تاسيس پالايشگاه در اين منطقه، گفت: "برخي شهرها مثل آبادان يا مسجد سليمان شهرهاي نفتي هستند كه هيچ بهانه اي جز نفت براي ايجاد آنها نبوده است. چنانچه در سفر نامه ناصر خسرو از ابادان با عنوان عبادان نام برده مي شود كه قصبه اي كوچك است كه براي حصيرهايش شهرت دارد."

به گفته وي با تاسيس پالايشگاه شهري شكل مي گيرد كه ظرف مدت كمتر از 50 تا 60 سال، يعني در سال هاي 1355 و 156، جمعيت آن به حدود 450 هزار نفر مي رسد: "مولد ايجاد چنين شهري مسلما صنعت نفت بوده است و خود اين ارزش جهاني دارد."

وي با يادآوري اين كه اسنادي كه نشان مي دهد چگونه يك منطقه صنعتي مي تواند يك شهر ايجاد كند، خود به خود اهميت دارد، گفت: "نقشي كه شهرهايي مثل آبادان در مدرن كردن ايران ايفا كرده اند، قابل توجه است. آبادان دروزاه مدرنيته به ايران است. در بسياري از حوزه هاي هنري و فرهنگي وقتي پيشينه آنها را بررسي مي كنيم به آبادان مي رسيم."

مديركل دفتر ثبت آثار سازمان ميراث فرهنگي تاكيد كرد: "آبادان يك مجتمع مسكوني يا شهرك كارگر نشين مثل عسلويه نيست. آبادان شهريت دارد و در تاريخ شهرساز ي و شهرنشيني مدرن ما يك نقطه بسيار قابل تامل است كه در سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري شايد به دليل كثرت مسئوليت و كمبود امكانات فرصت كافي براي پرداختن به آن نبوده است. اما حالا خوشحاليم كه مديريت موزه ها و مركز اسناد صنعت نفت امكان و توان انجام اين كار را دارد."

"در فيلمسازي كه ابراهيم گلستان در آنجا نخستين استوديوي خود را تاسيس كرد و دوران شكوفايي فعاليت او زماني است كه با شركت نفت كار مي كند. فيلم هاي مستند مي سازد و اولين فيلم هاي مستندي است كه جوايز جهاني مي گيرد. در نقاشي و رمان و بسياري ديگر از هنرها هم همين طور، چنانچه مثلا تعداد سينماهي آبادان در دوره اي با تهران برابر بود."

اهميت اسناد صرفا به تازگي و كهنگي آنها محدود نمي شود

وي سپس با اشاره به فعاليت هاي انجام گرفته در مركز اسناد موزه هاي نفت و يادآوري اين كه اشياي موزه اي امروزه صرفا به اشياي زيرخاكي اطلاق نمي شود و اهميت اسناد خيلي ارتباط به تازگي و كهنگي آنها ندارد، گفت: "براي مثال ابزارها و تجهيزاتي كه به وسيله آنها نخستين كاوش هاي باستان شناسي و زمين شناسي در ايران انجام گرفته بود، مثل وسايل نقشه برداري و نقشه كشي، دوربين ها و ... در اثر غفلت و ناآگاهي مورد حفاظت قرار نگرفت و آنها را به چشم آهن آلات اسقاطي و بلامصرف نگاه كرده و به مزايده گذاشتند. در حالي كه اينها شواهد تاريخ باستان شناسي در كشور بودند."

وي افزود: "البته بعدها همكاران ما در ميراث فرهنگي متوجه اهميت موضوع شدند و تلاش كردند تا اين وسايل را يافته و از باقي مانده ها حفاظت كنند، اما به هر حال مهم تغيير نگاه مصرفي به موزه اي و آموزشي است كه مي دانم كار دشواري است كه تمامي كساني كه براي ايجاد موزه هاي صنعتي تلاش مي كنند، با آن رو به رو مي شوند، از جمله شما كه در راه اندازي موزه هاي صنعت نفت در حال فعاليت هستيد."

برخي آثار صنعت نفت قابليت ثبت جهاني دارد

مديركل دفتر ثبت آثار سازمان ميراث فرهنگي با اشاره به اين كه در بين اسناد آرشيو صنعت نفت چه از زمان شروع و چه تا زماني كه به ملي شدن نفت منجر مي شود، حداقل يكي دو مجموعه وجود دارد كه بدون ترديد و بي برو و برگرد قابليت ثبت جهاني دارد، گفت: ايران تا كنون 22 اثر را در فهرست ميراث جهاني به ثبت رسانده و خوشبختانه نفت در بسياري از حوزه ها، از جمله ميراث طبيعي، مانند نفت شهر و تشكوه، ميراث مستند و ميراث فرهنگي داراي آثار قابل توجه است."

وي به عنوان نمونه به جرثقيل اكوان در اسكله تاريخي آبادان اشاره كرد و افزود: "اين جرثقيل در پيروزي متفقين در جنگ جهاني دوم نقش بسزايي داشت و شايد پيروزي متفقين در اين جنگ بدون اكوان ممكن نبود. اين يك معيار مهم جهاني است كه چنانچه ما اين اثر را براي ثبت جهاني به يونسكو، معرفي كنيم، قبل از اين كه ما بخواهيم از ثبت جهاني آن دفاع كنيم، خود اروپايي ها از آن دفاع خواهند كرد."

دكتر نظري با اشاره به اين كه اكنون اراده اي براي سوار كردن دوباره اين جرثقيل كه نقش مهمي در رويدادهاي قرن بيستم داشته است، وجود دارد، اظهار اميدواري كرد كارهاي مقدماتي براي معرفي اين اثر به دبيرخانه حافظه جهاني يونسكو انجام شود تا جاي صنعت نفت در اين بخش خالي نماند.

تلاش براي ثبت راه آهن سراسري در ميراث جهاني

مديركل دفتر ثبت آثار سازمان ميراث فرهنگي همچنين از اقدامات انجام گرفته در اين سازمان براي ثبت راه آهن سراسري از جنوب به شما كشور خبر داد و آن را گامي مهم در راستاي حفظ ميراث صنعتي، ناميد و افزود: اين راه آهن از خرمشهر در جنوب كشور آغاز كه در واقع يك سر آن باز همان جرثقيل اكوان است."

به گفته وي اين راه آهن پس از گذشتن از استان هاي مختلف، از جمله خوزستان، لرستان، اصفهان، مركزي، تهران، سمنان، گلستان و مازندران به شمال كشور مي رسد. نظري اين اثر را يكي از نمونه هاي اعلاي ميراث صنعتي توصيف كرد كه كيفيت و تكنيك اجراي تونل ها و پل هاي آن، نظير پل ورسك، در دنيا بي نظير است.

كارخانه حلب سازي كرمانشاه مجموعه اي منحصر به فرد است

دكتر نظري با اشاره به اقدامات انجام گرفته در موزه نفت براي جلوگيري از تخريب و نابودي كارخانه قديمي حلب سازي و حلب پركني پالايشگاه كرمانشاه، گفت: "خوشبختانه اين كارخانه حفظ شد و مطوئن هستم اشيا و آثاري كه از آن به دست مي آيد اطلاعات خوبي در مورد نحوه توليد و فناوري در آن زمان و همين طور اطلاعات جامعه شناسانه خوبي به ما خواهد داد."

وي تاكيد كرد: "همه اينها واجد ارزش مطالعه و توجه هستند و بايد از آنها پاسداري شود. حال آن كه ممكن است در اثر غفلت و يا نا آگاهي به سادگي اين آثار را از دست بدهيم، چنانچه چنين اتفاق ناگواري براي واگن هايي كه در سال هاي 1310، 1302 در ايران كار مي كردند، افتاد و آنها را به عنوان آهن ضايعاتي به فروش رساندند، در حالي كه همين واگن ها مي توانست گذشته از قدمت حتي از لحاظ تكنولوژي به كار رفته در آنها نيز مي توانست اطلاعات خوبي به ما بدهد."

در برنامه كارگاه آموزي حافظه جهاني همچنين مژده محمدي، كتابدار مرجع و مسئول بخش خطي كتابخانه تخصصي زارت امور خارجه و عضو گروه كارشناسي كميته حافظه جهاني كارگاهي را با موضوع "مجموعه اسناد آرشيوي ثبت شده در برنامه حافظه جهاني با تاكيد بر ميراث نفت در جهان" براي حاضران برگزار كرد.

كارگاه ديگر اين برنامه توسط دكتر فريبا افكاري، متخصص نسخ خطي و اسناد از دانشگاه تهران و مدرس دانشگاه و عضو كميته ملي حافظه جهاني با عنوان "جايگاه و شاخص هاي مواد آرشيوي در برنامه حافظه جهاني" برگزار شد.