اقدامات کارکنان کنسولگری انگلیس در کرمان

"لوریمر"و تلاش برای شناخت دقیق فرهنگ مردم"کرمون"

*واحد پژوهش و تاریخ شفاهی مدیریت موزه ها و مرکز اسنادصنعت نفت

کنسولگری انگلیس در کرمان در دوران فعالیت خود محل حضور نظامیان و کارشناسان برجسته ای از انگلستان بود که هرکدام با دستور کار و شرح وظایف مشخصی به ایران و به این شهر کویری مراجعه و مدتی از عمر خود را در آنجا گذرانده اند.ساختمان سابق کنسولگری انگلستان در کرمان از این منظر دارای جایگاهی قابل مطالعه و پژوهش است ،بر اين اساس با توجه به تبدیل این ساختمان به موزه نفت سوزها،واحد پژوهش و تاریخ شفاهی مدیریت موزه ها و مرکز اسناد صنعت نفت، اقدامات افراد تاثیرگذاری که به این کنسولگری مراجعه یا در آن فعالیت داشته اند را به عنوان بخشی از تاریخ این بنای موزه ای در دستور کار قرارداده است .یکی از این افراد،"دیوید لوریمر"،از کارمندان نظامی این کنسولگری است وي تا جایی در فرهنگ،تاریخ،فولکلور و گویش کرمان کار کرد که کتاب خود با عنوان؛"فرهنگ عامه مردم کرمان"را به"گویش"کرمانی نوشت. معرفی کوتاه این شخص و اثر او را در ادامه می خوانیم.

دیوید لاکهارت لوریمر(لریمر)،فولکلورشناس و زبان شناس بزرگ انگلیسی،متولد1876میلادی است که در جوانی به عنوان کارمند کنسولگری بریتانیا در کرمان برگزیده شد.در آن زمان"سرپرسی سایکس"،موسس و سرکنسول کرمان بود که در کار نوشتن و پژوهش دستی داشت و مجموعه دوجلدی؛"تاریخ ایران"از یادگارهای اوست.اگر چه لوریمر در زمینه ادب و تاریخ،به ویژه تحقیق در گویش های محلی و آداب و رسوم دلبستگی هایی داشت و صاحب استعداد بود،با این همه نمی دانیم اندیشه های"سایکس"چقدر در او اثر داشته و زمینه تشویق او را فراهم آورده است؟!

لوريمر

لوریمر به جز گردآوری بخش هایی از فرهنگ عامیانه مردم کرمان،در زمینه معرفی گویش ها و لهجه های اقوام دیگر ایرانی از جمله بختیاری ها تلاش بسیار کرد،آنگونه که نخستین اثر او"قصه های فارسی"در دو بخش شامل قصه های کرمان و بختیاری بود و در سال1919 در لندن به چاپ رسید.

نکته مهم دیگری که در فعالیت های لوریمر مطرح است،اینکه او توانسته است قصه ها را همانگونه که راویان نقل کرده اند بیاورد.بر این اساس،او نه تنها باید زبان فارسی را به خوبی فرا گرفته باشد،بلکه با لهجه و گویش کرمانی نیز آشنایی داشته و اصطلاحات و زیروبم آنها را آموخته بود.بدین ترتیب،آگاهی از لهجه و گویش بختیاری نیز توسط این افسر کنسولگری بریتانیا در کرمان انجام شده بود.

حاصل پژوهش میدانی و فرهنگی این افسر مردم شناس در قالب کتاب"فرهنگ لریمر"با ترجمه فریدون وهمن و توسط مرکز کرمان شناسی در سال1395منتشر شده و سیدمحمدعلی گلاب زاده،مدیر مرکز کرمان شناسی در مقدمه ای که بر این کتاب نوشته آورده است:اگرچه به طور معمول هدف نیروهای اعزامی از سوی انگلیس در آن زمان سیاسی بود و بی گمان لوریمر نیز در این زمینه مسئولیت داشته،با این همه تلاش او در آن روزگار که کمتر کسی به فکر جمع آوری فرهنگ عامه و قصه ها و داستان های قدیمی بود،اقدامی بسیار ارزشمند به شمار می رود.بر این اساس اگر او را یکی از پیشروان این بخش ارزشمند از ادبیات فارسی در کرمان بنامیم،سخنی به گزاف نگفته ایم.

لوریمر،کتاب فرهنگ عامه مردم کرمان را در هفت فصل ارائه كرده و ترجمه فارسی آن در قطع وزیری در252 صفحه به مخاطبان ارائه شده است.

كتاب فرهنگ لريمر

در فصل اول کتاب،لوریمر لالایی های کرمانی را در پنج قسمت مورد بررسی قرار داده است.فصل دوم به ترانه ها و فصل سوم به بازی ها اختصاص دارد و در فصل های چهارم و پنجم،لوریمر به لغزها و چیستان ها و آداب و عادات عامیانه پرداخته است.دوبیتی های محلی کرمان در فصل ششم و در نهايت در فصل هفتم،افسانه های عامیانه کرمان مورد بازخوانی قرار گرفته اند.

اگر"چراغ پی سوز"را نیاکان و پیشینه  چراغ های نفت سوز بدانیم که قرار است موزه آن در ساختمان کنسولگری ایجاد شود،"قصه پی سوز طلایی"مرتبط ترین بخش کتاب ارزشمند لوریمر با موضوع کاری ما خواهد بود.آنجا که گویش زیبای کرمانی را به همان شکل ادا شدن واژگان به نگارش درآورده و در بخشی از آن نوشته است:" دختر تا یه وختی اومد و به پدرش گف:اگر می خوای من گوش به حرف تو بکنم پول به من بده که من بدم به زرگر پی سوز طلایی که به قدر یه خونه باشه و چل تا شم بخوره برام بسازه.پدرمم هر چی پول می خواست دادتش..." (ص193)

لوریمر،علاوه بر خدمت در کنسولگری کرمان،در دیگر مناطق تحت نفوذ انگلستان،از جمله در سرزمین بختیاری نیز که انگلیسی ها در آنجا به اکتشاف نفت پرداختند،به تحقیق و پژوهش پرداخت و نتیجه تحقیقات خود را در اختیار برنامه ریزان اقتصادی و سیاسی کشور متبوعش قرار داد.لوریمر در سال1962میلادی در حالی درگذشت که اطلاعاتش از مناطق مختلف ایران از بسیاری از خود ایرانیان بیشتر بود!