گفت و گو با سيد احمد موسوي، پژوهشگر حوزه مخابرات در صنعت نفت

صنعت نفت پيشتاز مخابرات در ايران بود

سيد احمد موسوي، رئيس نگهداري و تعميرات انتقال ديتاي شركت خطوط لوله و مخابرات منطقه تهران و داراي 17 سال سابقه در صنعت نفت است. او كتاب "ايمني در مخابرات" را تاليف و منتشر ساخته و كتاب "تاريخ پست" را آماده چاپ دارد. به بهانه نگارش كتاب جديدش با عنوان "تاريخ مخابرات نفت" گفت و گويي را با وي انجام داده ايم كه ذيلا از نظرتان مي گذرد.

* آقاي موسوي، چطور شد به سراغ نگارش كتاب "تاريخ مخابرات نفت" رفتيد؟

- شروع نويسندگي من در حوزه مباحث فني به كتاب "ايمني در مخابرات" برمي گردد. زماني يكي از همكاران ما در مخابرات نفت دچار مشكل بينايي شد. به اين صورت كه نقطه اي غيرعادي روي شبكيه چشم اش ايجاد شده بود كه پزشك متخصص مي گفت نمي دانم علت آن چيست؟

اما ما متوجه شديم كه كار با دستگاه هاي ليزري در مخابرات اين مشكل را به وجود آورده. در واقع عدم رعايت يك نكته ايمني و خاموش نكردن دستگاه زماني كه مي خواهيم روي آن كار كنيم. اين مسئله بهانه نگارش اصول ايمني در بخش مخابرات، در كتابي 134 صفحه اي با عنوان "ايمني در مخابرات" شد.

* پس اين كتاب ارتباط مستقيمي با موضوع نفت ندارد؟

- مستقيما خير، اما با كار من و همكارانم در نفت ارتباط دارد. مي شود گفت موضوع كتاب به همه سيستم هاي مخابراتي مربوط است. سيستم سنكرونيزاسيون انتقال نفت ، مخابرات است و كار سالم و بدون حادثه در اين حوزه مستلزم رعايت مقررات ايمني مربوطه است  و متأسفانه در اين زمينه كاري انجام نشده بود.

* آيا در صنعت نفت حمايتي هم از اين تاليف شما به عمل آمد؟

- به سبب كاربردي بودن آن در واحد مخابرات، مديرعامل محترم وقت شركت خطوط لوله و مخابرات پاداشي براي من در نظر گرفت و سرانجام اين كتاب در مخابرات شركت خطوط لوله و مخابرات منتشر و در سطح شركت توزيع شد. ضمن اين كه در حال حاضر از اين كتاب براي تعريف سيلابس هاي درسي مخابرات در سازمان آموزش فني و حرفه اي كشور استفاده مي شود.

* برگرديم به سوال قبلي، چطور شد به سراغ موضوع تاريخ مخابرات در نفت رفتيد؟

- راستش من به خاطر علاقه اي كه به مباحث پژوهشي داشتم، همچنان موضوع تاريخ پيدايش مخابرات را دنبال مي كردم و به زودي متوجه شدم كه علي رغم قدمت و سابقه زياد مخابرات نفت، مرجع كاملي در اين زمينه وجود ندارد و وقتي وارد موضوع شدم ديدم حجم آن خيلي زياد مي شود. پس تصميم گرفتم آن را به يك كتاب تبديل كنم.

* اكنون نگارش اين كتاب در چه مرحله اي قرار دارد؟

- تا كنون در حدود يك سال و نيم روي اين كتاب وقت صرف كرده و حاصل آن نگارش 200 صفحه شده است. فكر مي كنم همين ميزان زمان ببرد و حجم آن نيز حداقل دو برابر شود، با توجه به اين كه عكس هاي زيادي نيز بايد به آن اضافه شود.

* شما مدعي هستيد كه مخابرات نفت در بسياري زمينه ها جزو اولين ها در ايران است، شواهد شما در اين زمينه چيست؟

 اگر تلفن را كه در برخي مكان هاي خاص، مثل دربار به كار گرفته شد، به حساب نياوريم، در بسياري موارد ديگر، سيستم هاي انتقال مخابرات نفت پيشتاز بوده است. پس به نوعي مي توان گفت مخابرات نفت اولين مخابرات ايران است و قدمت آن حتي از وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات بيشتر است. اين مسئله در پژوهش ها كمتر مورد توجه قرار گرفته است.

- كتاب من با اشاره به اكتشاف نفت در ايران و ايجاد نخستين خطوط لوله در ايران شروع مي شود. در واقع با اولين خط لوله نفت ايران بين مسجد سليمان و آبادان است كه تاريخ مخابرات نفت شروع مي شود. اگر تلفن را كه در برخي مكان هاي خاص، مثل دربار به كار گرفته شد، به حساب نياوريم، در بسياري موارد ديگر، سيستم هاي انتقال مخابرات نفت پيشتاز بوده است. پس به نوعي مي توان گفت مخابرات نفت اولين مخابرات ايران است و قدمت آن حتي از وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات بيشتر است. اين مسئله در پژوهش ها كمتر مورد توجه قرار گرفته است.

من در كتابم چند نسل سيستم انتقال و دستگاه هاي آنها را در حوزه نفت توضيح داده ام. سيستم اولي كه در نفت مورد استفاده قرار گرفت FH يا همان هاي فريكوئنسي بود كه براي نخستين سيستم انتقال نفت و بدليل فقدان يك سيستم مخابراتي صد در صد كاربردي مورد استفاده قرار گرفت و سپس در سال 1336 همزمان با ايجاد خط لوله اهواز، ازنا و بعد تهران سيستم انتقال مبتني بر لامپهاي خلأ در باند فركانسي FHU راه اندازي شد.

سال 1348 سيستم لامپي جمع آوري مي شود و شبكه ماكروويو ترانزيستوري مدل فيليپس ، جايگزين سيستم هاي لامپي مي شود. به اين ترتيب سيستم انتقال مخابراتي براي اولين بار در ايران و درصنعت نفت مورد استفاده قرار گرفت. ساختمان قديمي مخابرات نفت در ري نيز محلي بود كه تجهيزات و دستگاه هاي سيستم ماكروويو در آن قرار داشت. حالا هم كه سيستم هاي ديجيتال و فيبر نوري آمده است.

* آيا موارد ديگري هم در صنعت مخابرات بوده كه نفت براي اولين بار آنها را مورد استفاده قرار داده باشد؟

- بله، از ديگر سيستم هايي كه نفت در آنها پيشتاز بود مي توان به سيستم انتقال فيليپس اشاره كرد كه در ايران تنها در نفت استفاده شد. در نقطه اتصال ري- رشت اين دستگاه ها هنوز فعال هستند. در لينك ري- مشهد هم اين دستگاه ها هنوز وجود دارند، اما غيرفعال هستند.

همچنين نفت يكي از نخستين جاهايي بود كه براي ارتباطات خود از بي سيم هاي خودروئي يا همان موبيل فون ها استفاده كرد. بهره برداري از آنها به استقرار در مكان خاصي نياز نداشت. در واقع در هر نقطه جغرافيائي تحت پوشش مي شد بوسيله آنها ارتباط برقرار كرد. اين همان فناوري اي است كه در گذر زمان بروزرساني شده و با ايجاد تغييرات فني ، تبديل به سيستم تلفن همراه شده است. موبيل فون از سال 1348 در نفت استفاده مي شد. كساني كه كارهاي روتين وتعميراتي روي خط لوله انجام مي دادند، تنها وسيله ارتباطي شان در مسير پرپيچ و خم خطوط لوله درمكانهاي جغرافيائي متفاوت ، مانند مسيرهاي بياباني يا كوهستاني همين وسيله بوده است.

* آيا در تدوين اين كتاب از تحقيقات ميداني و گفت و گو با پيشكسوتان صنعت نفت هم استفاده كرده ايد؟

بله، در واقع جايي كه هيچ منبع و مرجع ديگري پيدا نمي كردم، به اين افراد مراجعه مي كردم. گفت و گو با همكاران پيش كسوت يكي از منابع تحقيق براي كتاب بوده است. البته بيشتر اين گفت و گوهاي كتاب حول مسائل فني است و كمتر وارد بخش هاي حاشيه اي و خاطرات شده ام كه آن هم براي خود داستان مفصلي دارد.

* شما كتابي هم در مورد تاريخ پست نوشته ايد كه هنوز چاپ نشده، كمي هم در مورد آن توضيح دهيد.

- این کتاب به بررسی تاریخ پست به عنوان تنها سیستم مخابراتی به یادگارمانده از دوران کهن و نیاکان ما با تأکید برجنبه ها و پیشرفت های فنی صنعت پست می پردازد. علاوه بر بررسی جنبه های فنی و تحولات تاریخی پست، مفاهیم پایه این صنعت که درگذر زمان وارد صنایع تلگراف، تلفن، مخابرات راه دور و شبکه های دیتا شده اند، در این اثر تجزیه و تحلیل می شوند.

متاسفانه به علت پيدا نكردن يك حامي مالي هنوز نتوانسته ام آن را به چاپ برسانم. اين در حالي است كه سیستم پستی قلب تپنده یک سیستم اداری، نظامی و صنعتی است. تمام مکاتبات اعم از اداری و فنی و به عبارت دیگرتمام ارتباطات بین افراد که درمکان های جغرافیائی متفاوت زندگی می کنند یا مشغول انجام وظیفه می باشند، توسط پست انجام می شود.

* در پايان اگر امكان دارد، مي خواستيم نظر شما را در مورد موزه نفت بدانيم.

- بسياري از دستگاه ها و تجهيزاتي كه در بالا از آنها نام بردم و تعداد زيادي از آنها هنوز در صنعت نفت وجود دارند، حالا ديگر جنبه موزه اي و تاريخي پيدا كرده اند. من فكر مي كنم موزه نفت فرصت بسيار خوبي است كه بتوان اين آثار را قبل از اين كه در انبارهاي مازاد از ميان بروند، حفظ و نگهداري كرد. تجهيزات مخابرات نفت بسيار متنوع هستند، مثل شارژرهاي باتري، تابلوهاي كنترل برق، راديوها، انواع مراكز تلفن سلكتوري، رله اي و ... اين تجهيزات به قدري گسترده است كه نمايش آنها خود به يك موزه جداگانه نياز دارد.

* اگر صحبت ديگري هست..؟

- براي شما آرزوي موفقيت مي كنم.

* از حضور شما در دفتر موزه هاي نفت متشكريم.