جذابيت يادداشت هاي روزانه يك افسر ديپلمات براي مترجم

فرشید خدادادیان

کتاب"جنوب غرب ایران،یادداشت های روزانه یک افسر دیپلمات"نوشته سرآرنولد ویلسون است که توسط "فریور جوانبخت موثق " به فارسي ترجمه شده و چاپ اول آن در سال نود و شش توسط انتشارات پیام امروز منتشر شده بود.اسفندماه سال جاری(1398)این کتاب با استقبال مخاطبان و علاقه مندان به چاپ دوم رسیده است و به همین بهانه،در مديريت موزه ها و مركز اسناد صنعت نفت میزبان "موثق"،مترجم این اثر ارزشمند در حوزه شناخت فعالیت کاوشگران نفتی در نخستین سال های اکتشاف نفت در ایران بودیم.

فريور جوانبخت موثق ، متولد 30دیماه1323است  و بیشتر دوران فعالیت کاری خود را در ارتش و پس از آن در حوزه  HSE( ایمنی،بهداشت و محیط زیست) با شرکت های مطرح فعال در این زمینه در پروژه های مختلف صنعتی در ایران سپري كرده است . وي  در ایام کاری خود و به واسطه ماموریت کاری و آموزشی به خارج از کشور،با زبان انگلیسی آشنایی کامل پیدا کرده و همین موضوع باعث می شود به حوزه ترجمه علاقه مند شود.

مترجم در خصوص چگونگی آشنایی با اصل کتاب ویلسون توضیح داد که توسط یکی از بازنشستگان صنعت نفت با متن اصلی آشنا شده است .این بازنشسته محترم در بازگشت از لندن کتاب را با خود آورده و به دلیل سخت و متکلف بودن متن و استفاده از اصطلاحات قدیمی و خاص به زبان انگلیسی،از "موثق" می خواهد که وي نیز نگاهی به متن داشته باشد.این آغاز درگیری ذهن مترجم با این اثر خواندنی،مهم و ارزشمند در شناخت بخش مهمی از تاریخ ایران است.

لازم به يادآوري است ، سر آرنولد ویلسون،نظامی انگلیسی بود که تا سال 1907 در ستاد ارتش بریتانیا در هندوستان مسئولیت داشته و از آن پس برای انجام ماموریت های ویژه به ایران اعزام می شود.ماموریت ویژه ویلسون حفاظت از چاه های نفت در مسجد سلیمان و شناسایی و نقشه برداری از مناطق جنوب غرب ایران بوده است.وی همچنین از سال ۱۹۱۱ تا ۱۹۱۲ برای انجام مأموریت تهیه نقشه آینده راه ‌آهن در لرستان و فارس به سر برده  و از سال ۱۹۱۲ تا ۱۹۱۳ معاون دوم کنسولگری بوشهر بوده است . ویلسون در سال ۱۹۱۴ با درجه سروانی مأمور جبهه جنگ شد و پس از جنگ و در خلال سال‌های ۱۹۲۱ تا ۱۹۲۴ ميلادي نیز ریاست کل امور اداری شرکت نفت ایران و انگلیس را بر عهده داشت.

یادداشت های روزانه ویلسون در یازده فصل و 383 صفحه مصور و در قطع رقعی منتشر شده و خصوصا چهار فصل نخست آن اطلاعات ارزشمندی را از اکتشاف نفت در جنوب غرب ایران و شکل گیری و توسعه فعالیت های نفتی به خواننده ارائه می دهد. در فصول هفتگانه بعد از آن نیز راوی به عنوان یک منبع دست اول گزارشی از اوضاع جغرافیایی دیگر مناطق کشور، همچنین اوضاع سیاسی اجتماعی آن زمان ایران،از دید یک کارشناس نظامی- سیاسی بریتانیایی به خواننده ارائه مي كند.

مترجم در توضیح مقابله متن اصلی با ترجمه ارائه شده توضیح می دهد که از ترجمه بخشی از کتاب که مربوط به حضور نگارنده در هندوستان بوده و جذابیت چندانی برای خواننده ایرانی ندارد صرفنظر شده اما بقیه متن ترجمه کامل شده است.

گفتني است ، یادداشت های ویلسون حاوی نکات قابل توجه و ارزشمندی در خصوص تاریخ اکتشاف نفت در ایران است.با مطالعه این یادداشت ها است که به عنوان نمونه متوجه می شویم حفاری به منظور اکتشاف نفت درسال 1908 میلادی تنها محدود و منحصر به میدان نفتون در مسجدسلیمان نبوده است. ویلسون به بازدید خود از منطقه حفاری دیگری اشاره مي كند و می نویسد: "در اولین روز سال 1908میلادی به طرف یکی از دو منطقه ای که پرسنل کانادایی شرکت انگلیسی مشغول حفاری چاه های نفتی بودند، رهسپار شدیم.این محل چندین کیلومتر در شمال رامهرمز بود و در دره ای باریک قرار داشت که با صخره های عمودی آهکی پوشیده از شن احاطه شده بود.در صخره ها حفره های بزرگ تونل مانندی وجود داشت که قاعدتا مربوط به زمانی بوده که سطح آب رود از وضعیت فعلی بالاتر بوده و از آن ها برای هدایت آب به دشت های اطراف استفاده می شده است. فضا از بوی سولفور گورگرد(H2S)آکنده بود و حتی در آب هم سولفور وجود داشت" (ص47کتاب)مشخصاتی که ویلسون ارائه می دهد با منطقه"هفتکل"در جنوب شرقی مسجدسلیمان و شمال رامهرمز قابل تطبیق است و از این بخش از گزارش نیز نتیجه می گیریم که حداقل دو اکیپ حفاری همزمان در هفتکل و مسجدسلیمان فعال بوده اند.

ویلسون همچنین به نخستین اتفاقات در زمینه جمع آوری نفت اکتشاف شده،موضوع توسعه فعالیت های اکتشاف، احداث پالایشگاه آبادان و احداث خط لوله و سایر موارد نیز اشاره می کند که خواندن آن بسیار مفید و البته برای اهل تحقیق، قابل تامل است.

چاپ دوم کتاب "جنوب غرب ایران" از اسفندماه جاری توسط نشر پیام امروز به مخاطبان کتاب و کتابخوانی ارائه شده است." موثق" ترجمه یادداشت های شخصی را به مراتب سخت تر از ترجمه متون مدون آکادمیک و ادبیات کلاسیک می داند.سختی که در عین حال جذابیت های خود را نیز به همراه دارد.این مترجم هم اکنون یادداشت های پزشک خصوصی چرچیل را در دست ترجمه دارد و امیدوار است آنرا در سال آتی به علاقه مندان ارائه كند.