كارخانه تولید برق تمبی از نگاه شادروان «بندری»

یکی از بخش‌های اصلی ثبت و ضبط مستندات و مشاهدات تاریخی، وجود افرادی است که در مقطعی حساس از زمان در صنعت نفت حضور مؤثر داشته‌اند و راوی دقیق برای وقایع و رخدادهای آن هنگام هستند. مدیریت مرکز اسناد و موزه‌های صنعت نفت یکی از وظایف خود را گردآوری خاطرات پیشکسوتان و فعالان برجسته عرصه صنعت نفت و انتقال تاریخ به نسل‌های فعلی و آینده می‌داند.

شادروان  علی  بندری، رئیس ایرانی كارخانه تولید برق تمبی یکی از فعالان برجسته عرصه صنعت نفت است که در دوم مهرماه ۱۳۱۳ متولد و دوم مهرماه ۱۳۷۴ بازنشسته شد، او با شماره پرسنلی ۴۰۶۵۳ به مدت ۴۳ سال خدمت کرده و در خردادماه 1394 درگذشت. خاطرات و گزارشات مکتوب شادروان بندری در تاریخ 29 دی‌ماه 1363 به صورت شخصی ثبت و در بخش اداری نیروگاه تمبی نگهداری می‌شد،  پس از الحاق نیروگاه به‌عنوان یکی از بخش‌های مدیریت مرکز اسناد و موزه‌های صنعت نفت (موزه نفت مسجدسلیمان) این گزارشات با کسب اجازه از خانواده او توسط منتشر شد.

«كارخانه تولید برق تمبی دارای دو دستگاه ژنراتور گازی است با ظرفیت 4.7  مگاوات که درسال ۱۳۲۷ شمسی به‌وسیله شرکت براون باوری سوئیس ساخته شده‌اند و از سال ۱۳۲۹ تا سال ۱۳۳۳ عملیات ساختمانی کارخانه و نصب آلات و ادوات توربین‌ها ادامه داشت و نیروگاه در اواخر سال ۱۳۳۳ و اوایل سال ۱۳۳۴ رسماً راه اندازی شد.

عمر این توربین‌ها از طرف شرکت سازنده (براون باوری) ۱۳۰ هزار ساعت کارکرد تخمین زده شد بود که  این مدت کارکرد در سال 1351-1350 به اتمام رسید.  در سال ۱۳۴۵رؤسای شرکت نفت تصمیم گرفتند یک خط برق از طریق سد دز اندیمشک به این کارخانه انتقال دهند تا هم جبران کمبود برق شود (به‌علت بسته شدن کارخانه قدیمی استیم) و هم اینکه چنانچه پس از اتمام عمر این توربین‌ها اشکالی پیش آمد بتوانند از طریق سد دز این مقدار برق را تأمین کنند.

با تلاش‌های زیاد شرکت نفت مسجدسلیمان قرارداد ۱۱ مگاوات در ساعت با برق سازمان ( شرکت توزیع برق) بسته شد و تا سال  1361که برق تلمبه‌خانه آب گدار لندر (سد مسجدسلیمان) از این کارخانه تأمین می شد ، حداکثر هشت مگاوات از سازمان و حدود پنج مگاوات به وسیله کارخانه برق تمبی تأمین می شد.

در سال ۱۳۵۱ از طرف شرکت تصمیم گرفته شد که توربین ها را از کار باز داشته و آنها را بصورت اسقاط در آوردند اما کارکنان کارخانه که روی تعمیرات و عملیات این توربین‌ها کار کرده بودند و با شناختی که از وضع کلی آنها داشتند و با تجربه‌ایی که پیدا کرده بودند با تضمین خود تقبل کردند به این توربین‌ها رسیدگی کنند.

مسئولان (وقت) به‌علت اینکه برق سازمان که به کارخانه وصل شده بود در مرحله آزمایشی بود و مرتب بدون اطلاع قبلی قطع و وصل می‌شد، و چون شرکت نفت فعالیت بهره‌برداری نفت در چاه‌ها را داشت و همچنین از نظر امور رفاهی، مسئولیت برق‌رسانی به بیمارستان‌، درمانگاه‌ها و حتی ادارات شرکت نفت با این نیروگاه بود و با قطع و وصل برق سازمان سبب رکود این کارها می‌شد، با ادامه کار توربین‌ها موافقت شد.

درسال ۱۳۵۵ برای تعمیرات اضطراری این توربین ها، مقداری وسایل یدکی از شرکت سازنده (براون باوری) در خواست شد اما این شرکت پاسخ داد که عمر این توربین‌ها به پایان رسیده و وسایل یدکی هم برای آنها ندارند،  پس از مکاتبات زیاد در این مورد از کشور سوئیس نمایندگانی برای بررسی از وضع کلی این توربین‌ها به ایران  فرستاده شد و به کارخانه آمدند و از نزدیک وضع توربین‌ها را بررسی کرده و قبول کردند تعدادی وسایل یدکی برای ما بسازند و ارسال کنند، تا سال ۱۳۵۷ که انقلاب اسلامی ایران به پیروزی رسید از ارسال وسایل یدکی خبری نشد و بعد از آن هم کشور ما با تحریم اقتصادی روبرو شد.

پس از ارسال نکردن قطعات از سوی سازنده سوئیسی قطعات با همکاران تصمیم گرفتیم که منتظر وسایل یدکی نشویم و از این پس سعی کنیم، این توربین‌ها را حتی تا جایی که ممکن است خودمان تعمیر کنیم و چنانچه وسیله یدکی هم خواستیم در کارگاه اداره تعمیرات مسجدسلیمان بسازیم و روی آنها نصب نمائیم. این کار را انجام دادیم و این توربین‌ها چندین سال پس از آنکه سازنده عمر مفید برای آن در نظر گرفته بود، فعالیت کرد.

در سال‌های پیش از انقلاب و در چند نوبت نمایندگان شرکت براون باوری سوئیس برای نظارت در تعمیر کلی آنها به ایران می‌آمدند و هر بار میلیون‌ها تومان کارمزد و مخارج آنها می‌شد. اما پس از انقلاب هیچ کارشناس و تکنسین خارجی برای کارهای تعمیراتی این توربین‌ها به ایران نیامده و سبب صرفه‌جویی ارزی برای کشور شد.

علی بندری در بخش دیگری از خاطرات مکتوب خود آورده است:

«بخاطر دارم سه سال پیش (1360) در اثر حملات موشکی رژیم بعثی عراق به دزفول ترانسفورماتوری که برق سازمان از طریق آن به مسجدسلیمان می آمد خسارت دید و برای چند روز قطعی برق سازمان داشتیم و این توربین‌ها بودند که در این مدت برق تلمبه‌خانه آب گدارلندر (که وظیفه تأمین و انتقال آب شرب شهر مسجدسلیمان را بر عهده دارد) و همچنین برق بیمارستان، کارگاه‌ها و ادارات شرکت نفت را تأمین می‌کرد.

هدف از احداث کارخانه برق تمبی ( استیم ) به وسلیه شرکت نفت در این شهرستان که در حدود ۶۰ سال پیش ( سال 1303 ) بود، با توجه به اینکه این شهرستان نخستین محلی بود که چاه نفت در آن به ثمر رسید و نفت استخراج شد و در واقع فعالیت شرکت نفت از این شهرستان شروع شد. لذا برای  بهره‌برداری از چاه‌ها و ارسال نفت به وسیله تلمبه‌های فشار قوی برقی به اهواز، دارخوین و از آنجا به پالایشگاه آبادان و همچنین فراهم کردن  وسایل رفاهی کارکنان احتیاج به برق بود و در آن زمان کارخانه برق دیگری بود با چهار دستگاه توربین بخار با ظرفیت ۹ مگاوات که در اثر مرور زمان و مقرون به‌صرفه نبودن در سال ۱۳۴۷ از کار بازداشته شدند و جمع‌آوری شد  و اینک این توربین‌ها جایگزین آنها هستند که مدت ۳۱ سال متوالی است، مشغول کار هستند.»

در خاطرات رئیس ایرانی كارخانه تولید برق تمبی درباره جنگ تحمیلی هم بیان شده است:

«از سال ۱۳۵۹ موقع حمله هواپیماهای رژیم بعثی عراق به این شهرستان در چند مرحله هواپیماها با فاصله کم از مسیر کارخانه عبور کردند و یک بار  در اثر شکستگی دیوار صوتی و لرزش شدید اطاق فرمان یکی از توربین‌ها از مدار خارج شد و در برگشت این هواپیماها با فاصله 100 متری شروع به تیر اندازی کردند که با یاری خداوند متعال و پدافند هوایی که روی تپه کارخانه برای محافظت منطقه تمبی قرار داشت  صدمه‌ایی به دستگاه‌ها وارد نشد و پس از چند دقیقه مجدداً توربین وارد مدار شد.

در موقع حمله هواپیماهای رژیم بعثی عراق به این شهرستان و به‌صدا در آمدن آژیر خطر از کارکنان خواسته می‌شد که چند نفر به بیرون از کارخانه بروند تا چنانچه خدای نکرده اتفاق آتش‌سوزی پیش آمد همگی از بین نرویم. اما آنان اظهار می‌داشتند که ما از حمله و بمباران هواپیماها ترسی نداریم و در کارخانه  می‌مانیم و چنانچه حادثه‌ای پیش آمد سعی می‌کنیم که برطرف کنیم و اگر نتوانستیم حاضریم با از بین رفتن کارخانه، خودمان نیز شهید شویم و باکی از شهادت نداریم و این افتخاریست برای ما.»