تاریخ نفت در آبان‌ماه/بخش دوم

تاریخ ایران در یکصد و ۱۶ سال اخیر ورق که بخورد می‌توان نقش نفت را در تمام رویدادهای کشور از کودتا و جنگ تا انقلاب و رانت‌خواری به صورت آشکارا دید. نفت در تمام این سال‌ها روزهای تلخ و شیرین زیادی را در تاریخ ایران ثبت کرده که مدیریت مرکز اسناد و موزه‌های صنعت نفت در تلاش است روایت این روزها را با همکاری سوده ابراهیم‌زاده، پژوهشگر کتاب «تقویم تاریخ صنعت نفت ایران» در اختیار مخاطبان قرار دهد. بخش دوم دربرگیرنده روایت روزهای آبان‌ماه سال‌های 1330 تا 1341 است.

1330 شمسی/1951 میلادی

15 آبان: آیت‌الله ‌كاشانی با صدور بیانیه‌ای از موفقیت دولت در خلع‌‌ید از شركت سابق نفت تجلیل کرد و برای پشتیبانی از نهضت ملی شدن نفت قطعنامه‌‌‌ای صادر کرد.

19 آبان: جبهه مخالف دولت مصدق در مجلس شورای ملی، بی‌كفایتی دولت را موجب تقویت حزب توده دانست.

21 آبان: وزارت خارجه امریكا با صدور بیانیه‌ای درباره مذاكرات نفت اعلام کرد که هیچ راه حل کاربردی و مناسبی برای حل مشکل نفت ایران به دست نیامده است.

28 آبان: مصدق در راه بازگشت به ایران، به قاهره رفت. آن روزها، مردم قاهره دغدغه ملی ‌شدن کانال سوئز را داشتند و مصدق برای آنها الگوی مبارزه با استعمار انگلیس بود، اما رئیس مجلس شورای ملی در تهران از سفر مصدق به مصر ـ آن‌هم در بحبوحه نزاع با انگلیس ـ انتقاد کرد. 

1332 شمسی/1953 میلادی

21 آبان: پس از کودتای 28 مرداد، عده‌ای از مهندسان و کارمندان شرکت نفت به اتهام همکاری با حزب توده اخراج شدند و نهضت مقاومت ملی با تأیید و همراهی حزب توده، اعتصاب و تظاهرات عمومی اعلام کرد.

1333 شمسی/1954 میلادی

6 آبان: قرارداد نفت بین ایران و شرکت‌های کنسرسیوم با 41 رأی موافق، 4 مخالف و 4 رأی ممتنع در مجلس سنا تصویب شد.

7 آبان: قرارداد فروش نفت و گاز به كنسرسیوم كه شامل هفت شركت نفتی بزرگ خارجی بود، به امضای شاه رسید.

8 آبان: پس از امضای قرارداد جدید نفت توسط شاه، اولین کشتی‌های نفت‌کش کنسرسیوم به نام «بریتش آدریکیت» و «تینوس» (هلندی) با حضور امینی، وزیر دارایی ایران و پیچ، نماینده کنسرسیوم، در اسکله آبادان بارگیری کرد.

9 آبان: آخرین جلسه مذاكره ایران و انگلیس درباره غرامات شركت سابق (شرکت نفت انگلیس ـ ایران) تشكیل شد. هیئت نمایندگی ایران موافقت کرد که 25 میلیون لیره بابت غرامت شركت سابق در ده قسط و حدود 21 میلیون لیره هم برای استهلاك تأسیسات نفت پرداخت كند.

10 آبان: علی امینی، وزیر دارایی، در جلسات مختلف اداری و سیاسی حضور یافت و کوشید با توجیه اقدام خود برای امضای قرارداد نفتی مخالفت کارکنان صنعت نفت را تعدیل کند.

25 آبان: پس از اینکه صادرات نفت‌خام از سر گرفته شد، شورای‌عالی نفت مطالعات و اقدامات لازم برای اجرای طرح خط‌لوله سراسری را تصویب کرد.

29 آبان: به دستور سپهبد زاهدی، درآمد کشور به دو بخش تقسیم شد. پول نفت فقط برای برنامه‌های عمرانی و دیگر درآمدهای کشور به هزینه جاری اختصاص یافت.

1334 شمسی/1955 میلادی

7 آبان: قرارداد فروش نفت ایران به ترکیه برای سه سال منعقد شد. طبق قرارداد، میزان فروش نفت سفید و بنزین در هر سال 105 هزار تن بود.

8 آبان: پیش‌نویس مشارکت شرکت ملی نفت با هندوستان درباره تأسیس پالایشگاه تصویب شد.

10 آبان: شرکت ملی نفت ایران حقوق پایه اعضای هیئت مدیره و بازرس شرکت سهامی نفت ایران را تصویب کرد.

▪  شرکت ملی نفت ایران برای فروش به شرکت‌های ایتالیایی، هندی، ژاپنی و بلژیکی با مشکل مهمی مواجه شد. شرکت‌های عامل کنسرسیوم در فروش مستقیم نفت توسط شرکت ملی نفت ایران اخلال ایجاد می‌کردند.

13 آبان: جورج هسلدین (George Hasseldine) برای کار حفاری و اکتشاف توسط شرکت سهامی نفت ایران استخدام شد.

▪  اداره کل پخش، مجوز تأسیس جایگاه‌های فروش اضافی در مناطق مرکزی تهران و تجریش را دریافت کرد.

1335 شمسی/1956 میلادی

7 آبان: دستگاه تفکیک شماره 4 نفت و گاز هفتگل افتتاح شد.

1336 شمسی/1957 میلادی

◌ آبان: با توجه به اینکه صاحب‌نظران در انتخاب منطقه‌ای مناسب برای ساخت پایانه نفتی ایران برای كشتی‌های عظیم اختلاف‌نظر داشتند، پس از بررسی و عكس‌برداری هوایی مستمر، اعضای هیئت‌مدیره كنسرسیوم و دولت ایران جزیره خارگ را به‌عنوان یك منطقه استراتژیک صادراتی انتخاب کردند.

1337 شمسی/1958 میلادی

19 آبان: به پیشنهاد مدیر امور اداری، موافقت شد اداره انتشارات و اطلاعات شرکت ملی نفت زیرنظر رئیس هیئت‌مدیره قرار گیرد.

1338 شمسی/1959 میلادی

◌ آبان: ادواردو آکوستا، مدیرعامل اداره نفت وزارت معادن و هیدروکربن ونزوئلا، به دعوت شرکت ملی نفت ایران به تهران آمد. او پس از دیدار با آقایان انتظام، مهندس نفیسی، فؤاد روحانی، مهندس اتحاد، دکتر فلاح، مدیران شرکت نفت و بازدید از مناطق نفت‌خیز سراجه و البرز در قم، تهران را ترک کرد.

وام مسکن کارکنان : شرکت ملی نفت ایران اعطای وام تهیه مسکن به کارکنان را تصویب کرد. میانگین وام برای هر نفر 400 هزار ریال بود.

1339 شمسی/1960 میلادی

17 آبان: شاه برای افتتاح تأسیسات جدید بارگیری نفت‌خام به جزیره خارک سفر کرد. نخست‌وزیر، وزیر دارایی و همچنین عبدالله انتظام، رئیس هیئت‌مدیره شرکت ملی نفت ایران، شاه را همراهی کردند.

1340 شمسی/1961 میلادی

1 آبان: ناصر شریف رازی، رئیس اداره آموزش شرکت ملی نفت ایران، برای مشارکت در طرح مبارزه با بی‌سوادی، یک میلیون و 500 هزار ریال به وزارت فرهنگ اهدا کرد.

6 آبان: کنفرانس اوپک در کاخ وزارت دارایی در تهران و با حضور علی امینی، نخست‌وزیر، افتتاح شد. هیئت نمایندگی ایران به ریاست فؤاد روحانی، دبیرکل اوپک، و هیئت‌های نمایندگی ونزوئلا، عربستان سعودی، کویت و قطر در این کنفرانس شرکت کردند.

25 آبان: چاه شماره 1 داریوش در 5 کیلومتری جزیره خارگ توسط شرکت نفت ایران و پان امریکن به نفت رسید.

1341 شمسی/1962 میلادی

◌ آبان: گزارش فعالیت‌ شرکت‌های عامل کنسرسیوم

تولید نفت‌خام: میانگین روزانه یک میلیون و 227 هزار بشکه

پالایش: میانگین روزانه 353 هزار بشکه

صادرات: 118 کشتی نفت‌کش معادل 3 میلیون و 378 هزار تن نفت‌خام سنگین از بندر معشور و خارگ بارگیری کرد.

▪ عملیات متناسب با نیازمندی‌های پالایشگاه آبادان و صادرات از مرکز بارگیری به 37 هزار و 232 بشکه رسید.

حفاری: حفاری چاه‌های شماره 7 پازنان، 18 اهواز و 68 و 69 آغاجاری پایان یافت و این چاه‌ها به نفت رسید.

تحویل گاز: یک میلیون و 951 هزار فوت مکعب گاز به آبادان و106 میلیون فوت مکعب به شیراز

توزیع داخلی فراورده نفتی: 18 میلیون و 157 هزار بشکه

11 آبان: به دعوت شرکت ملی نفت ایران، پگوف، سفیرکبیر شوروی، از تأسیسات نفتی ایران بازدید کرد.

20 آبان: شرکت‌ سهامی اکتشاف و تولید نفت ایران اعلام کرد که مجموع برداشت نفت‌خام از منطقه آغاجاری به رقم تولید 2 میلیارد بشکه رسید.

21 آبان: اداره آزمایشگاه‌های مهندسی نفت آغاز به کار کرد.

26 آبان: دکتر ریاحی، وزیر بهداری، به همراه دو نفر از مدیران کل آن وزارتخانه از مؤسسات بهداشتی و بهداری‌های شرکت ملی نفت آبادان بازدید و مرکز مبارزه با بیماری سل را در آبادان افتتاح کرد.

29 آبان: دستگاه جدید تبدیل کاتالیک شماره 1 پالایشگاه آبادان که بنزین مرغوب‌تری تولید می‌کرد، توسط مهندس مهدوی، استاندار خوزستان، افتتاح شد.