تاریخ نفت در آذرماه/بخش دوم

تاریخ ایران در یکصد و ۱۶ سال اخیر ورق که بخورد می‌توان نقش نفت را در تمام رویدادهای کشور از کودتا و جنگ تا انقلاب و رانت‌خواری به صورت آشکارا دید. نفت در تمام این سال‌ها روزهای تلخ و شیرین زیادی را در تاریخ ایران ثبت کرده که مدیریت مرکز اسناد و موزه‌های صنعت نفت در تلاش است روایت این روزها را با همکاری سوده ابراهیم‌زاده، پژوهشگر کتاب «تقویم تاریخ صنعت نفت ایران» در اختیار مخاطبان قرار دهد. بخش دوم دربرگیرنده روایت روزهای آذر‌ماه سال‌های 1336 تا 1356 است.
1336 شمسی/1957 میلادی
23 آذر: اساس‌نامه شرکت ملی نفت به تصویب اعضای هیئت‌مدیره رسید. 
28 آذر: حسین پیرنیا، استاد دانشگاه و نماینده مجلس شورای ملی، دکتر اقبال را به دلیل سیاست‌های مالی و اقتصادی و گران‌کردن قیمت نفت و بنزین استیضاح کرد.
3 آذر: پنج نفر از کارگران صنعت نفت ایران برای آشنایی با شرایط کار، تسهیلات اجتماعی و چگونگی روابط کارگر و کارفرما در کشورهای اروپایی برای چهار هفته به انگلستان فرستاده شدند. کارگران اعزامی عبارت بودند از: صالح شاه‌خوئی، درویش رحیم‌پور، احمد کیانی، جعفر علی‌محمدی و فریدون الله‌پناه.
11 آذر: بنابر تصمیم هیئت دولت برای رفاه کارگران، طرح جیره غذایی مجانی برای کارگران نفت آغاز شد. جیره ماهانه 7 کیلو برنج و 3 کیلو قند و 40 لیتر نفت بود. 
15 آذر: هیئتی از نمایندگان ایران به منظور شرکت در کمیسیون فرعی سازمان کشورهای صادر کننده نفت به بغداد اعزام شدند. این هیئت به ریاست فتح‌الله نفیسی (ناظر عالی نفتی شرکت ملی نفت ایران) جهانبگلو و فرخ نجم‌آبادی تشکیل شده بود.  

1340 شمسی/1961 میلادی
◌ آذر
شرکت ملی نفت با موافقت اداره فرهنگ استان تهران برنامه‌ای برای برای آشنایی دانش‌آموزان دبیرستان‌های تهران با آخرین تحولات صنعت نفت تدوین کرد.

1341 شمسی/1962 میلادی
29 آذر: به پاس خدمات سی‌ساله کارکنان در صنعت نفت، مهندس رمضان‌نیا، معاون رئیس کل مناطق نفت‌خیز، در مراسمی به برخی از کارکنان نشان افتخار اهدا کرد. کارکنانی که مفتخر به دریافت نشان شدند: شفایی، دولت‌آبادی، انفهاس، ایرانپور و عدیلی از حمل‌ونقل؛ دلفی، فرامرزی، موچه کیانی و ویسی‌زاده از کارخانه برق؛ هاشمی از بهره‌برداری؛ جزایی، نسیان‌پور و شیخ فقیر از تعمیرگاه مرکزی؛ مظلومیان از تعمیرات برق؛ سوارنژاد، شهنی دانش و میناس منصوریان از انبارها؛ چشمه شاهی از تعمیرات مکانیکی؛ لئون حق‌وردیان و سوقومون از حسابداری؛ عباس آزادمهر از سازمان بهره‌وری؛ قراخانیان از برآورد فنی.

1342 شمسی/1963 میلادی
3 آذر: پالایشگاه آبادان، برای سومین‌بار لوح افتخار شورای ملی ایمنی را دریافت کرد.  
8 آذر: بیمارستان 140 تختخوابی شماره 2 شرکت ملی نفت درآبادان به دست منوچهر اقبال افتتاح شد.
9 آذر: منوچهر اقبال دستگاه تفکیک گاز و نفت شماره 2 اهواز را افتتاح کرد.

1343 شمسی/1964 میلادی
3 آذر: بر اساس لوایح ارائه‌شده ازسوی نخست‌وزیر به مجلس، بهای بنزین و نفت و عوارض مشروبات غیرالکلی، صنعتی و مسافرت به خارج افزایش یافت.

1344 شمسی/1965 میلادی
◌ آذر
دستگاه بهره‌برداری شماره 3 گچساران با ظرفیت 220 هزار بشكه و با اضافه‌کردن 2 دستگاه تفکیک گاز از نفت راه‌اندازی شد.

1345 شمسی/1966 میلادی
9 آذر: مذاکرات نفت بین دولت و شرکت‌های عضو کنسرسیوم در تهران به نتیجه رسید و توافق‌ رضایت‌بخش دولت ایران و نمایندگان كنسرسیوم به اعلام عموم رسید.
20 آذر: هویدا در مجلس شورای ملی اعلام کرد که تلاش ایران برای احقاق حقوق از کنسرسیوم نفت به نتیجه مطلوب رسید. او امتیازهایی را که ایران در این مذاکرات به دست آورد به شرح زیر اعلام کرد:

1.  توافق برای افزایش تولید سالانه نفت جنوب؛
2.  حدود 25 هزار مایل از اراضی تحت امتیاز کنسرسیوم  به ایران برگشت؛
3.  هر مقدار نفت اضافی که شرکت نفت برای فروش در بازارهای آزاد لازم داشته باشد، تحویل ایران داده خواهد شد. 

22 آذر: منوچهر اقبال، مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران، با شرح جزئیات توافق با کنسرسیوم اعلام کرد درآمد ایران از نفت 17 درصد افزایش پیدا کرد.
23 آذر: یك هیئت نفتی و اقتصادی از بلغارستان برای مذاکره درباره عقد قرارداد بازرگانی با ایران و خرید نفت وارد ایران شد.

1346 شمسی/1967 میلادی
12 آذر: کارخانه لوله‌سازی اهواز با حضور شاه به‌طور رسمی افتتاح شد. 
13 آذر
•    عملیات ساختمانی بخشی از شاه‌لوله سراسری گاز از آغاجاری به شوروی، در مرز آستارا، به طول هزار و 100 كیلومتر در مراسمی با حضور شاه و نیكلاى پادگورنى در آغاجاری‎ آغاز شد. 
•    بندر صادراتی فراورده‌های نفتی ماهشهر با حضور شاه افتتاح شد. 
14 آذر 
معافیت گمرکی کالاهای واگذارشده یا فروخته‌شده شرکت ملی نفت 
‌ماده‌واحده: کالاهایی که برای شرکت ملی نفت ایران با معافیت از پرداخت حقوق و عوارض گمرکی و سود بازرگانی مرخص شده یا می‌شود و به ‌علت مازاد بر مصرف بودن به مؤسسات دولتی و شهرداری‌ها و مؤسسات خیریه مذکور در بند 21 از ماده 20 قانون تعرفه گمرکی مصوب تیرماه 1337 ‌واگذار یا فروخته می‌شود. درصورتی‌که بعد از پنج سال از تاریخ ترخیص، واگذار یا فروخته شده باشد، از پرداخت حقوق و عوارض گمرکی معاف است. قانون فوق مشتمل بر یک ماده پس از اظهار ملاحظات مجلس سنا در تاریخ روز دوشنبه، ششم آذرماه 1346، در جلسه روز ‌سه‌شنبه، چهاردهم آذرماه 1346 شمسی به تصویب مجلس شورای ملی رسید.
‌رئیس مجلس شورای ملی، مهندس عبدالله ریاضی
20 آذر: قیمت بنزین سوپر از 9 ریال به 5/7 ریال كاهش یافت.
27 آذر: وزیر نفت عربستان سعودی و نمایندگان پنج کشور دیگر تولید‌کننده نفت اوپک برای مذاکره درباره لغو بهره مالکانه گرد هم آمدند.

1348 شمسی/1969 میلادی
24 آذر
قرارداد ساخت پالایشگاه فارس امضا شد.  

1349 شمسی/1970 میلادی
◌ آذر: سازمان اوپک در جلسه بیست و یکم خود، مالیات‌ها را از 50 درصد به 55 درصد افزایش داد و همه تخفیفات قبلی را حذف کرد. همچنین، بهای نفت برای همه شرکای اوپک به قیمت یکسان رسید.  
15 آذر: متن لایحه الحاقی قراداد نفت انتشار یافت.
28 آذر: لوله گاز تصفیه‌خانه آغاجاری منفجر و 34 نفر کشته شدند. بر اثر این انفجار شعبه بانک ملی نیز ویران شد.

1350 شمسی/1971 میلادی
25  آذر: پالایشگاه گاز بیدبلند در 40 كیلومتری شمال ‌شرق آغاجاری که بخشی از طرح احداث خط‌ لوله سراسری گاز بود، افتتاح شد. ساخت این پالایشگاه از سال 1347 آغاز شد. برای این پالایشگاه 5 واحد تصفیه گاز، هریک با ظرفیت 240 فوت مكعب‌ گاز در روز، در نظر گرفته و دستگاه‌ها و ماشین‌آلات آن از كارخانجات انگلستان، فرانسه و آلمان خریداری شد. طراحی واحد‌های تصفیه گاز پالایشگاه را شركت امریكایی «Pritchard» و دیگر بخش‌های آن را شركت انگلیسی «Costain & Press» انجام داد. هزینه سرمایه‌گذاری پالایشگاه گاز بیدبلند كه احداث ایستگاه تقویت فشار بیدبلند و تلمبه‌خانه آب مارون را نیز همراه داشت، 44 میلیون ‌دلار بود. 

1351 شمسی/1972 میلادی
19 آذر
هشدار اقبال به مدیران صنعت نفت 
به آقایان مدیران و رؤسای كل امور و واحدهای مستقل 
پیرو دستورات قبلی مجدداً یادآور می‌گردد كه كلیه كاركنان صنعت نفت می‌توانند برای اظهار مطالب و شكایات و درخواست‌های خود مستقیماً به اینجانب مراجعه نمایند. بدیهی است درخواست‌ها و شكایات منطقی همواره مورد توجه و رسیدگی قرار می‌گیرد. اخیراً مشاهده گردیده كه تعدادی از كاركنان شركت به سبب مراجعه مستقیم به اینجانب مورد بازخواست رؤسای خود قرار گرفته‌اند. بدین‌ وسیله اعلام می‌گردد، از این تاریخ به بعد، هرگاه چنین موردی پیش آید، بازخواست‌كننده در هر مقام و موقعیتی كه باشد، از خدمت در شركت معاف خواهد گردید.  
 منوچهر اقبال
1352 شمسی/1973 میلادی
9 آذر 
محمدخان شرپائو، وزیر سوخت و منابع طبیعی پاكستان، برای مذاكره درباره خرید نفت به ایران آمد. 

1353 شمسی/1974 میلادی
2 آذر: ژیوكوف، رئیس شوراى دولتى بلغارستان، براى مذاکره درباره نفت و صنایع مرتبط به تهران آمد.
11 آذر: در نمایشگاه هفته ایران در آلمان غربی، فعالیت‌های صنایع نفت، گاز و پتروشیمی و پیشرفت و گسترش آنها در شهرهای بن، كلن، هامبورگ و مونیخ عرضه شد.
12 آذر: چینگ‌ چونگ (Chung ching)، وزیر بازرگانی جمهوری خلق چین، و همراهان از تأسیسات نفتی در جزیره خارگ بازدید کردند. 
18 آذر: یک هیئت اقتصادی 37 نفری از فرانسه برای بازدید از تأسیسات صنعت نفت به ایران آمدند. مجید طباطبائی دیبا، مدیر پالایش و مصباح جالینوس، مدیر امور پخش و فروش داخلی در اداره مرکزی شرکت ملی نفت ایران برای آنان سخنرانی کردند. 
26 آذر 

• آتش‌سوزی چاه شماره 131 آغاجاری با تلاش مهندسان شرکت ملی نفت و با تزریق سیمان خاموش شد.
• محسن شیرازی، رئیس كل امور طرح‌ها و بررسی‌های شركت ملی گاز ایران، درباره نقش گاز و تقلیل آلودگی محیط زیست سخنرانی كرد. او گفت، در حال حاضر 45 واحد صنعتی از جمله صنایع عمده شیراز و كارخانجات سیمان فارس، سیمان آبیك و پاره‌ای از صنایع شهرستان‌های مشهد و اهواز از گاز طبیعی استفاده می‌کنند. در یک طرح آزمایشی استفاده از گاز مایع مخلوط با نفت‌گاز بر 10 اتوبوس شركت واحد آزمایش شد و به دلیل نتیجه مطلوب آن در 100 اتوبوس دیگر نیز به كار رفت. استفاده از گاز مایع اولین‌بار در ایران اجرا شد سپس در برخی از كشورهای اروپایی استفاده شد. او همچنین اطلاعاتی درباره استفاده از گاز طبیعی فشرده و گاز طبیعی مایع برای استفاده وسایل نقلیه ارائه داد. 

1354 شمسی/1975 میلادی
10 آذر: پل‌ یولیس (Paul R.Jolles) وزیر مشاور در امور بازرگانی سوئیس و دکتر لوت ویلر (Leut Wller)، رئیس بانک مرکزی این کشور، با منوچهر اقبال دیدار کردند.
12 آذر: کارخانه کربن بلاک اهواز با حضور شاه افتتاح شد. 
19 آذر: بزرگ‌ترین قرارداد گاز جهان برای احداث شاه‌لوله‌ای به طول 6 هزار کیلومتر با ظرفیت انتقال 25 میلیارد مترمکعب گاز به اروپا، بین ایران، فرانسه، اتریش، آلمان فدرال و شوروی در تهران به امضا رسید. 
26 آذر: صادرات نفت ایران 35 درصد کاهش یافت.
30‌ آذر: گروهی تروریستی به رهبری کارلوس، تروریست بین‌المللی، به ساختمان جلسات وزیران اوپک در وین حمله کردند و جمشید آموزگار، وزیر کشور ایران، و احمد زکی یمانی، وزیر نفت عربستان سعودی، و چند نفر دیگر از حاضران را به گروگان گرفتند.

1355 شمسی/1976 میلادی
1 آذر: اردشیر زاهدی اعلام کرد: «اوپك چاره‌ای جز افزایش قیمت نفت ندارد.»
9 آذر: 4 سازند گازی در منطقه قرارداد شركت سوفیران ـ اگوكو كشف شد كه طبق قرارداد، عملیات حفاری در آنها به شركت ملی نفت ایران واگذار شد. قرار بود گاز این میدان‌ها برای مصارف داخلی و صادرات مورد استفاده قرار گیرد. 
22 آذر: ساخت پالایشگاه اصفهان با دو واحد مستقل، هریک به ظرفیت 100 هزار بشکه در روز آغاز شد.
27 آذر: در گردهمایی نمایندگان عضو اوپک در دوحه، پایتخت قطر، ایران و ده کشور دیگر بهای نفت خود را 5/10 درصد افزایش دادند و 6 ماه بعد نیز 5 درصد دیگر بر آن افزودند. این در حالی بود که عربستان سعودی و ابوظبی فقط 5 درصد از این میزان افزایش را پذیرفتند.
28 آذر: طی 11 ماه، در 111 چاه توسعه‌ای و 14 چاه اكتشافی 300 هزار متر حفاری صورت گرفت که كمترین آنها به عمق 660 متر برای تزریق گاز و بیشترین آن مربوط به چاه شماره 140 آغاجاری تا عمق 5 هزار و 503 متر بود.

 1356 شمسی/1977 میلادی
4 آذر: منوچهر اقبال در 68 سالگی در اثر سكته قلبی در تهران درگذشت. روز 5 آذر مراسم تشییع پیکر منوچهر اقبال از مسجد عالی سپهسالار با تشریفات خاص برگزار شد.