معرفی اتاق اول موزه نفت‌سوزهای کرمان؛

حضور انگلیسی ها در كرمان/ بخش اول

باغ آقا، که با نام‌های باغ زریسف و باغ کنسولگری نیز شناخته می‌شود، در طول تاریخ خود نام‌ها و مالکان متعددی داشته است. این باغ بخشی از مزرعهٔ زریسف بوده است. در دورهٔ صفوی، گنجعلی‌خان، حاکم مشهور کرمان، در این مزرعه باغی احداث کرد که به «باغ خان» شهرت یافت. بعدها نواب (مؤیدالدوله) دستور تعمیر آن را صادر کرد و از این‌رو به «باغ نواب» نیز معروف شد.

در زمان حکومت فضل‌علی‌خان، مزرعهٔ زریسف تقسیم شد و بخشی از آن به آقا سید ابوالحسن خان بیگلربیگی تعلق گرفت که از آن پس به «باغ آقا» شهرت یافت. بر اساس منابع تاریخی، مالکیت آقا سید ابوالحسن خان بر این باغ تا سال ۱۲۶۴ قمری / ۱۸۵۱ میلادی محرز است.

گفته می‌شود در این سال‌ها باغ در اختیار حکام وقت کرمان قرار داشت و یکی از کارکردهای مهم آن، اجرای مراسم تشریفاتی پوشاندن خلعت‌هایی بود که از سوی شاه برای حکام فرستاده می‌شد. این مراسم در همین باغ برگزار می‌شد.

در سال‌های بعد، باغ به تصاحب محمداسماعیل خان وکیل‌الملک اول، والی وقت کرمان، درآمد و سپس برای مدتی طولانی در اختیار خاندان اسفندیاری قرار داشت تا اینکه سردار نصرت (آقا میرزا حسین خان) در سال ۱۳۰۷ خورشیدی / ۱۹۲۸ میلادی، پس از ۳۴ سال اجاره‌نشینی انگلیسی‌ها، باغ را به کنسولگری انگلستان فروخت.

کنسولگری انگلستان در سال ۱۳۲۶ خورشیدی / ۱۹۴۷ میلادی به فعالیت خود پایان داد و این باغ با وسعت ۲۴٬۳۰۰ متر مربع، در سال ۱۳۲۷ خورشیدی / ۱۹۴۹ میلادی بنا بر روایتی به مبلغ ۷۰۰۰ پوند و طبق بنچاق موجود به مبلغ ۶۹۶٬۰۰۰ ریال، به شرکت نفت انگلیس و ایران واگذار شد. با آغاز نهضت ملی شدن صنعت نفت، این باغ به تملک شرکت ملی نفت ایران درآمد.

منابع و مآخذ

باستانی پاریزی، محمدابراهیم.
کرمان‌شناسی. تهران: انتشارات علم، ۱۳۶۹.

وزیری کرمانی، احمدعلی‌خان.
تاریخ کرمان. به کوشش باستانی پاریزی. تهران: انتشارات بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ۱۳۵۲.

افضلی کرمانی، محمدحسین.
تاریخ و جغرافیای کرمان. کرمان: مرکز کرمان‌شناسی، ۱۳۷۴.

ستوده، منوچهر.
از آستارا تا استرآباد (جلد مربوط به کرمان و نواحی وابسته). تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، ۱۳۷۸.

اقتداری، ایرج.
باغ‌های ایرانی. تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور، ۱۳۸۲.

سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کرمان.
پرونده‌های ثبتی و اسناد تاریخی باغ کنسولگری (باغ آقا). آرشیو اسناد غیرمنتشره.

اسناد مالکیت و بنچاق‌های تاریخی مربوط به باغ آقا (باغ کنسولگری).
آرشیو اداره ثبت اسناد و املاک کرمان.