آغاز فاز دوم مرمت "پمپ بنزين دروازه دولت"

يادگاري از جایگاه های قدیمی موزه مي شود

در حالي كه چند ماه از اتمام فاز اول مرمت و آماده سازي پمپ بنزين دروازه دولت تهران، به منظور تبديل اين جايگاه قديمي به يكي از موزه هاي نفت كشور مي گذرد، فاز دوم مرمت اين جايگاه از هفته گذشته آغاز شد.

به گزارش پايگاه اطلاع رساني موزه ها و مركز اسناد صنعت نفت ايران، جايگاه پمپ بنزين دروازه دولت ششمين جايگاه احداث شده در تهران به شمار مي رود كه توسط كمپاني نفت انگليس و ايران در اوايل دهه 1300 خورشيدي ساخته شده و بنا آن هنوز پابرجاست.

در واقع به جز اين جايگاه و پمپ بنزيني در خيابان پانزده خرداد (بوذرجمهري سابق) كه چهارمين جايگاه بوده و ساختمان پمپ بنزيني در سبزوار كه بناي آن هنوز پابرجا است و اشياء قديمي صنعت پخش در آن به نمايش درآمده است، ساير بناهاي هم دوره اين جايگاه متاسفانه متاسفانه تخريب شده يا تغيير كاربري داده شده اند.

جايگاه خيابان پانزده خرداد نيز در دست بخش خصوصي قرار دارد و البته مذاكرات براي انتقال آن به وزارت نفت و تبديل آن به موزه در جريان است. گفته مي شود تعداد پمپ بنزين هايي كه در آن دوره و با يك سبك معماري ويژه ساخته شده، بالغ بر 6 جايگاه بوده است.

فاز اول مرمت جايگاه قديمي دروازه دولت تهران كه از 26 فروردين 1395 شروع شد، شناسايي و بتن ريزي كف محوطه، ايجاد 6 سكو در مسير لوله ها تا مخزن و پوشاندن آنها با شيشه سكوريت ده ميل، ايزوگام سقف، رنگ كردن سكوها و نوسازي سرويس بهداشتي را شامل مي شد.

اما فاز دوم مرمت جايگاه دروازه دولت كه هم اكنون آغاز شده است، موارد زير را شامل مي شود: مرمت بناي پمپ بنزين، مرمت سازه فلزي جلوي جايگاه، مرمت كاميون سوخت رسان ليلاند، خريد دو دستگاه خودروي قديمي (فولكس و بنز)، خريداري اشياء و اسناد مربوط به صنعت پخش فرآورده هاي نفتي، مرمت و احياي هواكش مترو، طراحي و انجام نورپردازي و چيدمان كه پس از پايان مرمت انجام مي شود.

جايگاه پمپ بنزين دروازه دولت تا سال 1389 فعال بوده و در آن بنزين عرضه مي شده است. از آن پس با توجه به احداث زيرگذر سعدي و تغيير وضعيت ترافيكي اين منطقه، جايگاه در دست شهرداري تهران بوده و اكنون با موافقت شهرداري براي احداث موزه به وزارت نفت سپرده شده است.

به گفته محمدرضا جواهري، مشاور کارشناس مدیریت موزه ها و مرکز اسناد صنعت نفت، در همه مراحل مرمت به شيوه بازسازي علمي و حفظ اصالت بنا مد نظر بوده است. وي در مورد تفاوت بازسازي علمي با ديگر روش هاي مرمت مي گويد: "در بازسازي علمي نوسازي صورت نمي گيرد، يعني نمي خواهيم چيزي را نو كنيم، بلكه مي خواهيم به حالتي درآوريم كه حس اوليه را كه داشته به مخاطب منتقل كند."

از اين رو بناي پمپ بنزين دروازه دولت پس از آن كه توسط كارشناسان ميراث فرهنگي مورد بررسي قرار گرفته و طرح مرمتي آن تهيه شده است، مورد بازسازي قرار گرفته است. به گفته جواهري پيشگيري از تداوم تخريب و پيشرفت آسيب، تثبيت وضعيت ماندگاري و بالاخره استحكام بخشي از نكاتي است كه در اين طرح رعايت شده است.

نكته ديگر تمايز ميان بخش هاي كاملا از بين رفته و از نو ايجاد شده، با بخش هايي است كه متعلق به بناي اوليه است. جواهري در اين مورد مي گويد: اين از ديگر ويژگي هاي يك بازسازي علمي است. يعني آن بخشي كه ما خودمان ساخته ايم بايد تا حدي متفاوت از اثر اوليه باشد، تا دخالت در اثر به حساب نيايد. به عبارتي مخاطب بداند كدام اصل و كدام بازسازي شده است."

شايد نگه داشته شدن بخشي از كفت اوليه در فاز نخست و بتن ريزي بقيه قسمت ها طبق ملاتِ مادر نمونه اي از اين تلاش ها باشد. همين طور بازسازي و مرمت تانكر قديمي سوخت رسان ليلاند كه به گفته جواهري حدود 30 سال است از رده خارج شده و دست اندركاران موزه نفت آن را در يكي از انبارهاي پخش كرمان يافته اند. براي رنگ كردن اين تانكر تمامي لايه هاي رنگ قبلي براي رسيدن به رنگ اوليه برداشته شده و اكنون رنگ كاري آن به صورت اوليه در دست انجام است.

در فاز اول همچنين مصاحبه هايي با همسايگان اين جايگاه ثبت و ضبط شده است كه موارد مختلفي از جمله چگونگي چرخيدن خودروها در اين جايگاه و يادگارها و خاطرات كساني را كه شاهد فروش نفت در اين جايگاه بوده اند، شامل مي شود.

به گفته مريم اسماعيلي كارشناس موزه نفت استقبال مردم محلي از احياي اين جايگاه قديمي واقعا دور از انتظار بوده است. آنها از هيچ گونه همكاري دريغ نكرده اند و علاوه بر نقل خاطراتي از گذشته اين جايگاه، بعضا اشيايي را نيز براي نمايش، به موزه اهدا كرده اند.

اسماعيلي در تشريح فاز دوم مرمت جايگاه پمپ بنزين دروازه دولت مي گويد: "در فاز دوم ديوارهاي محوطه به نحوي كه از جذابيت لازم برخوردار باشد، بازسازي مي شود. گچ اوليه بنا شناسايي شده و گچ هاي جديدتر ريخته مي شود و بر اساس گچ اوليه كار مرمت انجام مي گيرد. در بيرون نما، آجرهاساب زده و بند كشي مي شوند و اصول مرمتي مبني بر تشخيص بخش مرمت شده از بخش اصلي از فاصله سه متري، رعايت مي شود. از ديگر بخش هاي فاز دوم احياي شعبه نفت در اين جايگاه است كه به خرده فروشي فرآورده هاي نفتي اختصاص داشت. بخش مكانيكال و الكتريكال جايگاه و نقشه برداري توپوگرافي نيز تهيه مي شود."

نمونه ای از اشیاء اهدایی توسط مردم

نمونه برداری از رنگ های اصلی

فاز دوم احتمالا سه ماه به طول خواهد انجاميد و قرار شده شهرداري منطقه همزمان نسبت به احداث پاركينگ و ايجاد فضاي سبز اقدام نمايد.

از جمله مواردي كه قرار است در موزه پمپ بنزين دروازه دولت پس از اتمام فاز دوم و پايان عمليات چيدمان به نمايش درآيد، عبارتند از: تلمبه اي كه مسير چرخش بنزين را را در داخل پمپ نشان مي دهد، نمايش شاسي يك خودرو كه جريان بنزين را از باك تا كاربراتور و كلا مسير حركت بنزين را در خودرو نشان مي دهد، اسناد مربوط به صنعت پخش از جمله آمار فروش بنزين، گازوييل و ساير فرآورده هاي نفتي در اين جايگاه در دهه هاي 1340 و 1350، اعلان هاي نفتي مربوط به سال هاي اوايل دهه 1300 در روزنامه اطلاعات، نمايش مخازن و تانكر سوخت و دو خودروي قديمي در حال سوختگيري و ...

پيش بيني مي شود با توجه به برنامه ريزي ها و زمان بندي هاي انجام شده، موزه پمپ بنزين دروازه دولت تهران پس از موزه بنزين خانه آبادان و موزه آموزشگاه حرفه اي در اين شهر به عنوان سومين موزه نفت كشور در سال آينده افتتاح شود.