یادداشت روزنامه جام جم به مناسبت سالروز کشف نفت در ایران

کشف نفت و تحول ایران

از فوران نخستین چاه نفت خاورمیانه در مسجدسلیمان و به دنبال آن تولد صنعت نفت ایران 110 سال می‌گذرد. نفت که لقب طلای سیاه را به خود گرفته است با گذشت سال‌ها و عبور از مراحل گذار تاریخی و تحولاتی که بر ایران و منطقه خاورمیانه گذشته هرگز ذره‌ای از ارزش خود را از دست نداده و پس از گذشت یک قرن هنوز هم نفت، نقش اصلی در اقتصاد ایران را دارد.

نخستین کسی که حفاری چاه‎های نفت در جنوب ایران را با اراده خستگی‌ناپذیر خود محقق ساخت، مردی میانسال به نام جورج رینولدز بود. همه چیز از یک اتفاق بزرگ حکایت می‌کرد. بوی گاز و صدای مهیب، همان چیزی که ریندلدوز سال‌ها به دنبال آن بود. در شب 25 می 1908 میلادی مطابق با پنجم خردادماه 1287 شمسی نفت از دل نخستین چاه فوران کرد. ریندلدوز از صحنه عملیات مسرورانه به دارسی چنین گزارش داد: «مفتخرم گزارش کنم که امروز صبح در ساعت 4 به وقت ایران نفت در عمق 360 متری از چاه شماره یک فوران کرد. جزئیات دیگر شامل غلظت و مقدار نفت متعاقبا اعلام خواهد شد.»

کشف نفت سرآغاز تحولات بزرگ در ایران بود و امروزه تقریبا در هر صنعتی ردپایی از نفت خام و فرآورده هایش دیده می‌شود. با دستیابی به طلای سیاه فصل جدیدی در تاریخ کشور گشوده شد و ایران به جمع کشورهای نفتخیز جهان پیوست. کشف نفت در مسجد سلیمان، که نخستین اکتشاف نفت در خاورمیانه به شمار می‌رفت، حیات اقتصادی و اجتماعی ایران را دچار تحولی بزرگ کرد. انرژی، همواره به عنوان یکی از مهم‌ترین نیازهای بشر مطرح بوده و بسیاری از روابط و سیاستگذاری‌های کشورها نیز تحت تأثیر آن صورت می‌پذیرد. روند رو به رشد نیاز به انرژی بخصوص نفت و گاز از یک‌سو و تمرکز عمده این منابع در ایران نشان از آن دارد که ایران همچنان کانون سیاستگذاری‌های انرژی کشورهای جهان باقی خواهد ماند.

ایران به عنوان یک کشور رو به رشد دارای منابع غنی و بزرگ نفت و گاز است و با این پتانسیل بالقوه انرژی، به دلیل همجواری با منابع انرژی دریای خزر و خلیج‌فارس و نیز دسترسی به آبراه‌های بین‌المللی، برای مبادله انرژی از جایگاه بسیار ویژه‌ای در جهان برخوردار است. ایران یکی از منابع مهم انرژی در دنیا بشمار می‌آید، به‌طوری که وجود میدان‌های عظیم نفتی و گازی ایران را به یکی از کشورهای ژئوپلتیک در منطقه تبدیل کرده است. امروزه توسعه صنعت نفت با دو مولفه فناوری و سرمایه‌گذاری گره خورده است و از طرفی با وجود ذخایر عظیم نفت و گاز از یک سو و نیاز روز افزون ملی و بین‌المللی به این منبع خدادادی، هر گونه تلاش برای روز آمد کردن این صنعت به هدف استفاده بهینه از منابع، امکانات، تجهیزات و تأسیسات و بهره‌برداری اصولی و منطقی و صیانت از آنها با استفاده از فناوری‌های پیشرفته و فراهم کردن زمینه‌ها و بسترهای مناسب برای انجام پژوهش و جذب و بومی‌سازی فناوری‌های نوین، بسیار تأثیرگذار و حیاتی است. در نهایت باید اشاره کرد نفت به عنوان موتور محرک نقش مهمی در توسعه صنعتی، اقتصادی و اجتماعی کشورمان دارد.