ملی شدن نفت، ایستادن در برابر استعماری دویست ساله بود

باختر امروز: تصمیم پریروز مجلس شورای ملی از رد کردن «اولتیماتوم» روس‌ها در مجلس دوم، از مقاومت در برابر قوای اهریمنی ضد استبداد صغیر، از مخالفت با عهدنامه وثوق‌الدوله و حتی «کان لم یکن» شناختن قرارداد «قوام ـ سادچیکف» مهم‌تر و موثرتر و تاریخی‌تر بود.

در آستانه ملی شدن صنعت نفت، کشور در التهاب و هیجان بود و روزنامه‌ها و مطبوعات، پر از اخبار مربوط به ملی شدن نفت. یا در مدح آن می‌نوشتند و آن را قیام در برابر استعمار می‌دانستند و یا سلطنت‌طلب بودند و آن را به شدت تقبیح می‌کردند. یکی از مشهورترین روزنامه‌هایی که در سال‌های نهضت ملی شدن نفت، نقشی موثر در روند وقایع داشت، روزنامه باختر امروز به سردبیری حسین فاطمی وزیر خارجه دولت ملی بود و همواره تندترین و آتشین‌ترین مواضع را در حمایت از مصدق ملی شدن می‌گرفت.

فاطمی در سرسخن روزنامه باختر امروز در تاریخ 26 اسفند 1329، سه روز پیش از ملی شدن نفت، آن را مهم‌تر از رد کردن اولتیماتوم روس‌ها در مجلس دوم و مخالفت با عهدنامه وثوق‎‌الدوله می‌داند و می‌نویسد:

قدمی را که پریروز مجلس ایران برداشت در طول نیم قرن مشروطیت ایران بی‌نظیر بود

تصمیم پریروز مجلس شورای ملی از رد کردن «اولتیماتوم» روس‌ها در مجلس دوم، از مقاومت در برابر قوای اهریمنی ضد استبداد صغیر، از مخالفت با عهدنامه وثوق‌الدوله و حتی «کان لم یکن» شناختن قرارداد «قوام ـ سادچیکف» مهم‌تر و موثرتر و تاریخی‌تر بود.

برای نخستین بار افکار عمومی ملت پس از یک مبارزه بی‌سابقه و حیرت‌بخش در نمایندگان موثر افتاد و پارلمان کشور بعد از نیم قرن مشروطیت به یکی از بزرگترین و بالاترین خواسته‌های مردم جواب مثبت داد.

پریروز سیاستی در ایران شکست خورد که دویست سال کلیه سیادت و آقایی شرق را در اختیار داشت و هندوستان و برمه و افغان و عراق و مصر و عربستان را سالیان دراز زیر استعمار مستقیم خود کشیده بود.

سیاست مستعمره‌سازی و تحریک و توطئه بازی پس از دویست سال موفقیت با ناکامی روبرو گردید و نفت ایران که دنباله تاج فرمانروایی «دهلی» بود از دست سرمایه‌داران و لردان لندنی بیرون رفت.

در مستعمراتی که مستقیما دول اروپایی اداره می‌کردند، چون بطور صریح و روشن مسئولیت اقتصادی و سیاسی آن سرزمین‌ها را به عهده گرفته بودند، با تمام خشونت و غارتگری و مطالبی که روا می‌داشتند به اندازه ممالکی که زجر استعمار غیر مستقیم را تحمل می‌کردند، آنان را در فشار بدبختی و جهل و گرسنگی نمی‌گذاشتند، اقوامی که هستی و حیات‌شان «تیول» کمپانی‌ها و موسسات چپاولچی و یغماگر قرار گرفته و از راه «امتیازات» کمرشکن و تحمیلی غارت و تاراج شده‌اند، به مراتب وضع زندگی‌شان بدتر و اسف‌آورتر از آنهایی است که یکی دو قرن شلاق استعمار بر تن و جانشان فرود می‌آمده است.

اگر هندوستان را با ایران مقایسه کنید یا لبنان را با عربستان بسنجید، آن وقت درست متوجه می‌شوید که من چه می‌گویم. آنچه را یک فرماندار یا نایب‌السلطنه انگلیسی در شهرها و پایتخت هندوستان می‌کرده، هرگز شدیدتر و جانفرساتر از فساد و دزدی مامورین و حکومت‌های دست نشانده کمپانی آبادان نیست.

مبارزه برای «ملی شدن صنعت نفت در سراسر کشور» به قدر قیام استقلال یک ملتی که از دو قرن پیش در چنگال اقویا افتاده و شریان سیاسی و اقتصادی او را مستعمره‌چی بی‌رحم در اختیار خود گرفته است، اهمیت و ارزش داشت.  

و اینکه فتوای «آیت الله کاشانی» و صدای «جبهه ملی» بیش از همه وقت در جامعه موثر افتاد برای این بود که به ریشه فساد و اساس خرابی پی بردند و فهمیدند برای نجات مملکت باید کدام لانه تحریک و آشیانه توطئه و تشبث را هدف قرار داد. جهاد با کمپانی نفت جنوب را ملت ایران از این جهت سرسختانه و لجوجانه تعقیب و پیروی کرد و به ثمر رسانید که نشان دهد روح بلند و آزاده او علیرغم فشارها و شلاق‌های هیئت حاکمه هرگز ممکن نیست در برابر زور اجنبی تمکین کند و بر خلاف تبلیغات یأس‌آمیز و مخرب که از ناحیه افراطی‌های چپ و راست می‌شد و این امر را غیرممکن و محال جلوه می‌دادند مختصر مقاومت و فداکاری جامعه کافی بود که این آرزو و امید را به ثمر برساند.

از امروز دیگر وراث دارسی فهمیده‌اند که در برابر مردمی سرسخت و وطن‌پرست و هشیار قرار گرفته و دو قرن دسیسه و تحمیل موفق به کشتن حس ملیت و غریزه استقلال‌طلبی ایرانی نگردیده است. اکنون به خوبی درک می‌کنند که پنجاه سال ترویج اوهام و گرم نگاه داشتن بازار رشوه‌خواری و تقویت از عوامل و ایادی ستمگر و فاسد و تبلیغ تریاک و فحشا برای اینکه تاریخ چندین هزار ساله و افتخارات دیرین و نبوغ ایرانی را به آتش بکشد کافی نبوده و مسلما به این حقیقت اعتراف خواهند کرد که ما ملتی هستیم که زمانه و عصر خود را به خوبی می‌توانیم درک کنیم و واقف شویم که دنیای امروز دیگر اجازه «کولونی» سازی و امتیازبازی را به سرمایه‌داران آن سوی «مانش» نمی‌دهد و این ناله‌های جگرسوزی که از مجمع لردها و پارلمان انگلیس در رثای نفت خوزستان بر می‌خیزد و گاهی به صورت حمله و تعرض در می‌آید، به قدر یک پول سیاه در میان ما اثربخش نیست. در روزهایی که هندوستان مصمم به اخراج سربازان انگلیسی بود، در لحظاتی که فلسطین به کانون انقلاب و اغتشاش تبدیل گردید و در ایامی که ایرلند و مصر و عراق و برمه و آفریقا نهضت استقلال‌طلبی خود را آغاز کرده بودند، همین تهدیدها از دهان اولیای مسئول «امپراطوری» بیرون می‌آمد.

در آخرین دقایقی که نیروهای انگلیسی خاک هند را می‌خواست ترک کند، در یکی از جلسات مجلس عوام مستر چرچیل به شدت حکومت کارگر را مورد انتقاد قرار داده و به «اتلی» گفت اگر هندوستان از دست ما برود، آسیا را از کف داده‌ایم و اگر آسیا را گم کنیم، نمی‌دانم دیگر برای امپراطوری چه باقی خواهد ماند و حزب کارگر در جواب او اظهار داشت که «آقای چرچیل خیلی کهنه فکر می‌کند. بهتر آن است که به جای اینکه روی دو قرن گذشته قضاوت کند، به طرف دنیای فردا نظر بیندازد، ببیند آیا ما توانایی آن را داریم که در چهار قطعه دنیا به جنگ و جدال خونین سرگرم شویم». هندوستان آزاد گردید. در چین عکس‌العمل حمایت ابلهانه‌ای که «کومین تانک» و دار و دسته «چاینکایشک» به عمل می‌آمد، این شد که «مائو» توفیق پیدا کرد و پرجمعیت‌ترین و زرخیزترین ممالک به حوزه اقتدار کرملین افزوده شد و از این راه استقلال بسیاری از ممالک آسیایی سخت به مخاطره افتاد، ولی سیاستمداران و سرمایه‌داران لندن در مدتی کوتاه قیافه را عوض کرده، صبح پیروزی کمونیست‌ها زودتر از هر کس دست «مائوتسه» را فشردند.

برای آنها جلب منفعت به هر کیفیت و به هر صورت که باشد، مانعی ندارد و در این چند سال اخیر ما به چشم خود دیدیم که خیلی از نهضت‌های افراطی و سردمداران این جنبش‌ها را در ایران و در دنیا، سیاست‌های استعماری به حلقه عبودیت خود درآورده بودند.

تصویب لایحه ملی شدن نفت در مجلس سنا

در ستون دیگری از همین روزنامه، خبر تصویب ملی شدن نفت در مجلس سنا منتشر شده است. در گزارش خبر از وقایع مجلس سنا، ضمن اشاره به انتقادات از دولت حسین علا، آمده است:

در جلسه امروز مجلس سنا درباره شخص نخست‌وزیر عقاید مخالف و موافق ایراد شد و سپس گزارش کمیسیون نفت درباره ملی شدن صنعت نفت مطرح شد و فوریت آن تصویب گردید.

روز دوشنبه مجلس سنا به این گزارش رای خواهد داد.

جلسه امروز مجلس سنا ساعت یازده و نیم به ریاست آقای تقی‌زاده تشکیل شد. ابتدا آقای خواجه‌نوری به عنوان قبل از دستور نطقی ایراد کرده و گفتند: «داشتن بعضی صفات پسندیده و دانستن زبان فرانسه و انگلیسی کافی برای زمامداری نیست، بلکه اولین وظیفه مرشدی و لیدری آن است که شخص دارای تحمل مصائب باشد، اما این عنصر شریف اگر یک «تو» بشنود از میدان در می‌رود».

سپس ایشان به تشریح صفات یک مرد قوی پرداخته و گفتند که مرد قوی باید اولا دارای نقشه‌ای صحیح باشد و زیر بار تحمل نرود، دوم در راه خدمت، حتی از جانش نیز بگذرد. سوم تمام مردم فداکار را بتواند به همکاری با خویش جلب نماید.

آنگاه نقوی به عنوان قبل از دستور به بیانات خواجه نوری پاسخ داد و گفت بنده خیال می‌کنم کسانی را می‌توان توانا گفت که اتکائشان به قانون باشد، نه به زور و قانون و آقای علاء در طول عمر خود این امر را ثابت کرده است.

سپس ناطق شرح خدمات علاء را تشریح کرد و گفت: من می‌توانم آقای علاء را با مرحوم مستوفی‌الممالک مقایسه کنم، همان‌طور که آن مرحوم ما را در بحرانی‌ترین مواقع نجات داد، آقای علاء هم کشور ما را نجات خواهد داد.

در این موقع رئیس گفت: امروز چنانکه مقرر بود بودجه سنا برای سال 1330 مطرح است و حالا گزارش کمیسیون قرائت می‌شود. (قرائت شد).

مطلب دوم راجع به گزارش کمیسیون نفت دایر به ملی شدن صنعت نفت در سراسر کشور و تقاضای دو ماه تمدید برای اجرای آن که در مجلس شورای ملی به تصویب رسیده و به اینجا فرستاده شده است.