ايستاده ميان آتش و خون

فعالیت پایانه نفتی خارک در دوران جنگ بر اساس آرشیو مرکز اسناد صنعت نفت

ايستاده ميان آتش و خون

بخشی از آرشیو ارزشمند مرکز اسناد صنعت نفت،به اسناد مرتبط با ایثار و ازخودگذشتگی کارکنان صنعت نفت در ایام جنگ تحمیلی و زیر باران بمب و موشک درخشکی و جزایر و دریا اختصاص دارد.ایثارگران جبهه اقتصاد و صنعت که جان بر کف،در تاسیسات و پایانه های نفتی ایستاده بودند تا چرخ اقتصاد مملکت در دوران جنگ از پای نایستد.

در مرکز اسناد صنعت نفت،هزاران برگ از مستندات این پایداری و ایثار که در قالب پژوهش های تاریخی دفاع مقدس قابل بررسی است،جمع آوری و نگهداری می شود.به مناسبت هفته و ایام دفاع مقدس،بازخوانی تعدادی از این اسناد،ما را با شمه ای کوتاه از این رشادت ها و پایمردی ها در پایانه نفتی خارک آشنا می کند.
نخستين حمله دشمن بعثی به جزیره خارک در ساعت پانزده و سی و شش دقیقه،دوم مهرماه سال پنجاه و نه و به صورت بمباران انجام گرفت.حمله ای که طی آن مخازن شماره یازده و دوازده هدف قرار گرفته و دچار آتش سوزی شدند.این حملات،البته در طول جنگ تحمیلی ادامه داشت و آخرین بمباران جزیره خارك در ایام جنگ نیز ساعت ده و چهارده دقیقه،چهاردهمین روز از خردادماه سال شصت و هفت اتفاق افتاد که طی آن لنگرگاه اطراف نفتکش های الموت و شوش در نزدیکی خارگو بمباران و خوشبختانه هیچگونه تلفات و خساراتی در پی نداشت.

این اطلاعات،بخشی از مطالب ارائه شده در گزارش ستاد نفت خارک با عنوان، "آمار حملات دشمن بعثی صهیونیستی به جزیره خارک و تاسیسات دریایی و شناورها از شروع جنگ"تا پایان آن است،که در تاریخ پانزدهم مهرماه سال شصت و هفت تهیه و به شماره3808در آرشیو مرکز اسناد صنعت نفت موجود است. (تصویر شماره یک)

تصويرشماره يك
 

بر اساس همین سند در می یابیم که از حملات دشمن به جزیره خارک 214حمله هوایی ثبت شده که یکصد و چهار مورد از این حملات موثر و 110مورد غیرموثر بوده اند.نوع حملات هوایی نیزبه اين ترتیب گزارش شده است: هواپیمای میگ بیست و پنج؛138حمله با ریختن پانصد و شصت و هفت بمب،جنگنده های دیگر شامل؛میگ21 و 23 ،میراژ و هلیکوپتر و سوپرفرلون 21بار به جزیره خارک حمله کردند و حملات موشکی به جزیره نیز طی ایام دفاع مقدس به این ترتیب بوده است. موشک دور برد زمین به زمین: 11فروند،موشک کرم ابریشم: 11فروند،موشک اگزوست:30فروند.شناورهای مورد اصابت قرار گرفته در این ایام نیز در گزارش مذکور،198 شناور گزارش شده است.
تلفنگرام های ارسالی از ستاد نفت مستقر در جزیره خارک به ستاد مستقر در وزارت نفت گویای حجم و تعدد این حملات و از سوی دیگر مقاومت و ایثار کارکنان برای تداوم صادرات نفت به عنوان شریان حیاتی اقتصاد مملکت درگیر در جنگ است.در سند شماره4383 موجود در مرکز اسناد صنعت نفت،به موضوع بمباران هوایی در ساعت ده و دو دقیقه صبح مورخ بیست و ششم تیرماه سال شصت و پنج اشاره دارد که طی آن چهار فروند بمب به سطح جزیره اصابت اما خسارات مالی و جانی نداشته است.(تصویر شماره2)

تصويرشماره دو

بدیهی است حملات هوایی دشمن به جزیره خارک محدود نبوده و اسناد شماره4387 و 4413 موجود در مرکز اسناد مربوط به سال های شصت و چهار و شصت و پنج به گزارش این حملات به تاسیسات صدور نفت بندر گناوه و همچنین جزیره فارسی اختصاص دارد.(تصاویر شماره سه و چهار)

تصويرشماره سه

تصويرشماره چهار

علاوه بر تاسیسات صادارت نفت و جزایر،سکوهای نفتی ایران نیز بارها مورد حمله دشمن قرار گرفتند.سکوهایی که همواره تعدادی از کارکنان صنعت نفت در آنها مشغول به کار بوده و جان خود را فدای کشور كردند . در سند ثبت شده به شماره3722 مرکز اسناد صنعت نفت،داوود پورضیائی،مسئول ستاد نفت خارک به مدیر مناطق نفتخیز اهواز ( جنوب) گزارش داده است: در ساعت سیزده و سی دقیقه امروز،مورخ بیست و ششم آذر هزار و سیصد و شصت و پنج،سکوی نفتی"ابوذر"مورد حمله هواپیماهای دشمن قرار گرفت و آسیب دیده، آتش سوزی دارد.انشاالله گزارش تکمیلی بعد از حصول اطلاع دقیق معروض خواهد شد.رونوشت به ستاد مستقر در وزارت نفت.(تصویر شماره پنج)

تصويرشماره پنج

نکته قابل توجه در مورد تمامی این حملات،این مهم است که بازسازی و عملیات احیای تاسیسات و بخش های صنعتی و مسکونی جزیره خارک بلافاصله بعد از پایان حمله انجام می گرفته و چه بسا در تداوم حملات،بارها و بارها تکرار شده باشد.اما این تکرار نه تنها بیهوده نبوده،بلکه در خاموشی آتش سوزي ها درجزیره و صادرات از اسکله ها بسیار موثر و مهم بوده است.در همین رابطه می توان نگاهی به سند شماره4402 موجود در مرکز اسنادصنعت نفت داشت .این سند تلفنگرامی است از ستاد نفت مستقر در جزیره خارک به ستاد مستقر در وزارت نفت تهران که ساعت یازده صبح مورخ19خرداد سال هزار و سیصد و شصت و چهار ارسال شده است.در این سند به اقداماتی که بعد از حمله هوایی هجدهم خرداد(یک روز قبل)تا لحظه ارسال تلفنگرام و در راستای برطرف کردن خسارات ناشی از حمله مذکور انجام شده،اشاره شده است:

خسارت رسیدن به ششصد متر کابل تلفن یکصد و پنجاه زوجی
کار برق رسانی به ناحیه مسکونی تا به حال نود درصد تمام شده
جابجایی ترانس شماره2در اثر موج انفجار
اتصال کابل فشارقوی 11کیلووات در اثر همین جابجایی
اتصال کابل فشار قوی 11کیلوواتی در اثر همین جابجایی از ایستگاه فرعی2 به ایستگاه فرعی31
از بین رفتن یک برج نگهبانی مربوط به نیروی دریایی
خسارت وارده به منبع آب شیرین نیروی دریایی
انداختن کابل فشار قوی 11کیلوواتی از ایتسگاه3 به ایستگاه7 جهت برقراری رینگ برق و برق رسانی از طریق رینگ یک که مستلزم حدود 400متر کابل فشار قوی که رو به اتمام می باشد.
آب کردن قیر(کامپوته)گلند 11کیلو وات و آماده كردن اتصال مجدد.(تصویر شماره شش)

تصويرشماره شش

چنانچه در سند فوق می بینيم،انجام عملیات شناسایی،بازسازی و مرمت خسارات ناشی از حملات هوایی توسط تلاشگران صنعت نفت تنها محدود به تاسیسات نبوده و به بخش های دیگر و از جمله جان برکفان نیروی دریایی نیز خدمت رسانی می شده است.از این گونه اقدامات نیز صدها سند در مرکز اسنادصنعت نفت موجود است که به عنوان نمونه به سند شماره 4336 اشاره می شود.این سند تلفنگرامی به تاریخ13/7/1361 از پاد خارک – عملیات خطاب به حراست شرکت ملی نفت خارک است که طی آن ناوبان میرزا از طرف ناخدا دوم رستگاری راد فرمانده پاد خارک خواستار اعزام یک فروند یدک کش قوی به محل ناو شده است.(تصویر شماره هفت)

تصوير شماره هفت

آبهای نیلگون خلیج فارس،شاهد رشادت ، ایثار و از خودگذشتگی کارکنان پرتلاش صنعت نفت در ایام جنگ تحمیلی و در سخت ترین شرایط در سنگر تولید و اقتصاد بوده است.سختی و مرارتی که اوراق اسناد موجود در مرکز اسناد صنعت نفت با بوی آتش و خون،شاهد آن هستند.شاهدی برای ثبت دوام شهدا،جانبازان و ایثارگران ما بر جريده عالم....

                                                                                    فرشید خدادادیان
رئیس واحد پژوهش و تاریخ شفاهی مديريت موزه ها و مركز اسناد صنعت نفت