قيام سي تير 1331؛ درسي تاريخي براي حفظ سرمايه هاي ملي

سي ام تير ماه 1331 يكي از فرازهاي مهم تاريخ معاصر كشورمان است كه وقايع آن با صنعت نفت و تحولات مربوط به آن گره خورده است. آنچه از آن با عنوان قيام سي تير ياد مي شود، در تداوم مبارزات مردم ايران براي حفظ نفت به عنوان يك سرمايه ملي و نسل هاي آينده كشور، رقم خورد.

بهانه رخداد سي تير البته كنار گذاشتن دكتر محمد مصدق نخست وزير وقت – كه هدايت جريان ملي شدن نفت را در مقابل بيگانگان بر عهده داشت- و جايگزيني احمد قوام به فرمان محمد رضا شاه و با همكاري مجلس شوراي ملي بود.

محمد مصدق كه از كارشكني هاي دستگاه حاكمه در دولت خود به ستوه آمده بود، انتقال وزارت جنگ را از شاه و دربار به دولت خواستار شده و در پي رد اين درخواست، استعفاي خود را از نخست وزيري اعلام كرد.

مخالفان مصدق كه گمان مي كردند فرصت مناسبي به دست آمده است، دست به كار شدند و انتصاب احمد قوام (قوام السلطنه) را به نخست وزيري در دستور كار قرار دادند. در پي آن، قوام از سوي مجلس شوراي ملي به عنوان نخست وزير معرفي شد و شاه نيز فرمان نخست وزيري وي را صادر كرد.

محمد قوام نيز بلافاصله با صدور اطلاعيه اي تهديد آميز تغيير مواضع و سياست هاي دولت را اعلام كرد. خوشبختانه آنچه در مقطع حساس تاريخي 25 تا 31 تير 1331 رخ داد، حوادثي بود كه به عقب نشيني نيروهاي ضد ملي و طرفداران غارت سرمايه هاي كشور انجاميد.

هماهنگي رهبران جنبش، مردم، بازار و دانشگاهيان در آن مقطع سبب شد كه قيام سي تير نتيجه دهد و شاه در مقابل خواست ملت عقب نشيني كرده و دكتر محمد مصدق را به نخست وزيري بازگرداند؛ اتفاقي كه متاسفانه در برخي مقاطع حساس ديگر رخ نداد و به سرنگوني دولت ملي مصدق منجر شد.

اگر نفت از زمان اكتشاف و بهره برداري خود در اين كشور تا كنون در حاشيه و متن حوادث بسياري و از جمله وقايع سي تير 1331 قرار داشته است، اما به نظر مي رسد حادثه سي تير حاوي درسي تاريخي براي همه نيروها و طيف هايي باشد كه دل در گرو حفظ منافع ملي و سرمايه هاي كشور دارند. و آن بي شك اتحاد و هماهنگي در روزهاي سخت در برابر مطامع و خواست هاي نامشروع بيگانگان است، زيرا در غير اين صورت حوادثي از راه خواهند رسيد كه دستاورد همه تلاش ها را به يغما خواهند برد و آن روز ديگر پشيماني سودي ندارد!

مهرداد علمداري