به بهانه برگزاري سومین همایش مسئولیت اجتماعی صنعت نفت

رویکرد تاریخی صنعت نفت به مبحث بهداشت محيط

سومين همايش مسئوليت هاي اجتماعي صنعت نفت روزهاي 27 و 28 تير ماه با هدف تبيين نقش و جايگاه صنعت نفت در كمك به توسعه پايدار مناطق عملياتي، با حضور  مديران ارشد اين صنعت، در مركز همايش هاي پژوهشگاه صنعت نفت برگزار شد. مطلب حاضر به اين بهانه نگاهي دارد به پيشينه تاريخي مديريت تصفیه فاضلاب و پسآب در صنعت نفت كه با هم مي خوانيم:

بحث مدیریت و تصفیه فاضلاب و پسآب، گرچه در مناطق مختلف کشور ظاهرا موضوعی جدید است، اما در صنعت نفت ازپیشینه ای تاریخی برخوردار است.

صنعت نفت ايران در منطقه اي شكل گرفت كه قبل از حضور كاوشگران، طبيعتي، بكر و دست نخورده داشت. در جغرافيايي كه پاي انسان كمتر به آن باز شده باشد، طبيعتا آلودگي و تخريب نيز كمتر خواهد بود، اما ايجاد كلوني هاي كارگري در مناطق مختلف نفتخيز توليد آلودگي و پسماند و زباله و در نتيجه مشكلات زيست محيطي را به همراه داشت و تجربه اروپايي كاوشگران به آنان ثابت كرده بود كه همپاي توسعه فعاليت هاي صنعتي بايد برنامه ريزي هاي بهداشتي و زيست محيطي را نيز به انجام برسانند. به همين دليل بود كه ايجاد واحد بهداشت محيط تقريبا همزمان با ابتداي فعاليت صنعت نفت انجام شد.

تابستان هاي گرم و مرطوب خوزستان بهترين محيط براي زندگي و تپشه مالاريا بود. آنچه در سوماترا و هند و مناطق گرم و مرطوب عامل مرگ بسياري از اروپاييان جستجوگر نفت و تجارت شده بود، تجربه ناگواري بود و به همين دليل در دره هاي اطراف ميدان نفتون (مسجدسليمان) و نيزار هاي آبادان و خرمشهر و ديگر مناطق، واحد بهداشت محيط با برنامه هاي زمان بندي شده  فصلي همواره سم پاشي ضد مالاريا را به انجام مي رساند. گو اينكه علاوه بر مالاريا، سم پاشي براي از بين بردن ديگر عوامل بيماري زا نيز همواره انجام می شد.

سم پاشان اداره بهداشت كپسول هاي مخصوصي را كه در آن سم ساخته و كمپرس مي شد، به دوش مي انداختند و در كنار جوي هاي آب، كانال هاي فاضلاب، نيزارها و دره هاي اطراف مناطق مسكوني سم پاشي محيط را به انجام مي رساندند.

حوضچه باقي مانده از تاسيسات تصفيه پساب در منطقه بي بيان مسجد سليمان با قدمت بيش از يك قرن

در اين ميان، چهارپايان براي حمل ادوات كار از اهميتي ويژه برخوردار بودند و چنين بود كه چهارپايان اداره بهداشت نيز در شرايطي بهتر از هم نوعان آزاد و سرگردان خود قرار داشتند! علوفه و اصطبل و معاينات دامپزشكي و شماره هاي شناسايي از جمله اين ويژگي ها بود.

فعاليت هاي واحد بهداشت محيط، البته تنها محدود به سم پاشي نبود. در حالي كه معماري اروپايي در مناطق نفتخيز نخستين شبكه هاي فاضلاب را بوجود آورده بود، ايجاد مراكزي براي تصفيه فاضلاب هاي انساني در گوشه كنار مناطق مسكوني، ديگر اقدام مهمي بود كه انجام مي پذيرفت.

رودخانه كارون در استان خوزستان از نظر جغرافيايي در پست ترين قسمت از شمال استان به جنوب آن سرازير است و اگر امروزه به دليل رعايت نكردن مسايل زيست محيطي، وقتي به اهواز، مركز استان خوزستان مي رسد، در بالاترين حد آلودگي ميكروبي و ويروسي ناشي از سرايت پسآب هاي انساني و تاسيساتي است و جز با تصفيه دقيق شيميايي قابل شرب نيست، در يكصد سال پيش با ايجاد مراكز تصفيه فاضلاب انساني در مناطق مشرف به رودخانه كارون و دفع و امحاي فضولات توسط واحد هاي بهداشت محيط در مناطق شركتي، چنين مشكلي وجود نداشت.

حوضچه هایي از چنین تاسیسات بهداشتی در مناطق نفتخیز باقی مانده است، از جمله در منطقه بی بیان مسجدسلیمان نمونه ای از این تاسیسات وجود دارد كه بيانگر سابقه بیش از یکصد ساله این موضوع در صنعت نفت است.

موارد بالا مي تواند در کنار بحث موزه های تاسیسات صنعتی نفت در مسجدسلیمان و مناطق نفتخیز، به عنوان بخش های جنبی و براي معرفی اقدامات صنعت نفت در زمینه زیست محیطی، مورد توجه قرار گيرد، به علاوه بازسازی آين آثار آنها را به سندی ماندگار در زمينه فعاليت هاي اجتماعي صنعت نفت بدل خواهد كرد.

اين نكته حائز اهميت است كه صنعت نفت در طول دوران فعاليت يكصد و اندي ساله خود، همواره به مسئله بهداشت محيط توجه ويژه داشته و مسايلي كه امروزه تحت عنوان مسايل زيست محيطي در جهان  مطرح شده، همواره در اين صنعت مورد توجه بوده است.

فرشید خدادادیان