رویداد نگاری نفت در دوران دفاع مقدس- قسمت آخر

مناطق نفتخیز در نخستین سال جنگ تحمیلی

همانگونه که در بخش نخست اشاره شد، نشانه ها و حتی آسیب های جنگ پیش از 31 شهریور 59  مناطق نفتخیز را تحت تاثیر قرار داده بود؛ از همان اوایل مرداد که دشمن دکل های حفاری مستقر در مرز دهلران و چشمه خوش را هدف حملات ایذایی قرار داد، تقریبا هر روز گزارشی از تیراندازی های پراکنده نیروهای مرزی عراق به سمت دستگاه های حفاری و اقامت گاه کارکنان در استان ایلام، مخابره می شد؛ این حملات بتدریج بیشتر و بیشتر شد تا جایی که سرانجام اوایل شهریور عده ای از کارکنان، محل کار خود را ترک نموده به یونیت (واحد بهره برداری) چشمه خوش- یکی از دو کارخانه نزدیک به آن موقعیت، پناه بردند و برخی نیز به اهواز برگشتند.

مهندس بهمن سروشی مدیر وقت عملیات مناطق نفتخیز در این باره می گوید: "چیزی نمانده بود کار حفاری در آن مناطق تعطیل شود قبل از این در نشست ها و گفت و گوهایی با مسئولان استان ایلام و فرماندهان مرزبانی موضوع تامین امنیت دکل های واقع در نوار مرزی مطرح شده بود، اما همکاری آنها نیز تغییری در اوضاع ایجاد نکرد." 

 وي مي افزايد: "روز دوازدهم یا سیزدهم شهریور ماه 1359 من به اتفاق مرحوم شهیدتندگویان به مقر فرماندهی لشکر 92 زرهی رفتیم تا با همراهی استاندار و فرمانده ارتش از نزدیک اوضاع منطقه دهلران و چشمه خوش را بررسی کنیم. سوار بر یک چرخبال نظامی به منطقه رفتیم و در محل واحد بهره برداری بیات (دهلران)* فرود آمدیم؛ خلبان می گفت جلوتر نمی رود؛ چون هفته گذشته به صورت اشتباهی، یکی از هلی کوپترها را نزدیک مرز هدف قرار داده اند!"

"بناچار سوار بر ماشین به سمت مرز آنجا که یکی از دکل ها مشغول به کار بود، رفتیم. در آنجا بعد از خوش و بش با کارکنان، از محل چاه و کمپ کارکنان، دیدن کردیم، همکاران آثار برخورد تیر به بدنه کاروان ها را به ما نشان دادند و گفتند تیراندازی ها به صورت پراکنده و بیشتر شب هنگام انجام می شود. بعد ما را به سمت خاکریزی بردند که خودشان با بلدوزر ایجاد کرده بودند تا میان آنها و عراقی ها حائل باشد."

"من و شهید تندگویان به اتفاق آقای غرضی و فرمانده لشکر از خاکریز بالا رفتیم و آنجا بود که من متوجه وخیم بودن اوضاع شدم؛ جای جای آن قسمت از مرز تانک ها و خودروهای زرهی به صف شده بود. در این سوی مرز اما، تقریبا هیچگونه تمهید دفاعی مشاهده نمی شد، یا حداقل ما نمی دیدیم." (بهمن سروشی.1396)

خوزستان وضعیت با ثباتی نداشت؛ فعالیت گروه های مسلح، خرابکاری ها در راه آهن، خطوط لوله نفت و حتی بازار، شرایط دشواری در اين استان زرخیز ایجاد کرده بود که دست کمی از جنگ نداشت؛ علاوه بر این زمستان گذشته سیلاب ویرانگر کارون بخش مهمی از زمین ها و مزارع حد فاصل شوشتر تا اهواز را به زیر آب برده و آوارگی و دربدری اهالی صدها روستا را سبب شده بود.

حالا هم از جانب مرز بوی باروت می آمد و جنگی در راه بود که کارشناسان قادر نبودند ابعاد آسیب ها، مدت و شدتش را تخمین بزنند. اکثریت جامعه جنگ را فقط در حد درگیری خیابانی با نیروهای نظامی رژیم گذشته تجربه کرده یا از صفحه تلویزیون و روی پرده سینما دیده بودند. اما انگیزه مردم برای دفاع و آمادگی روحی آنان به طرزی خارق العاده بالا بود.

استانداری خوزستان پس از بازدیدهای متعدد از نقاط مرزی و دریافت گزارش های مستند از تزاحم و تحرک نیروهای عراقی در نوار مرزی، اواسط شهریور در جلسه ای با مدیران دستگاه ها مقرر نمود آمادگی لازم را برای مقابله با گسترده شدن این حملات ایذایی داشته باشند تا در صورت وقوع جنگ غافلگیر نشوند. مهندس سروشی به نمایندگی از مناطق نفتخیز در این نشست نیز حضور داشت. مجموع جلسات هم اندیشی مرتبط با این موضوع منجر به تدوین دستورالعملی شد که طی آن تمام دستگاه ها موظف شدند تمهیدات لازم را برای هماهنگی بیشتر و مقابله با حمله احتمالی دشمن فراهم نمایند.

جنگ روز 31 شهریور 1359 رسما آغاز شد و همان روز نخست چند فرودگاه مهم کشور و پایگاه های هوایی ارتش هدف حمله بمب افکن های عراقی قرار گرفت؛ در اهواز فرودگاه این شهر بمباران شد و ساختمان دوطبقه، مرکز مناطق نفتخیز واقع در نیوسایت را هم لرزاند.

در بمباران روزهای بعد یک ترکش بزرگ به ضلع جنوبی این ساختمان نیز برخورد کرد که به دفتر کار رییس اداره کل تعمیرات آسیب هایی وارد ساخت اما تلفاتی در پی نداشت.

علمدار متولی
https://t.me/iranoilhistory

* در این دو منطقه علاوه بر چاه های نفت دو کارخانه بهره برداری با گنجایش حدود 50 هزار بشکه در روز وجود داشت که نفت تولیدی آن از طریق خطوط لوله به اهواز منتقل می شد. این منطقه با وجود بعد مسافت، در تقسیمات عملیاتی مناطق به "زون شمال اهواز" موسوم بود. واحدهای دهلران و چشمه خوش پس از جنگ توسط مناطق نفتخیز بازسازی و راه اندازی شدند و اکنون در حوزه عملیات نفت مرکزی قرار دارند.