به بهانه تخريب بافت قديمي شهر دارخوين

ضربه اي ديگر بر ميراث فرهنگي و نفت

اكبر نعمت الهي

گويند بازرگانی بار شیشه بر پشت چهارپایی نهاده بود و در پوششی برای محافظت، حمل مي كرد. چون بر دروازه شهر رسید، نگهبان بر طریق مالوف ضربه ای با چماق خویش بر بار بنواخت و گفت: "ای مرد چه داری؟" بازرگان که در بیم فرود آمدن ضربه دوم بود، گفت: "اگر یک ضربه دیگر بزنی، هیچ ندارم!"

اكنون حكايت ميراث فرهنگي آسيب پذير ما است كه با ضرباتي كه هر روز در گوشه و كنار اين ملك دريافت مي كند، بيم آن مي رود كه در معرض نابودي قرار گيرد.

در تازه ترين اين موارد، شهرداري دارخوين، يك بناي قديمي را در اين شهر نفتي كه متعلق به شركت ملي مناطق نفتخيز جنوب است، تخريب كرده تا در محل آن واحدي تجاري ايجاد كند! اين در حالي است كه حدود يك ماه و نيم قبل از آن، تخريب سه واحد مسكوني و يك انبار نفت قديمي، به بهانه تعريض خيابان، با اعتراض وزارت نفت، مديريت موزه ها و مركز اسناد صنعت نفت، اداره ميراث فرهنگي استان خوزستان و مردم محلي رو به رو شده بود.

متاسفانه شهرداري دارخوين بدون توجه به اين اعتراضات و علي رغم شكايت ميراث فرهنگي استان به مراجع قضايي، به روند وارد آوردن ضربه هاي خود به بافت قديمي شهر دارخوين ادامه مي دهد. اين در شرايطي است كه واكنش هاي اوليه نيز همگي حكايت از وجود نگراني هاي نسبت به از ميان رفتن ميراث شهري نفتي با قدمت صد و اندي ساله داشت.

اين بخش از بناهاي دارخوين كه تعدادي از آنها تخريب شده و بيم از ميان رفتن و تخريب بناهاي همجوار آن همچنان وجود دارد، بخشي از بافت قديمي شهر دارخوين محسوب مي شوند كه در گذشته از آنها به عنوان تاسيسات نفتي مانند كارگاه تعميرات، سينما، حراست و... استفاده مي شده است.

نكته ديگر اين كه علاوه بر خود بناها، برخي مواد و مصالح به كار رفته در آنها نيز از قدمت فراواني برخوردارند كه به عنوان مثل مي توان به لوله هاي به كار رفته در اين بناها اشاره كرد که از قدیمی ترین لوله های نفت و از نوع دایسی بوده اند.

متاسفانه شنيده ها از احتمال واگذاري اين مصالح به آهن فروشان محلي حكايت دارد، حال آن كه شايسته بود اين اموال در اختيار مسئولان نفتي قرار مي گرفت يا به تلمبه خانه دارخوين كه در نزديكي اين محل قرار دارد و اخيرا با تلاش هاي مديريت موزه ها و اسناد صنعت نفت به ثبت ملي رسيده است، انتقال مي يافت.

به هر صورت در اهميت دارخوين به عنوان يكي از قديمي ترين شهرهاي نفتي ايران كه ميراث فراواني از سال هاي نخستين صنعت نفت در آن وجود دارد، شكي نيست. منطقه اي كه تلبمه خانه قديمي آن يكي از نقاط اتصال مهم ميان ميدان هاي نفتي مسجد سليمان و پالايشگاه آبادان بود و دهه هاي متوالي نقش مهمي در انتقال نفت خام به بزرگترين پالايشگاه كشور داشت.

اقدام وزارت نفت در ثبت ملي اين تلمبه خانه قديمي و تبديل آن به يكي از موزه هاي نفتي نيز اميد بسياري در دل علاقه مندان به ميراث فرهنگي شهر دارخوين و منطقه شادگان و نهايتا حفظ بخشي از تاريخ نفت كشور، برانگيخته بود. آن هم در شرايطي كه پروژه موزه نفت دارخوين در قالب طرح موزه ها و مركز اسناد صنعت نفت، وارد مراحل اجرايي خود شده است.

با اين همه جاي بسي تاسف است كه بناهاي قديمي كه به هر صورت سال ها پابرجا مانده و حتي زماني كه به عنوان محل مسكوني مورد استفاده شهروندان قرار گرفته اند، در حفظ آنها به شكل اوليه كوشش شده است، اكنون توسط متوليان شهري كه بايد حافظ اين ميراث باشند، مورد بي توجهي و تخريب قرار مي گيرد.

اين در شرايطي است كه امروزه بسياري از كشورها همه توان خود را مصروف بازسازي و احياي ميراث گذشته خود مي كنند تا از اين رهگذر، هويتي براي خود و مردم كشورشان، پديد آورند؛ گرايشي كه نه فقط در كشورهاي توسعه يافته كه در كشورهاي در حال توسعه نيز مشاهده مي شود.

نمونه اش در منطقه كشور آذربايجان است كه اخيرا تلاش هاي گسترده اي را براي بازسازي ميراث نفتي و كسب برخي عناوين اولين در منطقه و جهان، به كار بسته است. بنا بر اين آيا رواست در شرايطي كه ديگران نداشته ها را به داشته ها تبديل مي كنند، ما با داشته هاي مان اين گونه رفتار كنيم.

نبايد فرآموش كرد كه تخریب آثار ملی به هر بهانه ای قابل قبول نيست، چه اين آثار نه فقط به مردم يك شهر و يك منطقه و كشور كه به جهانيان تعلق دارد و هر گونه غفلت در حفظ و حراست از آنها امري نابخشودني است كه نسل حاضر و آيندگان آن را بر ما نخواهند بخشيد.

ضروري است شركت هاي زيرمجموعه نفت نسبت به نگه داري و پاسداري از ميراث قديمي اين صنعت، بيش از گذشته كوشا باشند و نگذارند بر اثر بي توجهي، ساختمان ها، ابنيه و تجهيزات قديمي صنعت نفت از بين برود.