موزه نفت آبادان؛ جذابیت های صنعتی صد ساله

گفت ‌و گو با فرشید خاییز، رییس روابط عمومی شرکت پالایش نفت آبادان
و نماینده طرح موزه‌های صنعت نفت

تاسیس موزه های نفت آبادان با توجه به اهمیت ، نقش و جایگاه صنعت نفت در آن، هم اکنون در پنج نقطه این شهر در حال انجام است. به این مناسبت گفت‌وگویی با فرشید خاییز، رییس روابط عمومی شرکت پالایش نفت آبادان و نماینده طرح موزه‌های صنعت نفت انجام داده ایم که ذیلا می خوانید:

* در حال حاضر پنج نقطه برای تاسیس موزه نفت آبادان انتخاب شده است، ممکن است در این مورد توضیح دهید.

انتخاب پنج نقطه برای تاسیس موزه در آبادان بدین دلیل صورت گرفته که این شهر آثار و بناهای تاریخی زیادی در ارتباط با صنعت نفت دارد. در حال حاضر مقدمات لازم برای برپایی موزه های نفت در مکان های زیر در آبادان در دست انجام است.

اول نیروگاه شماره یک پالایشگاه آبادان، به عنوان نخستین پالایشگاه کشور، دوم اسكله‌هاي شماره­ های 1 الي 11 که محل نگهداری جرثقیل های تاریخی اکوان و گوگرد و پایانه­ای قدیمی برای فروش نفت بوده اند، سوم پمپ بنزين آبادان است نخستین جایگاه سوخت کشور محسوب می شود، چهارم مدرسه آموزشی و حرفه‌اي (تكنيكال اسكول) به عنوان اولين هنركده بازآموزي كاركنان صنعت نفت در ايران و بالاخره خانه های تشريفاتي شامل سه ساختمان در منطقه بريم.

این نقاط به ترتیب اولویت به موزه تبدیل می شوند تا ضمن حفاظت از این آثار مردم نیز به بازدید از آنها تشویق شوند.

* جذابیت های موزه نفت آبادان را برای شهروندان آبادانی و سایر مخاطبان چگونه ارزیابی می کنید؟

در درجه اول باید عرض کنم موزه نفت به دلیل قدمت تاریخی و صنعتی نفت در آبادان، مخاطبان زیادی را به خود اختصاص خواهد داد. حفظ و نگهداری آثار قدیمی و انتقال آنها به نسل آینده،  تاثیر مطلوبی بر آینده می گذارد، تا بدانیم که ما بر شانه انسان های بزرگی ایستاده ایم. تاریخ گذشته و تجربیات آن چراغ راه آینده است. مثلا شما نمایی از اولین سری اتوبوس‌ها را در آبادان قدیم می‌بینید؛ همین عکس یا تصویر، نوستالوژی یا به اصطلاح، غم غربت شما را تسکین می‌بخشد. گاهی نیز غریزه کنجکاوی تحریک می‌شود که مثلا صد سال پیش در فلان شهر یا در فلان محله، چه اتفاقی افتاده و چه خبر بوده است؟ مثلا آدم های آن دوران چطور لباس می‌پوشیدند؟ کمیسری و کلانتری چه شکل و قیافه‌ای داشته یا بهداری و مسایل بهداشتی در چه وضعیتی قرار داشته است؟ این‌ها دیگر نوستالوژیِ صرف نیست. مخاطب می‌خواهد ببیند در گذشته چه خبر بوده و چه اتفاقاتی رخ داده است؟

* فکر می کنید موزه نفت آبادان چه اطلاعاتی را در مورد گذشته این شهر و صنعت نفت به مردم می دهد؟

موزه می تواند اطلاعاتی در مورد وضعیت شهر آبادان و چگونگی ورود مدرنیته در گذشته به آنها بدهد. مثلا چراغ‌هایی که خیابان ها و معابر را روشن می‌کردند، چه شکلی بودند؟ مناسبات اجتماعی انگلیسی‌ها با مردم چگونه بود؟ یا مسئله نفت چقدر بر فرهنگ مردم تاثیر گذاشته و چیزهایی از این قبیل... برای مثال در صنعت نفت در ابتدا چیزی به نام جوشکاری وجود نداشت. کارگران ابتدا با صنعت ریخته‌گری و پرچکاری آشنا شدند. تقریبا دو دهه، وضعیت به همین روال گذشت. یعنی ریخته‌گری و پرچکاری مقدم بر جوشکاری بود. بر همین اساس ما قالب های ریخته‌گری زیادی در انبارهای خود داریم، البته تعداد بسیاری از آنها از بین رفته. این‌ها شاید الان به درد کسی نخورد، ولی دیدنشان از نزدیک برای اهل فن، بسیار غنیمت است، چون به‌ عینه می‌بینند که کارگران صد سال پیش چطور با وسایل ابتدایی و قالب‌های معمولی توانستند قطعات مورد نیاز پالایشگاه را تامین کنند.

همچنین یکی از مسائل مهم امروز همزیستی مسالمت آمیز است که این اتفاق یک قرن پیش در آبادان رخ داده است. زمانی که قومیت های مختلف ایرانی در یک جا در کنار هم با مسالمت زندگی می کردند و فرهنگ یکدیگر را پذیرا بودند. مانند عرب ها، کردها، اصفهانی ها، شیرازی ها، لرها، بلوچ ها، بندری ها، ترک ها  و .. که با هم در یک موقعیت جغرافیایی زندگی می کردند و در واقع آبادان یک ایران کوچک بود.

* گویا مردم هم اقلامی را به موزه‌ها اهدا کرده‌اند، معمولا اینها را از کجا می‌آورند؟

البته این موضوع به فرهنگ سازی نیاز دارد. لاکن دوستداران تاریخ، آنهایی که فهم صحیحی از موزه دارند، از چیزهایی که از گذشته خود و بستگانشان در خانه‌هایشان وجود دارد؛ از آنچه گاهی از نسل های قبل به جا مانده است، به موزه اهدا می کنند. اینها را با عشق و علاقه حفظ کرده اند و حالا با خبردار شدن از اینکه تشکیلاتی به نام موزه نفت در حال پا گرفتن است، آنها را می آورند تا به نام شان ثبت شود. 

* ممکن است مثالی در این خصوص بزنید؟

مثلا یک ساعت زنجیردار قدیمی، یک فانوس توری، یک دوربین آکوردئونی، یک تلفن بدون صفحه شماره‌گیری، یک گرامافون بوقی، یک کارت شناسایی۹۰ ساله! و....

 * یعنی مردم این‌ها را از خانه خود به موزه آورده‌اند؟

 بله... چرا که نه! آن‌ها دوست دارند آنچه را که دارند در اختیار دیگران هم بگذارند و دیگران را در بهره‌ بَری از آن سهیم کنند، این ماجرا عملا اتفاق افتاده و در آینده هم اتفاق می افتد، مقدار قابل توجهی از محتویات موزه‌ها را اقلام مردمی تشکیل می‌دهد.

* اکنون موزه نفت آبادان در چه مرحله ای قرار دارد؟

تاسیس موزه آبادان با جدیت در حال پیگیری است، هر چند به دلیل گرمای هوا، کار در تابستان با شتاب دلخواه پیش نرفت، اما با این همه کارهای بسیاری انجام شده است و ما به شکل گیری نخستین موزه های نفت در آبادان در آینده نزدیک بسیار امیدواریم.

البته ما ۷ سال پیش یعنی در یکصد سالگی نفت، به همین قصد، کارهای فرهنگیِ خودمان را آغاز کردیم. از جمله انتشار ویژه‌نامه ارزشمندی به نام «مجموعه داستان نفت» که در واقع گزیده‌ای بود از منتخب همایش سراسری داستان‌های نفت، به مناسبت یکصد سالگی صنعت نفت در آبادان. این حرکت زیبایی بود.

* با این حساب، می‌توان گفت که ایده ایجاد موزه، طرح جدیدی نیست؟

طرح جدیدی نیست، اما ایجاد موزه نفت هیچ گاه به این جدیت دنبال نشده بود. برای اجزای این طرح در آبادان نقشه ای ترسیم شده که بسیار جامع و کامل است که ان شاء ا.. با پیاده شدن آن علاوه بر مردم خونگرم آبادان و اهالی صنعت نفت، مردم سایر نقاط کشور هم می توانند از آن دیدن کنند و برای آنها جذابیت خواهد داشت. از این رو بدون شک به رونق گردشگری در این شهر نیز کمک خواهد کرد.