موزه های نفت و بازیابی هویت تاریخی

به بهانه آغاز همكاري هاي علمي و پژوهشي ميان موزه ها و مركز اسناد صنعت نفت و دانشگاه تهران

* مهناز  محمدی

همزمان با پیدایش نفت در کشور فصل جدیدی از تاریخ برای مردم ایران زمین رقم خورده است. در هر مکانی از ایران که نفت حضور دارد آثاری به قدمت تاریخ این صنعت به وضوح قابل مشاهده است. آثاری که  بیانگر شیوه و سبک خاصی از فعالیت ها و دوران مربوطه را شامل می شود. از چاه شماره یک مسجد سلیمان تا کارخانه حلب سازی کرمانشاه همگی دارای هویت تاریخی هستند که در تاریخ ایران زمین ماندگار شده اند، هویتی برآمده از فرهنگ وهنر مردمان در اعصار مختلف که نفت به آن ها معنی خاصی داده است.

متاسفانه با توجه به نقشی که نفت در اقتصاد ایران داشته همواره بعد اقتصادی این صنعت بیشتر مورد توجه قرار گرفته و هویت تاریخی و میراث ماندگار آن کمتر مد نظر بوده است.

خوشبختانه در سال های اخیر با شکل گیری مدیریت موزه ها و اسناد صنعت نفت ایران، ‌توجه به این میراث ماندگار مورد اهتمام جدی قرار گرفته و به همگان یادآور شده که نفت فقط همان ماده سیاه نیست و دارای هویتی ازتاریخ،‌ فرهنگ، ‌هنر و به طور کل تمدنی عظیم است که محیط پیرامونی خود را احاطه کرده است.

به طور مثال  مروری بر سبک زندگی مردم و تاریخ شهر آبادان، با توجه به شکل گیری پالایشگاه آبادان در سال ۱۲۹۱ به عنوان نخستین پالایشگاه خاورمیانه گویای این واقعیت است که شکوفایی فرهنگی و هنری، رونق مادی و رفاه اجتماعی همگی به همراه صنعت نفت به عنوان نیرویی پیشران برای مردم این منطقه فراهم شده است، ‌با این حال می توان دریافت که نفت به واسطه منافع اقتصادی که داشته، از یک صد و اندی سال تپیش تا کنون، همواره نقطه عطف شکل گیری بسیاری از تحولات سیاسی، اقتصادی،‌ اجتماعی و فرهنگی درایران بوده است.

از این رو حفظ میراث ماندگار نفت و جمع آوری آثار به جا مانده از تمدن بزرگ و کهن این صنعت، کاری بسیار ارزشمند و قابل تامل است. در واقع می توان یاد آور شد که این اقدام نقش برجسته ای در معرفی هویت تاریخی این صنعت به همگان دارد و یادآور بازیابی از هویت تاریخی است که با نفت عجین شده است.

درهمین زمینه مدیریت موزه ها و اسناد صنعت نفت ایران با درک اهمیت این موضوع  به دنبال معرفی هویت و تمدن عظیم نفتی ایران به علاقه مندان و انتقال آن به نسل های آینده است که با انجام کارهای علمی و پژوهشی در عالی ترین سطوح قصد انجام چنین کارهایی دارد که تا کنون نیزبا راه اندازی موزه بنزین خانه آبادان به عنوان قدیمی ترین جایگاه عرضه بنزین در خاورمیانه و شکل دهی پارک موزه ها در شهرهای مسجد سلیمان، ‌تهران، آبادان، سبزوار، موزه تفت کرمان و ... توانسته موفق عمل کند.

بر این اساس درهفته گذشته و همزمان با هفته میراث فرهنگی و روز جهانی موزه، در قالب امضای یک یادداشت تفاهم نامه، همکاری پژوهشی، علمی و هنری،  میان مرکزموزه ها و اسناد صنعت نفت ایران و دانشگاه تهران آغاز شد. مشارکت در انجام طرح ها و مطالعات کاربردی، شناسایی مستندات، ‌مستند سازی، مرمت و بازسازی، طراحی و تولید آثار هنری، فعالیت های آموزشی و ترویجی در حوزه موضوعات صنعت نفت با استفاده از امکانات طرفین بخشی از مفاد این تفاهم نامه به شمارمی آید. بی تردید مرکز موزه ها و اسناد صنعت نفت ایران به عنوان مرجعی اثر گذارنقش برجسته ای را در بازیابی هویت تاریخی صنعت نفت ایران برعهده دارد، هویتی که در میان اسناد، نقش و نگارهای بناها و اشیاء و تجهیزات به جا مانده از آن دوران برای علاقه مندان جذاب است.