علی- الله جانی
كارشناس بخش پژوهش و تاریخ شفاهی مديريت موزه ها و مركز اسناد صنعت نفت
در روز 28 شهریورماه سال 1355، خبر تاسیس شرکت ایران و ژاپن به منظور ساختن بزرگترین مجتمع پتروشیمی جهان در شماره 15115 روزنامه اطلاعات به چاپ رسید.
براساس خبر مندرج در روزنامه، «باقر مستوفی» مدیرعامل وقت شرکت پتروشیمی ایران، اعلام کرد:
«مجتمع پتروشیمی ایران و ژاپن عظیم ترین مجتمعی است که در نوع خود در جهان ساخته خواهد شد. ساختمان این مجتمع حدود سه سال و نیم به طول می انجامد و بهره برداری از آن از اواخر سال 2538 شاهنشاهی [1358] آغاز خواهد شد.»
مستوفی اضافه کرد: «ایران 150 میلیون دلار و ژاپن 150 میلیون دلار در این طرح سرمایه گذاری نقدی کرده اند و منابع ژاپنی از طریق بانک صادرات و واردات، 833 میلیون دلار و ایران نیز 660 میلیون دلار وام می پردازد.»
ساخت این مجتمع عظیم پتروشیمی با وقوع انقلاب اسلامی و سپس شروع جنگ تحمیلی نیمه کاره رها شد و متخصصان ژاپنی برای همیشه ایران را ترک گفتند. در طول جنگ این مجتمع بارها مورد حملات نیروی هوایی عراق قرار گرفت و خسارات هنگفتی به آن واردشد . از طرف دیگر، نیاز نیروهای نظامی ایران به ادوات و تجهیزات موجود در مجتمع، باعث شد که مابقی اموال و تاسیسات جان به در برده از حملات هوایی دشمن، توسط نیروهای خودی مورد بهره برداری قرار گیرد. بدین ترتیب در پایان جنگ، چیزی از مجتمع باقی نمانده بود.
پس از خاتمه جنگ و شروع بازسازی خسارات ناشی از آن، این مجتمع با تغییر نام به «مجتمع پتروشیمی امام خمینی» توسط مهندسان و پیمانکاران ایرانی مورد بهره برداری قرار گرفت.
برخی از اسناد این مجتمع که مربوط به آن دوران است، در آرشیو پتروشیمی مستقر در مرکز اسناد صنعت نفت (واقع در شهر ری)، نگهداری می شود و هم اینک این مجموعه آماده ارائه خدمات پژوهشی به مراجعه کنندگان و پژوهشگران این حوزه است.