تاريخچه اي از طرح اقماری درخشكي

*سید نعمت اله امام

طرح اقماری ابتدا در آمریکا ، با توجه به توسعه صنعتی و وجود مسافت های زیاد در بین  ايالت هاي پهناورو عدم امکان اقامت و کار در یک محل شروع شد و در نهايت  پس از كش و قوس هاي فراوران راهکارهایی مشابه طرح اقماری امروزه به اجرا درآمد . کار در طرح اقماری در ایران از زمان کنسرسیوم نفت به علت گستردگی تاسیسات نفتی، ابتدا در ارتباط با تاسیسات دریایی و سپس بخش هایی از خشکی آغاز شد. نخستين شروع کار اقماری در ایران دربخش خشكي در تلمبه خانه گوره (نزدیک بندر گناوه) بود ، كه نفت خام صادراتي توسط اين تلمبه خانه از طریق لوله های زیردریایی به خارک ارسال می شد. تلمبه خانه گوره که از نظر سازمانی جزء منطقه عملياتي  گچساران بود، به علت جاده کوهستانی و نفس گیر، اتلاف وقت زیاد در هنگام ایاب و ذهاب و هزینه های بالای احداث جاده های مناسب و خستگی افراد در ساعات ایاب و ذهاب، موجب شد که تعدادی کانکس در جوار تلمبه خانه کوره نصب شود و کارکنان را به صورت مجردی اسکان دهند، ولی هنوز برنامه مدون کاری و استراحت نیز برنامه ریزی نشده بود.
بعد ازتلمبه خانه گوره، نوبت گارد مسلح نفت بود. افراد حراستی که با گذراندن دوره های رزمی و نظامی برای حراست از تاسیسات نفتی گسترده در خوزستان، ایلام، کهکیلویه و بویراحمد به صورت اقماری به کار گرفته شدند.
با احداث تاسیسات جدید در مناطق دوردست و به منظور جلوگیری از اتلاف وقت زیاد در ایاب و ذهاب،فعاليت در آن تاسیسات نیز به صورت اقماری برنامه ریزی شدند.

طرح اقماری،  ابتدا به صورت 3 هفته کار و یک هفته استراحت برنامه ریزی شده بود ولی مشکلات دوری از خانواده برای عده ای مشکل ساز شد، بنابراين طرح 2 هفته کار و 2 هفته استراحت مطرح و اجرا شد که اکنون کارکنان مشمول این طرح که کم هم نیستند، بدین صورت در صنعت نفت مشغول به فعاليت هستند .
گفتني است ، کارکنان رسمي خدمات یدک کش ها كه در ماهشهر و يا خارك ساكن بودند ، سال های دور به صورت 48 ساعت كار بر روی یدک کش و 48 ساعت استراحت در منزل به فعاليت مي پرداختند . از سوي ديگر ، كارکنان پیمانکاری یدک کش های استیجاری نيزکه خارجی بودند، با توجه به مقررات آن شرکت ها، معمولا چندماه در دریا و دو هفته استراحت در کشور مطبوع خود بودند.
بيشتر خانواده کارکنان شاغل در طرح اقماری ساکن شهرهای مختلف در سراسر کشوربودند و افراد شاغل، از فرودگاه های تهران، اهواز، شیراز و بوشهر به محل کار و بالعکس جابجا مي شدند و برای مسافرت در خشکی تا فرودگاه های مذکور با توجه به بعد مسافت، کرایه های متناسب با نرخ روز به آنان پرداخت می شد.
مزایای طرح اقماری که به صورت 12 ساعت کار و 12 ساعت استراحت براي كاركنان در کمپ ها بود، بسیار چشمگیر بود و به علاوه مزایای دیگری نیزبراي شركت نفت ازجمله عدم نیاز به سرمایه گذاری بسیار گزاف برای احداث شهرک های مسکونی داشت .  از سوي ديگر مهمترين مشكل طرح اقماري دوري كاركنان از خانواده بود كه اين موضوع تبعاتي را نيز براي كاركنان در پي داشت .