ماجراي طلاي سياه ايران (2)

سيد هاشم هوشي سادات

صدور اولين محموله نفت

در سال 1912 ميلادي (1291شمسي) نخستین محموله نفت خام ایران به میزان 43000 تن صادر شد و در سال بعد به 81000 تن رسید . در سال 1914 ميلادي بالغ بر 274000 تن نفت تصفیه شده در تصفیه خانه آبادان صادر شدکه البته قسمت مهم آن را نیروی دریایی انگلستان و متفقین در عملیات جنگی ( با شروع جنگ جهانی اول در سال 1914 ميلادي ) به مصرف می رساندند .
این تحول زمینه ای شد تا ایران بیش از پیش در مرکز ثقل تحولات قرار گیرد و جریان جنبش های اجتماعی سرزمین مان با نفت گره بخورد .
البته به قول نویسنده کتاب " جنبش ملی شدن صنعت نفت ایران" پس از استقرار رژیم مشروطه در ایران به سال 1286 و تدوین و تصویب قانون اساسی توسط نمایندگان مردم که برطبق اصل 24 آن ، دادن هر نوع امتیاز و موافقت با کلیه قراردادها و  مقاوله نامه ها منوط به تصویب مجلس شورا بود ، نمایندگان مجلس اول شورای ملی ، به بحث کوتاهی درباره مقررات امتیاز نامه و مواد قرارداد قناعت کردند .
این نکته را نیز باید اذعان كرد که در آن موقع ، اهمیت نفت هنوز آشکار نشده بود و پیشرفت های علمی و فنی برای کاووش نفت و استفاده از آن ، مراحل ابتدایی را طی می کرد ."
قبل از ادامه مطلب ذکر نکته ای در مورد " قرارداد دارسی " مطلوب است .

قرارداددارسي

در قرارداد دارسی که پس از مهر و امضای امین السلطان صدر اعظم و توشیح مظفرالدین شاه وارد مرحله اجرایی شد ، امتیاز اکتشاف استخراج ، حمل و نقل و فروش نفت ایران در سراسر کشور به استثنای 5 ایالت شمالی که عملا بر طبق قراردادهای 1907 و 1915 ميلادي زیر نفوذ روسیه تزاری بود ، به انگلیس واگذار شده بود .
همچنین بر اساس فصل های 8-9-10 و 16 امتیاز نامه ، وی متعهد شده بود که با تاسیس شرکتهایی برای بهره برداری نفت ، معادل 16 درصد از منافع خالص سالیانه خود را به اضافه 20 هزار لیره انگلیسی به صورت نقدی و 20 هزار لیره به صورت برگ سهام به دولت ایران پرداخت کند . مدت قرارداد دارسی 60 سال بود و پس از انقضای دوره امتیاز ، تمام وسایل و ابنیه و ادوات موجود شرکت ، جهت ادامه کار در اختیار دولت ایران قرار می گرفت .
لذا با موفقیت نخستین مرحله اکتشاف در سال 1903 ميلادي ، اولین شرکت بهره برداری با سرمایه 600 هزار لیره تاسیس شد . در حالی که حدود 300 هزار لیره برای اکتشاف تا آن تاریخ هزینه شده بود . به علت سنگینی هزینه ها صاحب امتیاز وارد مذاکره با دریاسالار لرد فیشر فرمانده نیروی دریایی انگلستان شد و در چهارچوب تامین  سوخت ناوگان نظامی بریتانیا ، با واگذاری بخشی از امتیاز نفت ایران در قالب تشکیل شرکت جدیدی به نام " سندیکای امتیازات " ، به ادامه فعالیت پرداختند .
 

                                                                                                     ادامه دارد ...

شرح عكس : صادرات اولين محصولات نفتي پالايشگاه آبادان از اسكله بارگيري "الف"(A) ناحيه باوارده جنوبي آبادان - سال 1291 شمسي (1912 ميلادي ) 

لينك مرتبط :

content/18/روزی-روزگاری/4329/ماجراي-طلای-سیاه-ایران