ماجرای طلای سیاه ایران(3)

سید هاشم هوشی سادات

چگونگی امنیت خطوط لوله

باتوسعه و افزایش حلقه های چاه نفت در مسجدسلیمان ، تاسیس تصفیه خانه نفت در آبادان ، صدور محموله های نفتی و گسترش عملیات لوله کشی انتقال نفت در خوزستان ، شرکت نفت انگلیس و ایران با معضل و چالش "امنیت " در جنوب مواجه بود . زیرا در آن مقطع ( دهه 1290 خورشیدی ) دولت مرکزی قاجار در نقطه اوج ضعف سیاسی بود . حوادث پس از انقلاب مشروطه ، استبداد صغیر و خلع محمدعلی شاه از قدرت و ناتوانی احمدشاه نوجوان در اداره امور ، موجب رشد حرکت های تجزیه طلبانه در برخی نقاط ایران و روی کار آمدن دولت های کوچک ایلی و فئودالی در مناطق مرکزی شده و اقتدار دولت مرکزی به حداقل رسیده بود .
به همین جهت عملیات اکتشاف و حفاری که عمدتا در مناطق عشایری ایل بختیاری صورت می گرفت ، به علت مخالفت سران قبایل بختیاری ، با مشکلات جدی مواجه می شد . آنها برای حفظ امنیت اراضی که خود را مالک آن می دانستند و شرکت در آنها مشغول عملیات بود توقع امتیازهایی مالی از شرکت داشتند . مدیران شرکت که در ابتدا مایل به دادن امتیاز نبودند ، در صحنه عمل مجبور شدند تا با سران قبایل بختیاری و همچنین شیخ خزعل رهبر قبایل عرب زبان خوزستان وارد مذاکره شده و در قبال اخذ تعهد حفظ امنیت خطوط لوله ، مناطق وچاه های نفت ، امتیازهای مالی به آنها دهند .
شایان ذکر است که انعقاد این قراردادها عمدتا بدون اطلاع دولت مرکزی صورت می گرفت .
برمبنای قرارداد منعقده شرکت نفت موظف شد که در قبال حفاظت از تاسیسات و لوله های نفتی ، سالانه 3 هزار لیره به روسای ایل بختیاری بپردازد .
همچنین سه درصد از سهام هر شرکتی که به تدریج در اراضی ایلات و عشایر تشکیل و به فعالیت اکتشاف و استخراج نفت می پرداخت ، به ایل بختیاری تعلق می گرفت .
در خوزستان نیز مشابه همین قرارداد میان " سر پرسی کاکس " سرکنسول بریتانیا در بوشهر با شیخ خزعل ، رئیس طوایف عرب زبان منعقد شد . با این تفاوت که بختیاری ها هیچگاه داعیه خود مختاری نداشتند ، ولی شیخ خزعل از اواخر دوران ناصرالدین شاه داعیه خود مختاری داشت .
شیخ خزعل در برابر تامین حفاظت تاسیسات و برقراری امنیت منطقه به مدت 10 سال و هرساله مبلغ 6500 لیره دریافت می کرد . این مبلغ به غیر از دریافت 6500 لیره به عنوان پیش پرداخت حقوق 10 ساله و اخذ 10 هزار لیره به عنوان وام بود . با این تمهیدات شرکت موفق شد که برنامه های خود را به خوبی پیش برده و تدریجا به اهداف راهبردی اش برسد .
البته پس از کودتای 1299 رضا خان و سیدضیاء و در پی آن تغییر حکومت از قاجار به پهلوی در سال 1304 و تثبیت قدرت دولت مرکزی ، نفوذ عشایر و ایلات در حوزه نفتی بشدت کاهش یافت و تامین امنیت برنامه های اکتشاف و حفاری و خطوط لوله شرکت نفت انگلیس و ایران توسط نیروهای رسمی دولتی انجام می شد .

                                                                                                          ادامه دارد ...



لينك هاي مرتبط :

content/18/روزی-روزگاری/4337/ماجراي-طلاي-سياه-ايران-2

content/18/روزی-روزگاری/4329/ماجراي-طلای-سیاه-ایران