تصویری از زندگی روزمره کارکنان با نگاهي به نشريه اخبار هفته نامه مسجد سليمان

*یونس صادقی
*واحد پژوهش و تاریخ شفاهی مدیریت موزه ها و مرکز اسناد صنعت نفت

توجه به تاریخ کمتر دیده شده کارگران و کارکنان صنعت نفت از جمله موضوعات مهمی است که در قالب تاريخ نگاری های جدید از اهمیت زیادی برخوردارشده است. چرا که دیگر روایت های تاریخی جواب گوی فهم پژوهشی از جریان نفت نیست و همین موضوعات جزیی که زندگی روزمره طیف وسیعی از جامعه صنعت نفت را انعکاس می دهد، می تواند فهمی بهتر از تحولات جامعه کارگری و زندگی عادی آنها را نشان دهد. برای رسیدن به این مقصود، نشریات و اسناد گامی مهم در رسیدن به چنین موضوعاتی است. از جمله چنین نشریاتی می توان به « نشریه اخبار هفته مسجد سلیمان» اشاره کرد که مخصوص کارمندان شرکت ملی نفت ایران و شرکت سهامی اکتشاف و تولید نفت ایران بوده است و در روز شنبه هر هفته  به دو زبان فارسی و انگلیسی در مسجد سلیمان منتشر می ­شده است.  با تورق در صفحات آن ، در مي يابيم كه نوعی زندگی کمتر بازتاب داده شده کارگران در آن نقش بسته است. در این مجال کوتاه این نشریه را در سال های 1338 تا 1339 مورد بررسی قرار داده ایم و حاصل آن به تصویر کشیدن بخشی از زندگی روزمره کارکنان شرکت نفت است که در ادامه مي خوانيد .

اجراي برنامه هاي فرهنگي و هنري
بنا به مندرجات نشریه، از جمله فعالیت های مستمرکه کارکنان شرکت ملی نفت انجام می دادند، برنامه ای منظم برای تماشای فیلم سینمایی بود که در دو مکان « باشگاه ایران» و « باشگاه مرکزی» مسجد سلیمان برگزار می شد. در هرهفته سه عنوان فیلم که عمدتاً خارجی بود را مشاهده می کردند. سالن های نمایش دهنده فیلم، برای کودکان زیر ده سال محدودیت هایی برای نمایش فیلم ها قایل می­شدند­تا کودکان از صدمات روحی روانی ناشی از محتوای برخی فیلم ها در امان مانند. به علاوه در دو باشگاه ایران و باشگاه مرکزی هر روزه مسابقاتی برای کارکنان برگزار می­شد که جوایز نقدی نیز برای آنها در نظر گرفته شده بود. همچنین یکسری از هنرمندان و خوانندگان برای اجرای برنامه های مختلف از تهران وارد مسجد سلیمان می شدند که اخبار این نوع کنسرت ها در نشریه به صورت هفتگی منعکس شده است. به علاوه در باشگاه ایران در برخی موارد نمایش موزیکال به زبان انگلیسی اجرا می شد که با استقبال خانوادها روبرو می شد. به صورت کلی همزمان که این دو باشگاه میزبان فعالیت ها و  جشن های ملی و رقص و آواز مخصوص خانم ها بود در عرصه مذهبی هم با نزدیک شدن به اعیاد فطر و قربان مراسم های متنوع متناسب با موضوع جشن برگزار می شد.
توجه به برنامه هاي آموزشي

در حوزه آموزشی، کلاس زبان انگلیسی برای کارکنان شرکت نفت در نظر گرفته شده بود. زبان آموزان زیر نظر آموزگاری که از بین کارکنان انتخاب می شد هفته ای دو روز بعد از وقت اداری زبان انگلیسی را فرا می­گرفتند. کتابهایی که جهت تدریس از آنها استفاده می شد عبارت بودند از: اسنشل یک و دو و همچنین کتاب پرکتیس یورانگلیش بود. در حوزه آموزشی همچنین کلاس های شبانه اکابر برای کارکنان برگزار می شده است. بنا به آمار سال 1338 هجری شمسی، 325 نفر از کارکنان ناحیه مسجد سلیمان در کلاس های شبانه شرکت کرده بودند که وقتی در سال دوم تحصیل موفق به اخذ گواهینامه تحصیلی می شدند مبلغ یک هزار ریال پاداش از طرف شرکت به آنها داده می شد.
برنامه هاي اجتماعي و رفاهي

از جمله خدماتی که اداره وسایل نقلیه برای رفاه اهالی مسجد سلیمان و دهکده های اطراف آن که بالغ بر 40 دهکده بود در نظر گرفته بود هر چهار روز یکبار آب آشامیدنی به وسیله چهار دستگاه تانکر 900 گالنی بین مردم توزیع می شد. و هر 25 روز یکبار گالن نفت سیاه به وسیله دو دستگاه تانکر 900 گالنی نفت سیاه به ساکنین منازل شخصی در مسجد سلیمان داده می­ شد.
استقبال مردم از برنامه هاي ورزشي

در حوزه ورزش هم کارکنان شرکت نفت در مسجد سلیمان تیم فوتبال داشتند که در خیلی مواقع مسابقاتی بین این تیم و تیم کارکنان نفت آبادان برگزار می شد که معمولا با استقبال مردم مواجه می شد. علاوه بر این کارگران شرکت نفت مسابقات ورزشی سالیانه برگزار می کردند. برای برگزاری این مسابقات که معمولاً در ایام نوروز برگزار می شد ، میدان ورزشی را با پرچم های ایران تزیین و جمعیت زیادی برای تماشا به استادیوم می رفتند. با سلام شاهنشاهی مسابقات آغاز و در بیست رشته ورزشی مسابقات برگزار می­شد که در نهایت به تیم های قهرمان هدایای تعلق می­گرفت. علاوه براین نوع مسابقات، بنا به مندرجدات نشریه ما از باشگاه سوارکاران نفتک، باشگاه گلف و شنا، تنیس و دومیدانی هم اطلاع حاصل کردیم که در این مقطع زمانی بسیار فعال بودند و عناوین استانی و کشوری کسب کردند.

احساس وظيفه در كمك به هموطنان  

در مواقعی که حوادث و بلای طبیعی در کشور به وقوع می­پیوست، جمعیت شیر و خورشید سرخ مسجد سلیمان برای یاری هموطنان خود دست به اقداماتی می زدند. از جمله در زلزله لار استان فارس سال1339 که خرابی زیادی به بار آورده بود این جمعیت بنا به وظیفه اصلی خود برای کمک و نجات زلزله زدگان مبلغی در حدود 300 هزار ریال را از کارکنان و کارگران جمع آوری کرده بودند تا به منطقه زلزله زده برسد.
باشگاه باغبانی مسجد سلیمان از جمله موضوعات مطرح در نشریه است که گزارش فعالیت های آن و برگزاری نمایشگاه گُل و گیاه و انجمن سالیانه آن به صورت مرتب در نشریه انعکاس داده شده که وجه فرهنگی و اجتماعی مسجد سلیمان در این برهه زمانی را انعکاس می دهد. این باشگاه زیر نظر بانوان ایرانی و خارجی ساکن در مسجد سلیمان تاسیس و گسترش یافته بود.
ضرورت ارائه آگاهي هاي پزشكي

از جمله دیگر موضوعات منعکس شده در نشریه، آگاهی های پزشکی نسبت به بیماری ها از جمله مالاریا بود که با توجه به آب و هوای گرم خوزستان زمینه مساعدی برای رشد اینگونه بیماری بود از همین روی نشریه اخبار هفته مسجد سلیمان به صورت مستمر در شماره های مختلف، کارکنان شرکت نفت را نسبت به این موضوع آگاه می کرد و پیشگیری و راه درمانی را گوشزد می کرد.
اهميت به خانواده

در نهایت این نشریه، موضوعاتی مثل تغییرنام خانوادگی، اظهار تشکربرای مراسم ختم و تبریک و تهنیت بابت تولد نوزاد و فروش اتومبیل و همچنین عزیمت و بازگشت از مرخصی­کارکنان شرکت نفت را به صورت هفتگی چاپ می کرد تا کارکنان نسبت به احوال همکاران خود آگاه باشند. به علاوه کشیک های هرروزه پزشکان و پرستاران و وضعیت هواشناسی در مسجد سلیمان و آگهی های استخدام از جمله موضوعات دیگر مندرج در نشریه است که برای آگاهی و اطلاع کارکنان به چاپ می رسید. از شماره های سال های 1349 به بعد، بخشی درارتباط با داستان کودک و یکسری توصیه های روانشناسی زندگی نیز به نشریه افزوده شده بود تا کارکنان نسبت به زندگی شخصی و عاطفی و خانوادگی خود آگاهی بیشتری پیدا کنند. در مجموع می توان گفت همین موضوعات به ظاهر ساده در زندگی روزمره کارکنان صنعت نفت به عنوان بخشی مهمی از میراث صنعت نفت از طریق چنین نشریاتی به ما ارث رسیده است که همین موضوعات، زمینه پژوهش های گسترده تر در تاریخ اجتماعی صنعت نفت را شکل می دهد. امید است درآینده زمینه چنین موضوعاتی به صورت تفصیلی از طریق کنکاش در اسناد و نشریات مهیا شود.