ماجرای طلای سیاه ایران (13)

دوشنبه چهاردهم بهمن ماه 1398 ماجرای طلای سیاه ایران (13)

سیدهاشم هوشی‌سادات

امتناع از امتیاز جدیدنفتی به خارجیان

محمد ساعد مراغه‌ای نخست وزیر که رویاروی پیشنهادهای جدید نمایندگان آمریکا، انگلیس و شوروی جهت کسب امتیاز نفت در مناطق شمال، شرق و جنوب شرقی کشور قرار گرفته بود، در جلسه علنی مجلس شورای ملی طی نطقی، نمایندگان را در جریان مذاکرات جدید با سه قدرت فوق قرار داد و گفت: « دولت او تصمیم دارد قبل از روشن شدن اوضاع اقتصادی و مالی دنیا و استقرار صلح عمومی، از هرگونه اقدام درباره دادن امتیاز جدید به خارجیان خودداری کند.»

در پی نطق نخست وزیر و اطلاع یافتن آمریکا و انگلیس از تلاش شوروی برای کسب امتیاز نفت شمال، آنها مذاکرات جدید را با هدف حفظ منافع خود در شرکت نفت انگلیس و ایران، متوقف کردند تا بهانه از دست روس ها گرفته شود.

واکنش دولت شوروی

در روز سوم آبان 1323، کافتارادزه در مصاحبه مطبوعاتی که در محل سفارت شورویدر تهران ترتیب داد، از پیشنهاد مسکو در خصوص کسب امتیاز نفت شمال دفاع کرد و رد این پیشنهاد توسط دولت ساعد را بشدت منفی و در جهت تیرگی روابط مسکو- تهران ارزیابی کرد.

تظاهرات حزب توده

در پی مصاحبه فوق الذکر، حزب توده که همسو با منافع اتحاد شوروی حرکت می کرد، ضمن حمله شدید به دولت ساعد، هواداران و اعضاء حزب را به برگزاری تظاهرات در میدان بهارستان در روز پنجم آبان 1323 دعوت کرد.

در این تظاهرات که در پناه حمایت علنی ارتش سرخ شوروی برگزار شد، چند تن از رهبران حزب توده سخنرانی کردند و از واگذاری امتیاز نفت شمال به همسایه شمالی حمایت كردند.

جریحه دار شدن احساسات عمومی

تظاهرات حزب توده در پناه سربازان شوروی، احساسات مردم تهران و رجال و احزاب ملی را بشدت جریحه دار کرد و حتی تاثیر منفی بر ذهن و فکر بسیاری از اعضاء و شخصیت های درون حزبی گذاشت. بطوری که چندی بعد، انشعاب وسیعی در حزب توده صورت گرفت و بسیاری از اعضاء مهم آن مانند جلال آل احمد و خلیل مکی با انتشار بیانیه ای، ضمن ابراز انزجار از این حرکت ضد ملی سران حزب توده، جدایی خود را اعلام کرده، جریان جدیدی را شکل دادند و در سال های جنبش ملی شدن صنعت نفت، از اهداف نهضت ملی حمایت کردند.

نطق دکتر مصدق

در چنین شرایط حساس سیاسی، دکتر مصدق به نمایندگی از طرف نیروهای ملیبه پاسخگویی امتیاز خواهی و هواخواهان آنها برآمد و با ایراد نطق مشروحی در جلسه علنی مجلس شورای ملی، به شرح تاریخچه امتیاز نفت جنوب و تبیین مستدل خیانتی که با لغو قرارداد دارسی و امضای قرارداد 1312/1933 در دوره حکومت رضا شاه به مردم ایران صورت گرفت، پرداخت و گفت: «آقایان نمایندگان، من با دادن هر امتیاز،از نظر اقتصادی و سیاسی مخالفم. چون تفکیک مسایل سیاسی از اقتصادی مشکل است و این دو سیاست با هم بستگی تام دارد، هر کجا اقتصاد صدق کند، سیاست هم غالباصادق است ...»

سیاست موازنه منفی

نطق مشروح دکتر مصدق در مجلس چهاردهم و در صحنه سیاسی جامعه آن روز به « سیاست موازنه منفی» معروف شد و در برابر «سیاست موازنه مثبت» که دو جریان «حزب توده» و «حزب اراده ملی سیدضیاءالدین طباطبایی» به آن وفادار بودند.

براساس سیاست «موازنه مثبت» باید برای ایجاد توازن، به قدرت های بزرگ بطور هماهنگ و مساوی امتیازهای سیاسی و اقتصادی واگذار کرد. ولی مبنای سیاست موازنه منفی، بر قطع نفوذ غرب و روسیه شوروی از امور سیاسی و تاسیسات اقتصادی و پیگیری سیاست مستقل ملی از قدرتهای بزرگ جهانی استوار است.

سیاست موازنه منفی دکتر مصدق که در مجلس چهاردهم شکل گرفت و بعدها مبنای سیاسی نهضت ملی شد، بشدت مورد حمله مطبوعاتی حزب توده قرار گرفت.

«احسان طبری» تئوریسین حزب با نگارش مقاله‌ای در روزنامه مردم از واگذاریامتیاز نفت به شوروی علنا جانبداری کرد و نواحی شمالی ایران را در حکم حریم امنیت ابرقدرت شرق دانست و از تز سیاسی دکتر مصدق یعنی «موازنه منفی» شدیدا انتقاد كرد.

ولی دکتر مصدق کوتاه نیامد و سعی كرد تا به نظریه «موازنه منفی» که ضامن حاکمیت ملی ایران بود، صورت قانونی دهد.

ادامه دارد ....

لينك هاي مرتبط

content/18/روزی-روزگاری/4434/ماجرای-طلای-سیاه-ایران-12

content/18/روزی-روزگاری/4425/ماجرای-طلای-سیاه-ایران-11

content/18/روزی-روزگاری/4414/ماجرای-طلای-سیاه-ایران-10

content/18/روزی-روزگاری/4405/ماجرای-طلای-سیاه-ایران-9

content/18/روزی-روزگاری/4388/ماجرای-طلای-سیاه-ایران-8

content/18/روزی-روزگاری/4376/ماجرای-طلای-سیاه-ایران-7

content/18/روزی-روزگاری/4365/ماجرای-طلای-سیاه-ایران-6

content/18/روزی-روزگاری/4355/ماجرای-طلای-سیاه-ایران-5

content/18/روزی-روزگاری/4347/ماجرای-طلای-سیاه-ایران-4

content/18/روزی-روزگاری/4342/ماجرای-طلای-سیاه-ایران-3