ماجرای طلای سیاه ایران(23)

دوشنبه هیجدهم فروردين ماه 1399 ماجرای طلای سیاه ایران(23)

سیدهاشم هوشی‌سادات

قرارداد «گس-گلشاییان»

در پی ماجرای ترور شاه و تشکیل مجلس موسسان با هدف افزایش اختیارات محمدرضا شاه و فضای سنگین خفقان سیاسی که بر جامعه حاکم شده بود، دولت ساعد از فرصت استفاده کرد و مذاکرات نفت را برای ارائه راه حلی برمبنای قرارداد 1312/1933 سرعت بخشید. ظاهر قضیه استیفای حقوق مردم ایران از نفت جنوب بود، ولی باطن قضایا تنظیم الحاقیه‌‎‌ای برای قرارداد 1933 و جلوگیری از جریان اجتماعی بود که با هدف ملی شدن نفت در بطن جامعه، بازار و دانشگاه در حال شکل‌گیری و گسترش بود. در این راستا «گس» نماینده شرکت نفت انگلیس با «عباس‌قلی گلشاییان» وزیر دارایی، مذاکره را آغاز کردند و پس از رسیدن به محورهای توافق مشترک، با ورود «سر ویلیام فریزر» رئیس هیئت مدیره شرکت نفت انگلیس به تهران، زمینه برای تنظیم نهایی الحاقیه قرارداد 1933 مهیا شد. این الحاقیه در حالی از طرف رئیس دولت امضا شد که تنها حدود دو هفته به پایان عمر مجلس پانزدهم باقی‌مانده بود و با قید دو فوریت، به مجلس شورای ملی تقدیم شد.

علت سرعت و فوریت این بود که انتخابات مجلس شانزدهم در پیش بود و دولت می‌دانست که با انتخاباتی شدن فضای جامعه و مسائل مربوط به رای گیری، افتتاح مجلس و تصویب اعتبارنامه نمایندگان جدید، فرصت برای تصویب الحاقیه از دست می‌رود و لذا فشار بر مجلس را برای تصویب بیشتر کرد. از سوی دیگر بسیاری از نمایندگان مجلس پانزدهم با وجود اینکه با قرارداد «گس-گلشاییان» مخالف بودند، اما به دلیل اینکه کاندیدای مجلس شانزدهم بوده و بیم داشتند که مخالفتشان در سرنوشت آینده سیاسی‌شان تاثیر منفی بگذارد، از اظهار نظر صریح خودداری می‌کردند.

به همین جهت لایحه قرارداد الحاقی در کمیسیون‌های دارایی و پیشه و هنر مجلس پانزدهم تصویب و برای ارائه در جلسه علنی آماده شد.

مجاهدت تاریخی اقلیت مجلس

دولت ساعد به سردار فاخر حکمت؛ رئیس مجلس، فشار آورد که جلسات علنی علاوه بر صبح، بعد از ظهر و شب نیز تشکیل شود، تا قبل از پایان عمر مجلس پانزدهم، لایحه قرارداد الحاقی به تصویب برسد.

در چنین شرایط حساسی «حسین مکی، دکتر مظفر بقایی‌کرمانی، حائری‌زاده و عبدالقدیرآزاد»، صریحا با لایحه «گس-گلشاییان» مخالفت کرده و از رئیس مجلس تقاضا کردند تا برایشان فرصت سخنرانی پیرامون لایحه فراهم شود، این نمایندگان از اعضای حزب دمکرات ایران قوام‌السلطنه بودند و به‌عنوان کاندیدای این حزب وارد مجلس پانزدهم شدند، ولی در مورد مسئله نفت پیرو نظریات دکتر مصدق بودند.

نمایندگان اقلیت با منطق و استدلال به ایراد سخنرانی های طولانی پرداختند. در این رابطه برخی از اعضای جبهه‌ملی مانند مهندس حسیبی که کارشناس مسائل نفتی بودند، اسناد و اطلاعات مستند در خصوص مسایل نفت، مظالم شرکت نفت انگلیس علیه مردم ایران و به یغما بردن منافع ملی را جمع‌آوری و برای غنای محتوایی نطق نمایندگان اقلیت به آنها می‌رساندند.

تصوير نمايندگان اقليت مجلس پانزدهم با دكتر مصدق
از چپ به راست : دكتر بقايي، ابوالحسن حائري زاده ، دكتر محمد مصدق ، حسين مكي، عبدالقدير آزاد

شجاعت حسین‌مکی

در جریان نطق نمایندگان اقلیت، حسین‌مکی بیش از دیگران شجاعت و صراحت داشت و با منطق و استدلال به بیان مضار لایحه قرارداد الحاقی پرداخت. او با قرائت پیام دکتر مصدق در مخالفت صریح با لایحه قرارداد الحاقی، از نمایندگان خواست که به پیام وی لبیک گفته و به قرارداد مزبور به‌طور قاطع رای منفی دهند. نطق حسین‌مکی در چند نوبت نیز مورد اعتراض سردار فاخر حکمت؛ رئیس مجلس قرار گرفت.

حسين مكي

پایان عمر مجلس پانزدهم

سرانجام با پایداری و شجاعت نمایندگان اقلیت و نطق‌های طولانی، مستند و دقیقشان، تلاش دولت ساعد و نمایندگان اکثریت در آخرین جلسه مجلس پانزدهم برای تصویب لایحه قرارداد الحاقی با شکست فاحش مواجه شد و عمر مجلس پانزدهم بدون اخذ نتیجه، پایان یافت و بدین ترتیب تلاش مثبت نمایندگان اقلیت در تاریخ ماندگار شد.

نطق نمایندگان اقلیت ثابت کرد که تلاش‌های نخبگان سیاسی و ملی ایران در مخالفت با قرارداد 1933 و همچنین لایحه قرارداد الحاقی موسوم به «گس-گلشاییان»، از مبنای منطقی برخوردار بوده و متکی به آمار و اطلاعات دقیق است و لذا مورد حمایت مردم قرارگرفته و مبنای جنبش و حرکتی اجتماعی شد.

ادامه دارد ...

لينك هاي مرتبط

content/18/روزی-روزگاری/4494/ماجرای-طلای-سیاه-ایران-22

content/18/روزی-روزگاری/4488/ماجرای-طلای-سیاه-ایران-21

content/18/روزی-روزگاری/4486/ماجراي-طلاي-سياه-ايران-20

content/18/روزی-روزگاری/4483/ماجرای-طلای-سیاه-ایران-19

content/18/روزی-روزگاری/4477/ماجرای-طلای-سیاه-ایران-18

content/18/روزی-روزگاری/4470/ماجرای-طلای-سیاه-ایران-17

content/18/روزی-روزگاری/4465/ماجرای-طلای-سیاه-ایران-16

content/18/روزی-روزگاری/4454/ماجرای-طلای-سیاه-ایران-15

content/18/روزی-روزگاری/4451/ماجرای-طلای-سیاه-ایران-14

content/18/روزی-روزگاری/4445/ماجرای-طلای-سیاه-ایران-13

content/18/روزی-روزگاری/4434/ماجرای-طلای-سیاه-ایران-12