ماجراي طلاي سياه ايران (24)

يکشنبه بیست و چهارم فروردين ماه 1399 ماجراي طلاي سياه ايران (24)

سيدهاشم هوشي سادات

نفت مركز ثقل تحولات

تلاش و مجاهدت اقليت مجلس پانزدهم ، منجر به ناكام ماندن شركت نفت انگليس و ايران در تصويب لايحه قرارداد الحاقي 1933 در آخرين روزهاي عمر اين مجلس شد و بدين ترتيب ايران در آستانه انتخابات مجلس شانزدهم قرار گرفت .

مجلسي كه مواجه با جنبش گسترده مردم ايران براي ملي شدن نفت بود و در اين رابطه دو صف بندي عمده اجتماعي شكل گرفت . جريان نيروهاي ملي با هدف استيفاي كامل حقوق مردم ايران از منابع نفت جنوب ، و صف طرفداران انگليس ، دربار پهلوي و احزاب و رجال وابسته و يا منفعل براي جلوگيري از رشد جنبش و حركت عمومي .

باتوجه به اين تحولات ، دولت ساعد مجبور به لغو حكومت نظامي در تهران شد كه پس از واقعه ترور شاه در 15 بهمن 1327 در دانشگاه تهران برقرار شده بود .

با لغو حكومت نظامي ، زمينه براي فعاليت مجدد احزاب ملي و تحرك شخصيت هاي سياسي مستقل مساعد شد.

تشكيل جبهه ملي ايران

نقطه آغاز اين جريان در 22 مهر 1328 شكل گرفت . در اين روز دكتر مصدق به اتفاق جمعي از رجال سياسي و اجتماعي همچون " حسين مكي ، دكتر شايگان ، محمود نريمان ، دكتر سنجابي ، آيت الله غروي و ... " براي تحصن به سوي دربار در خيابان كاخ حركت كردند و در خصوص سوء جريان انتخابات مجلس شانزدهم ، نامه اي را خطاب به محمدرضا پهلوي تنظيم و به عبدالحسين هژير وزير دربار تحويل دادند .

اين تحصن با وجود اينكه بدون اخذ نتيجه پايان يافت ، ولي انعكاس گسترده اي در محافل اجتماعي و بين المللي داشت و در نهايت منجر به تشكيل " جبهه ملي ايران " در 21 آبان 1328 شد .

جبهه اي كه با تشكل و انسجام احزاب ملي و شخصيت هاي سياسي و اجتماعي مستقل توانست جنبش مردمي نفت را تا مرحله ملي شدن راهبري كند .

ترور عبدالحسين هژير

مقاومت دربار در برابر مردم و سوء استفاده گسترده در جريان انتخابات مجلس شانزدهم و عدم توجه به توصيه هاي قانوني و مسالمت آميز دكتر مصدق در جريان تحصن در دربار ، موجب شد تا حركت هاي تند و راديكال در بطن جامعه و بويژه نسل جوان شكل گيرد . نخستين طليعه اين حركت ، ترور عبدالحسين هژير وزير دربار توسط سيد حسين امامي يكي از اعضاي جمعيت " فداييان اسلام " در 13 آبان 1328 بود . هژير كه مجروح و به بيمارستان منتقل شده بود ، در روز 14 آبان درگذشت و امامي نيز در جلسات دادگاه كه سريعا تشكيل شد از اقدام خود شجاعانه دفاع كرد و گفت : " بر من مسلم شد كه وجود هژير براي مملكت ضرر دارد و لذا درصدد كشتن او برآمدم و حدود دو ماه بود كه با اسلحه شبانه روز منتظر فرصت مناسب براي انجام اين برنامه بودم . "

عبدالحسين هژير

در پي ترور هژير ، بار ديگر در تهران حكومت نظامي اعلام و طبق ماده 5 حكومت نظامي دكتر مصدق بازداشت و به احمد آباد تبعيد شد . همچنين گروهي از شخصيت هاي سياسي مانند حسين مكي ، دكتر بقايي ، عبدالقدير آزاد ، سيد مصطفي كاشاني ( فرزند آيت الله كاشاني كه در اين مقطع به لبنان تبعيد شده بود ) بازداشت شدند و در روز 18 آبان نيز سيد حسين امامي اعدام شد . گفتني است كه امامي پس از صدور حكم اعدام ، درخواست تجديد نظر نكرد ، و گفت : كاملا از اين اقدام كه در جهت منافع مردم بود ، دفاع مي كند و هرگز از عمل خود پشيمان نيست .

حسين امامي

ابطال انتخابات تهران

در پي اين تحولات ، قرائت آراء تهران متوقف شد و سيد محمدصادق طباطبايي رئيس انجمن نظارت طي اعلاميه اي ، فساد در انتخابات تهران را تاييد كرد و به همين جهت حكومت نظامي لغو و بسيار از بازداشت شدگان آزاد شدند .

همچنين محمد ساعد نخست وزير استعفا داد ، ولي مجددا از طرف شاه مامور تشكيل كابينه شد .

از سوي ديگر اعضاي جديد هيئت نظارت بر انتخابات در استانداري تهران مستقر شدند تا بر جريان انتخابات مجدد تهران نظارت كنند .

حضور فعال تر نيروهاي مردمي

در 18 بهمن 1328 ميتينگ بزرگي در ميدان بهارستان به دعوت جبهه ملي و با حضور هزاران تن از مردم برگزار شد و دكتر مصدق براي مردم سخن گفت و ضمن تاكيد بر آزادي انتخابات ، از ادامه حركت تا استيفاي كامل حقوق ملت ايران در مسئله نفت دفاع كرد .

با پايان يافتن انتخابات تهران در 25 بهمن ، چند تن از برجستگان اجتماعي همچون دكتر مصدق ، آيت الله سيدابوالقاسم كاشاني ، حسين مكي ، دكتر شايگان ، محمود نريمان و دكتر بقايي از سوي مردم راهي مجلس شوراي ملي شدند .

محمد ساعد نيز از نخست وزيري استعفا داد و علي منصور رئيس شوراي عالي سازمان برنامه از طرف شاه، نخست وزير شد .

بازگشت آيت الله كاشاني از تبعيد

آيت الله كاشاني كه پس از واقعه ترور شاه در 15 بهمن 1327 دستگير و به لبنان تبعيد شده بود ، پس از انتخاب شدن توسط مردم تهران براي مجلس شانزدهم ، در ميان شور ، هيجان و استقبال پرشكوه اعضاي جبهه ملي ، اصناف و بازاريان ، روحانيون و ديگر اقشار مردم تهران به ايران بازگشت .