از دكتر يانگ تا رضاشاه در نخستين بيمارستان خاورميانه

دوشنبه یکم ارديبهشت ماه 1399 از دكتر يانگ تا رضاشاه در نخستين بيمارستان خاورميانه

فاطمه ترکچی

«سکینه کاووسی حیدری» پرستار بازنشسته بهداشت و درمان صنعت نفت است که در سال 1352 در آزمون ورودی شرکت ملی نفت به منظور تحصیل در دوره پرستاری برگزیده و پس از گذراندن دوران تحصيل، از شهریور 1354 به عنوان پرستار در بیمارستان صنعت نفت مسجدسلیمان، زادگاه خود به خدمت مشغول شد. وي در همه مدت نزدیک به 35 سال خدمت در بهداشت و درمان صنعت نفت، اطلاعات جالب توجه و مهمی از بهداشت و درمان صنعت نفت در دوران پیش و پس از انقلاب به دست آورده که طی سه جلسه مصاحبه، در اختیار بخش تاریخ شفاهی مديريت موزه‌ها و مرکز اسناد صنعت نفت قرار داده است. اما در این مبحث، خلاصه‌ای از گفت‌وگو را که به ساختمان و ساختار اداری و خدمات بیمارستان مسجدسلیمان مربوط می‌شود، با هم می‌خوانیم:

سكينه كاووسي حيدري ، نفر چهارم ايستاده از سمت چپ با روپوش سبز

این بیمارستان با قدمتی 106 ساله، نخستین بیمارستان مناطق نفت‌خیز در خاورمیانه به مساحت 22185 و متراژ 7317 متر مربع زیربنا است که در سال 1293 خورشیدی برابر با 1914 میلادی، توسط دکتر «یانگ» در محلی به نام «کلگه» با 146 تختخواب ساخته شد . اين بيمارستان شامل بخش‌های داخلی زنان و مردان مي شد که به نام بخش «دکتر فنی» معروف بود، بخش جراحی زنان و مردان زنان و زایمان، اطفال، بخش جراحی و چشم‌پزشکی که به نام بخش «دکتر نهاوندی» معروف بود.

بخش عفونی با نام بخش «قرنطینه» آن زمان برای بیماران مسری و یک بخش برای بیماران گرمازده و تب‌دار ساخته شده بود. بخش‌های دیگر شامل فیزیوتراپی، رادیولوژی، آزمایشگاه، اتاق عمل، ناظم داخلی، بایگانی، امور اداری، امور غذایی، آشپزخانه، اتوکلاو، بانک خون، کارپردازی، کولر شاپ، داروخانه، اورژانس، مخابرات، لاندری، خیاط‌خانه، سردخانه و طب صنعتی - که برای معاینات دوره‌ای، نقص عضو و تعیین غرامت و از کارافتادگی و استخدامی‌های جدید را ارزیابی می‌کرد.

كلاس آموزش بهداشت كه توسط خانم دكتر ضرابي پزشك بيمارستان مسجد سليمان به همراه يك ماما در محله هاي مسجد سليمان به صورت سيار برگزار مي شد .

ساختار اداری و شکل ساختمان ومحل ساختمان بیمارستان

ساختار اداری شامل OPD یا مطب سرپایی بیماران که شامل کلینک‌های تخصصی اطفال، زنان، زایمان، داخلی و جراحی که شامل عمل‌های چشمی، ارتوپدی، جراحی‌های عمومی، گوارش، ارولوژی، اطاق عمل سرپایی، کلینیک اعصاب و روان، قلب و عروق، بیهوشی و پوست بود.

امور اداری، امور مسافرت، دفتر پرستاری، دفتر ریاست بیمارستان، امور مالی، کارگزینی، تعمیرات، باغبانی و ماشین‌نویس نیز در منطقه‌ای به نام کلگه بود.

این بیمارستان که اولین بیمارستان مناطق نفت‌خیز در خاورمیانه بود، همه تجهیزات و دستگاه‌های آن از پیشرفته‌ترین‌ها بود. سطح امکانات به گونه‌ای بود که وقتی رضاشاه در سال 1303 خورشیدی برابر با سال 1924 میلادی برای بازدید از منطقه نفتون به مسجدسلیمان آمده بود که گویا دچار برونشیت شده و پزشکان خارجی او را معاینه کردند و در همان زمان، دفتر بیمارستان را امضا کرده بود.

از دیگر امکانات آن زمان، پذیرش بیماران از مناطق اهواز، آغاجاری، هفتگل، نفت سفید، گچساران و ماهشهر بود که بیماران برای مداوا به این مرکز مراجعه می‌کردند. رفت و برگشت به وسیله هواپیما انجام می‌شد و یک خط پروازی در روزهای جمعه برای ملاقات‌کنندگان بیماران مناطق در نظر گرفته شده بود که از فرودگاه با اتوبوس به بیمارستان می‌آمدند و بالعکس؛ این روند تا قبل از انقلاب ادامه داشت.

این بیمارستان تا قبل از ملی‌شدن صنعت نفت توسط پزشکان و پرستاران خارجی اداره می‌شد و بعد از خلع ید در صنعت نفت توسط پرسنل ایرانی، هندی و پاکستانی تا زمان انقلاب خدمات درمانی انجام می‌گرفت.

در زمان انقلاب تعداد اندکی پزشک و پرستار هندی مشغول کار بودند تا اینکه جنگ تحمیلی شروع شد. همزمان با شروع جنگ، این گروه پزشکی تا سال 1363 خدمات شایانی ارائه داد و تعدادی از آن گروه ایران را ترک کردند. بقيه پرسنل نيز تا اوایل سال 1372 در بیمارستان مسجدسلیمان به خدمت خود ادامه دادند و سپس از ایران رفتند.

از دیگر ساختمان‌های اداری و پشتیبانی بیمارستان می‌توان به درمانگاه‌های خانواده نفت در محل‌های تمبی، کلگه، بی‌بی‌یان، نفتون، چشمه‌علی و تلخاب اشاره کرد که در حال حاضر فقط دو درمانگاه از این تعداد فعال است؛ درمانگاه میدان و نفتون و بقیه به دلیل کوچک‌شدن منطقه جمع شد.

آموزشگاه بهیاری در سال 1337 در کنار بیمارستان تأسیس شد و به طور حرفه‌ای قانونی به منظور تربیت پرستاران احداث شد. دو خوابگاه نیز برای دانشجویان پرستاری سال اول و دوم در کنار این آموزشگاه ساخته شد. همچنین، یک پانسیون شبانه‌روزی برای سکونت پرستاران فارغ‌التحصیلی که برای مدت یک سال از آبادان به مناطق می‌آمدند بنا شد.

بیمارستان مسجدسلیمان در دوران پس از انقلاب

جنگ تحمیلی در31 شهریور 1359 شروع شد. مسجدسلیمان از آغاز جنگ تا پایان دفاع مقدس، 90 بار مورد حملات هوایی و موشکی قرار گرفت. در نتیجه این حملات، تعداد بسیار زیادی شهید و یا مجروح شدند که البته، همه مجروحان در بیمارستان مسجدسلیمان مورد مداوا قرارگرفتند . این بیمارستان خدمات ارزنده‌ای را در زمان جنگ و در اوج حملات به رزمندگان و مردم شهر ارائه داد.

اکنون، بیمارستان به جای مانده از آغاز صنعت نفت در ایران، هنوز مورد استفاده است و همچنان به مردم خدمت می‌کند.